Θανάσης Σκρουμπέλος: Η Αριστερά μπολιάζει το όνειρο

Συζήτηση με τον συγγραφέα της «Κόρης του Οιδίποδα»

| 27/05/2016

Ο Θανάσης Σκρουμπέλος έγραψε το βιβλίο «Η κόρη του Οιδίποδα» (εκδόσεις Τόπος) για να δούμε τη συνέχεια του χρόνου. Τον ατσάλινο κρίκο που ενώνει παρόν, παρελθόν, μέλλον. Οι κάτοικοι του Κολωνού καλούνται να ξαναδώσουν άσυλο σε έναν άλλο φυγάδα. Από την Αφρική. Τί θα επικρατήσει; Η φιλοξενία ή ο ρατσισμός; Ο Σκρουμπέλος με λόγο που κυλά ορμητικά και γλώσσα λαϊκή, λυτρωτική, δίνει την απάντηση. Τον ευχαριστούμε για τη συνέντευξη.

Πώς προέκυψε η «Η Κόρη του Οιδίποδα»;

Γεννήθηκα στον Κολωνό. Εκεί γεννήθηκε και ο Σοφοκλής. Όλα τα βιβλία μου έχουν αναφορά στον Κολωνό. Είχα λείψει από τη γειτονιά μου και τώρα που γύρισα και έμπλεξα με την παλιά παρέα, ήταν σαν μην είχα φύγει μια μέρα.

Εχει μείνει αναλλοίωτη η γειτονιά;

Ναι, γιατί έχει την εξής ιδιομορφία σε σχέση με τις άλλες: Χωρίζεται με τείχη από την υπόλοιπη Αθήνα. Από τις γραμμές του τρένου. Έτσι, παρόλο που είναι κοντά στην Ομόνοια, την αποκόπτουν. Δεν υπάρχει, τόσο έντονα, η αγριότητα της πολυκατοικίας. Προς Σεπόλια έχει πολλές πολυκατοικίες. Ακαδημία Πλάτωνος, Κολωνός έχουν παραμείνει. Οι άνθρωποι έχουν μείνει ίδιοι και τα στέκια περίπου τα ίδια.

Παρά το πέρασμα του χρόνου;

Ναι. Η γενιά η δική μου είναι ακόμη στον χαβαλέ, στην πλάκα, στο κρασί, το ποτό και στο κέφι. Αυτό ήθελα να βγάλω. Την πλάκα της γειτονιάς που ακόμη υπάρχει, αλλά που την ίδια στιγμή δεν είναι αίολη και στον αέρα. Πίσω της έχει ρίζες, βάθη, παράδοση.

Δεν είναι στον κόσμο τους αυτοί οι άνθρωποι;

Είναι, αλλά αυτές οι παραδόσεις περνάνε μέσα τους.

Στο DNA τους…

Και στην αισθητική που αναπτύσσεις και στον πολιτισμό τον ασυνείδητο που προσλαμβάνεις από το περιβάλλον σου. Εμείς παίζαμε μπάλα στις χωματερές που είχε μέσα σαρκοφάγους, ληκύθους. Αυτά και να μην τα κατανοείς, καταγράφονται σαν μνήμες. Κληρονομιά που κουβαλούσα, που με βοήθησε στο εξωτερικό, στην Αγγλία, όταν σπούδαζα. Εδώ, στην Ελλάδα, είμαστε σαν επαρχία. Ξαφνικά, λοιπόν, ένας επαρχιώτης βρίσκεται στο Λονδίνο. Εκεί αισθάνεσαι να πατάς σε μια εξέδρα ισότιμη με αυτούς. Την εξέδρα του Σοφοκλή, του αρχαίου ελληνικού δράματος.

Συνεπώς, η καταγωγή έπαιξε ρόλο στη δημιουργία του μυθιστορήματος;

Ναι, αυτό με βοήθησε και ποτέ δεν το ξέχασα. Είναι αντιδάνειο για τα βιβλία μου.

Δεν είναι μόνο ο Οιδίποδας και ότι πήγατε ξανά στην παλιά σας γειτονιά…

Το είχα αυτό μέσα μου. Στο πρώτο μου βιβλίο, Φίδια στο Κολωνό, έχω γράψει την ιστορία του Θόδωρου που είναι παραλλαγμένη ιστορία του Οιδίποδα. Επίσης, ήθελα να βοηθήσω τον τόπο, αφού σίγα σιγά ξεχνιέται η μνήμη. Εχει έρθει νέος κόσμος στον Κολωνό. Ο Κολωνιώτης δεν συνδέει άμεσα τον πολιτισμό και την ιστορία του με τον εαυτό του, γιατί του είναι κάτι οικείο. Ζωντανεύοντας με την παρέα τις παλιές μνήμες, την έβαλα να λειτουργεί στα σημερινά πρότυπα. Όπως οι παλιοί Κολωνιώτες είχαν δεχθεί τον Οιδίποδα, ένα μίασμα, είχε σκοτώσει τον πατέρα του, είχε πηδήξει τη μάνα του, θα δεχόντουσαν τώρα έναν μαύρο ή θα λειτουργούσαν ρατσιστικά;

Οι ήρωες είναι πρόσωπα δικά σας;

Είναι υπαρκτοί οι περισσότεροι σαν ονόματα και σαν δράση. Απλώς έχουν παραποιηθεί μέσα από το συγγραφικό πρίσμα και τη νοσταλγία. Οι πιο πολλοί έχουν πεθάνει, αλλά υπάρχει ένας πυρήνας.

Τί ενώνει το αρχαίο ελληνικό δράμα με τις ιστορίες άλλων λαών; Υπάρχει ή είναι μόνο στη μυθοπλασία;

Δεν είναι μόνο στη μυθοπλασία. Στο Λονδίνο που σπούδασα, πόλη που ήταν και παραμένει το κέντρο της Γης, ειδικά το Σίτυ ορίζει το οικονομικό παιχνίδι, παρατηρείς μια οικουμενικότητα. Όταν μέσα σ’ αυτήν βλέπεις σε πρώτο πλάνο την αρχαία ελληνική τραγωδία και τον Οιδίποδα σαν πρότυπο, καταλαβαίνεις ότι έχει απηχήσεις πέρα από σένα. Στο Λονδίνο έχω δει παραστάσεις του Οιδίποδα με διάφορες παραλλαγές.

Μου έκανε εντύπωση ότι ένας Αφρικανός ζει κάτι ανάλογο. Μια παραλλαγή…

Εχω δει αφρικανικό Οιδίποδα με μαύρους. Το είχαν προσαρμόσει φυσικά στα δικά τους. Είχα συγκλονιστεί. Εχω γράψει το βιβλίο Η ιστορία της Βέλβετ Παλμ με θέμα το τράφικινγκ. Στην Αφρική, με την επανάσταση που έκανε ο Λουμούμπα πήγε να στηθεί εθνική αστική τάξη. Επί αποικιοκρατίας δεν υπήρχε. Στήνοντας τέτοια τάξη, δηλαδή λεφτάδων, σπουδαγμένων, θα γίνονταν και δημοκρατίες. Κυρίως στη μεσαία αστική τάξη και τους διανοούμενους στήνονται. Μετά τον Λουμούμπα όμως τους φάγανε. Οποια απόπειρα αστικής εθνικής τάξης έχει γίνει στην Αφρική καταπνίγηκε. Για να μην υπάρξει Δημοκρατία, να είναι συνεχώς σε αναταραχή, σε ένα βίαιο διχασμό για να κερδίζει ο ισχυρός. Επομένως, θίγεται κι αυτό στο βιβλίο. Ο Οιδίποδας είναι οικουμενικό σύμβολο.

Υπάρχει η ένωση των πολιτισμών;

Βέβαια. Μην πάμε μακριά. Λένε ότι είμαστε όλοι μ’ έναν μύθο με διάφορες παραλλαγές.

Διαβάζεις μια ιστορία βασισμένη στον Οιδίποδα αλλά και από τις δύο μεριές. Ελλήνων – Αφρικανών…

Ναι, γιατί είναι παγκόσμιο σύμβολο. Σήμερα με τον πρόσφυγα, τον αποδιωγμένο από τον τόπο του. Όπως τον Οιδίποδα. Ήταν επαίτης, πένης, κουρελιασμένος και με την Αντιγόνη αναζητούσαν τόπο να τους δεχτεί. Όπως οι σημερινοί πρόσφυγες. Είναι παγκόσμιο και διαχρονικό σύμβολο ο φυγάδας. Αυτό συνέδεσα. Επίσης, εκτός από τα ονόματα κράτησα και τα μέτρα για να γίνει πιο εμφατική η ιστορία.

Οι ήρωες σας εκφράζονται με γλώσσα λαϊκή, «μάγκικη».

Η αργκό που μιλάμε.

Ηταν εύκολο να τη χρησιμοποιήσετε ή έπρεπε να κάνετε έρευνα για το λεξιλόγιο;

Όχι το έχω μέσα μου. Θυμάμαι όταν σπούδαζα και έφερνα φίλους στον Κολωνό, τους έκανε εντύπωση πώς μεταμορφωνόμουν.

Πόσο εύκολο είναι ενταχθεί αρμονικά στο έργο και να μην γίνει υπερβολική;

Δεν ξέρω αν είναι υπερβολική. Το έγραψα έτσι γιατί έτσι είναι.

Δεν είχατε στο μυαλό σας «μην ξεφύγω»;

Δεν το είχα. Ισα ίσα που ήθελα να τη βάλω γιατί πιστεύω ότι η αρχαία ελληνική τραγωδία και τα κείμενα της, μιλάνε τη γλώσσα που μιλάει ο κόσμος.

Οι διάλογοι σε μεταφέρουν σε αυτή τη γειτονιά. Βλέπεις τη μαγκιά με την καλή έννοια.

Δεν είναι μαγκιά. Πρόκειται για κάτι που βγαίνει έτσι. Ο λόγος που μάθαμε να μιλάμε. Ο Κολωνός είχε περιβολάρηδες. Εργάτες περιβολιών. Κεραμοποιούς και λόγω φτώχειας πολλούς ναυτικούς. Αυτούς, άμα του ενώσεις, τη γλώσσα του μανάβη, της αγοράς, με τα ακούσματα του ναυτικού, οδηγείσαι σε αυτή την αργκό και την περίεργη λαϊκή γλώσσα. Με βοηθάει να δίνω ρυθμό στα κείμενα.

σκουμπελος2

Για μένα «Η Κόρη του Οιδίποδα» είναι ένα πολύχρωμο μωσαϊκό. Αναφέρεστε στην κρίση, την ανεργία, την Αριστερά, τον φασισμό, τον έρωτα, την αγάπη, κ.α. Τί απ’ όλα αυτά επικρατεί σήμερα;

Νομίζω ότι το ένα αντιπαλεύει με το άλλο. Συνυπάρχουν. Πάντα συνυπήρχαν.

Παρά τα όσα συμβαίνουν δεν υπάρχει κάτι να τα χωρίζει;

Να σου πω την εμπειρία του Κολωνού. Η ακροδεξιά πάντα υπήρχε. Συνυπάρχουν στα καφενεία. Το καφενείο είναι χωνευτήρι. Παίζεις πρέφα, χαρτιά, έχεις ένα στόχο, να κερδίσεις. Τζογάρεις, πίνεις το ούζο σου, θα πεις τη μαλακία σου. Τα πολιτικά πάνε πίσω. Εχεις να μιλήσεις για γκόμενες, ποδόσφαιρο… Οπότε τα διχαστικά μπαίνουν στην άκρη.

Κάποια στιγμή όμως έρχονται.

Ερχονται, αλλά επειδή θα συνυπάρξεις την άλλη μέρα μπαίνουν στο περιθώριο. Ειδάλλως, θα είχαμε γίνει από τρία χωριά χωριάτες. Αυτό δεν έχει συμβεί ποτέ στον Κολωνό και στις άλλες αστικές γειτονιές πιστεύω. Στα χωριά ήταν και το αίμα που χώριζε τις πόλεις. Στις πόλεις χωνεύεται πιο γρήγορα το αίμα. Τρέχει η ζωή πιο γρήγορα από την ιδεολογία. Αυτή σε οδηγεί. Κάτι που έχω βάλει στο έργο.

Βέβαια, προ το τέλος του έργου πάει να γίνει μια μεγάλη σύρραξη και οι ακροδεξιοί να λιντσάρουν τους μαύρους. Σταματάνε λόγω της…

…πλάκας. Νικάει η πλάκα και ο έρωτας.

Ισχύει αυτό και σήμερα στον Κολωνό;

Ναι. Φερ ειπείν είχανε μπει χρυσαυγίτες. Αυτοί δεν ήταν Κολωνιώτες. Ο Κολωνός έχει χρυσαυγίτες φυσικά, αλλά κυριαρχεί το ποδόσφαιρο, το καλαμπούρι. Αυτά μένουν στην άκρη. Παρά το γεγονός ότι έχουμε ισχυρή Αριστερά. Εμένα με κυνηγούσανε στη χούντα. Μόλις γύρισα ήμουν γραμματέας δυτικών συνοικιών του ΚΚΕ Εσωτερικού.

Πού οφείλεται σήμερα η άνοδος του φασισμού; Στην Αυστρία η ακροδεξία παραλίγο να βγει πρώτη στις εκλογές. Στην Κύπρο το αδελφό κόμμα της Χρυσής Αυγής μπήκε στη βουλή.

Διότι το αφήγημα, οι επαγγελίες της Αριστεράς ξεπέσανε. Δεν έγινε ορατό και πραγματοποιημένο το όραμά της. Το έχασε και η ίδια. Ποιο ήταν το όραμα της Αριστεράς; Να μην υπάρχει αγορά, να υπάρχει ανταλλαγή μεταξύ μας χωρίς ενδιάμεσους, όχι εκμετάλλευση. Αυτά ξεπέσανε. Η καπιταλιστική αγορά φάνηκε πιο ισχυρή. Μην ξεχνάμε ότι υπάρχει η άνοδος και η πτώση των ιδεών. Σήμερα είναι στο κάτω το κίνημα, ο ουμανισμός και το όραμα της Αριστεράς. Αυτό που προτάσσεται, όλοι συμφιλιωμένοι, φαίνεται ως ουτοπία. Οπότε, αναγκαστικά, ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζει με ουτοπίες. Μόνο θρησκευόμενος μπορεί. Ο άλλος θέλει την πραγματικότητα. Εχει παιδιά, προσπαθεί να ζήσει… Ετσι πάει στο πιο απτό που κι αυτό όμως θα ξεπέσει.

Δεν χρειάζεται όμως ένα ισχυρό αντίπαλο δέος στον φασισμό;

Υπάρχει, αλλά δεν μπορεί να γεννηθεί εγκεφαλικά. Θα το γεννήσει η ίδια η ζωή όταν και αυτό αποδειχθεί ότι είναι πολύ πιο σκληρό κι βίαιο και θα φέρει πολύ μεγαλύτερη οδύνη από την οδύνη του να έχεις έλλειψη ιδεολογίας. Σήμερα έχουμε έλλειψη ιδεολογίας και οράματος κι αυτό είναι μια οδύνη. Ο φασισμός όμως φέρνει μεγαλύτερη.

Δεν το αντιλαμβάνεται ο κόσμος;

Εδώ ξεχνάνε. Ψήφισαν Χρυσή Αυγή στο Δίστομο, τα Καλάβρυτα.

Γιατί;

Η ζωή, όπως είπα, τρέχει πιο γρήγορα από τα ιδεολογήματα. Ο κόσμος τρέχει, θέλει από κάπου να πιαστεί. Όταν έπεσε η χούντα, η νεολαία Λαμπράκη είχε φτάσει τα εκατό χιλιάδες μέλη. Όταν ήρθε η χούντα βρεθήκαμε στο κλαρί, στην αρχή, 600-1000 άνθρωποι. Λίγοι θα παίξουν τον ρόλο του απόστολου και του χριστιανού που θα μπει να καεί για τους άλλους.

Δεν υπάρχει πρωτοπορία;

Υπάρχει, απλώς δεν έχει συσσωρεύσει την αναγκαία πείρα να την κάνει γλώσσα κατανοητή και νέο όραμα. Είμαστε στην πτώση, αλλά θα έρθει. Μάλιστα, ετοιμάζω θεατρικό για τη Μακρόνησο όπου σε ένα σημείο λέει «Το όνειρο χάνει τη μάχη, αλλά όχι τον πόλεμο», γιατί διαρκώς επανέρχεται. Δεν χάνει το όνειρο ποτέ. Βέβαια, και οι αριστεροί ονειροπαρμένοι είμαστε (γέλια). Απλώς μπολιάζουμε μια σκληρή πραγματικότητα με το όνειρο. Αυτό είναι η δουλειά μας. Όταν γίνεται εξουσία κάπως χάνεται το όνειρο. Αποκτά το γκρίζο χρώμα της εξουσίας. Και ο Χριστιανισμός επαγγελλόταν τις διακονίες, πως είναι υπέρ των φτωχών, όμως όταν ανέλαβε πήρε το σπαθί.

Διαφθείρει η εξουσία;

Όχι. Για να κρατηθείς, αναγκαστικά παίρνεις το γκρίζο χρώμα της. Και ο Κομμουνισμός, οι μπολσεβίκοι το 1917 ήρθα με οράματα, τρελή επιθυμία για ένα καλύτερο μέλλον…

Άλλες συνθήκες τότε.

Ναι, αλλά μετά ήρθε η πραγματικότητα και τους προσγείωσε. Ο Λένιν είπε να γίνουμε έμποροι για να επιβιώσουμε. Εβγαλε τη Νέα Οικονομική Πολιτική. Η Αριστερά μπολιάζει το όνειρο. Για να γίνει εξουσία δεν μπορεί μόνη της. Μόνο παγκοσμίως αν αλλάξει το σύστημα. Η ελεύθερη αγορά πιο ισχυρή από σένα.

Πώς θα ανατραπεί;

Είναι αυτό που λέει η φράση «Όταν χορτάσουμε όλοι και δεν αποβλέπει να κλέψει ο ένας τον άλλο». Όταν μπει η αρπαγή μέσα σου, ο ισχυρός θα είναι πάντα πιο ισχυρός από τον αδύνατο. Δεν ξέρω όμως αν θα χορτάσει ποτέ αυτή η αρπαγή. Είναι άγριο θηρίο ο άνθρωπος.

Αναφέρθηκα στον φασισμό τώρα στην κρίση του καπιταλισμού.

Είναι κρίση των ιδεών και της Αριστεράς, του ουμανισμού. Στην Ευρώπη δεν υπάρχει ουμανισμός. Εχει υποχωρήσει. Όταν διαλύει μια ολόκληρη χώρα όπως τη Συρία, βλέπει να σπάνε τα αγάλματα της και τα αφήνει, βλέπει παιδιά να πνίγονται… Η Δύση του ουμανισμού έχει γίνει των κονκισταδόρες, των κατακτητών που θέλουν να συσσωρεύσουν ξανά πλούτο. Δεν ακουμπά πια στο Λόγο και τη διαφώτιση. Αυτά έχουν υποχωρήσει. Τώρα έχεις ξίφος, σφαγή, αρπαγή. Όταν βλέπεις το Αιγαίο γεμάτο πτώματα παιδιών και δεν συγκινείσαι και σου λένε μαλακίες πως θα μπούνε οι μισοί που έχουν διαβατήρια από κει, ε, δεν είναι ευρωπαϊκός πολιτισμός.

Πόσες θυσίες θα χρειαστούν για να ξεπεράσουμε την κρίση;

Είναι μια αέναη διαδικασία. Ο Χριστός σταυρώνεται, ανασταίνεται, ξανασταυρώνεται. Το όνειρο πεθαίνει, ξαναγεννιέται. Δεν είναι τυχαίο ότι στο Κατά Ιωάννην αυτός που σταυρώνεται είναι ο Λόγος.

Σας «πιέζει» η εποχή να γράψετε;

Βεβαίως και με πιέζει. Γι’ αυτό μέσα στη μαυρίλα έγραψα αυτό το βιβλίο. Παρόλο που είναι ζοφερό το θέμα είναι πλακατζίδικο στην ουσία χωρίς να αφαιρεί την τραγωδία. Μες τον θάνατο είναι η ζωή. Η ζωή είναι ένα μεθύσι.

σκουμπελος3

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις