Ό,τι στη ζωή είναι φοβερό συμβαίνει κάπου πίσω από τα παρασκήνια...

Ο απρόβλεπτος κύριος Τσέχοφ: σαράντα δύο διηγήματα

| 13/07/2015

 exofyllo

Ο απρόβλεπτος κύριος Τσέχοφ: σαράντα δύο διηγήματα

εισαγωγή – ανθολόγηση – μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου

εκδ. Μεταίχμιο

 Είναι πιο εύκολο να γράφεις για το Σωκράτη παρά για μια νεαρή κυρία ή μια μαγείρισσα.                         

  (Α.Τσέχοφ)

Η συγγραφική δεινότητα του διηγηματογράφου Τσέχοφ, ο μοναδικός τρόπος του να δημιουργεί ζωή με τα ελάχιστα, να λέει το σημαντικό μιλώντας για το ασήμαντο, δεν χρειάζονται συστάσεις. Γι’ αυτό και μια ακόμη έκδοση έργων του, και μάλιστα σε πολύ καλή μετάφραση της Σταυρούλας Αργυροπούλου, είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη.

Ο τόμος των εκδόσεων Μεταίχμιο είναι χορταστικός: 42 διηγήματα που καλύπτουν 18 χρόνια (1880-1898) της δημιουργικής πορείας του συγγραφέα, από τις πρώτες μικρές χιουμοριστικές ιστορίες του στα έργα της ωριμότητάς του − έχει μεγάλο ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς, διαβάζοντας με τη σειρά τα διηγήματα του τόμου, τη σταδιακή ωρίμανση της ιμπρεσιονιστικής, υπαινικτικής γραφής με την οποία ο Τσέχοφ αποτύπωσε για πάντα τη ρώσικη κοινωνία του τέλους του 19ου αιώνα.

Τα πρώτα διηγήματα της συλλογής ανήκουν στην περίοδο 1881-1884, όταν ο συγγραφέας, φοιτητής ιατρικής στη Μόσχα, δημοσίευε για βιοπορισμό τις ιστορίες του σε περιοδικά, συχνά παρωδώντας δημοφιλή λογοτεχνικά είδη όπως οι ιστορίες τρόμου ή μυστηρίου («Ο κυρτός καθρέφτης», «Νύχτα τρόμου», «Το σουηδέζικο σπίρτο»).

Ήδη σ’ αυτά τα διηγήματα των πρώτων χρόνων είναι παρόντες όλοι οι τσεχοφικοί ήρωες: ξεπεσμένοι γαιοκτήμονες, διανοούμενοι της επαρχίας, ματαιόδοξες ή ρομαντικές κυρίες, κατώτεροι κρατικοί υπάλληλοι όπως ο οικονομικός επιθεωρητής Τσερβιακόφ, που πεθαίνει από τρόμο μετά από πολλές αποτυχημένες προσπάθειες να απολογηθεί στον προϊστάμενό του για ένα … φτάρνισμα! («Ο θάνατος του δημόσιου υπαλλήλου»). Ανάμεσα στις πολλές χιουμοριστικές ιστορίες υπάρχουν και κάποιες με αρκετά σκοτεινούς τόνους, που προετοιμάζουν το έδαφος για τις μεγάλες νουβέλες και το θέατρο του Τσέχοφ.

v-chem-smysl-zhizni

Κρίσιμη καμπή στη ζωή του Τσέχοφ ήταν το ταξίδι του στη Σαχαλίνη το 1890 και η έρευνά του για τις συνθήκες ζωής των καταδίκων. Οι καταπιεσμένες και εξαθλιωμένες ανθρώπινες υπάρξεις πήραν από τότε κεντρική θέση στο έργο του –διηγήματα όπως ο «Γκούσεβ» είναι χαρακτηριστικά αυτής της νέας του αντίληψης για την ανθρώπινη μοίρα.

Στα τελευταία διηγήματα του τόμου η λεπτή τσεχοφική ισορροπία ανάμεσα στη χιουμοριστική επιφάνεια και το τραγικό βάθος είναι ένα τέλεια επεξεργασμένο εργαλείο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1890 ο Τσέχοφ, ώριμος πεζογράφος, δοκίμαζε ήδη τις δυνάμεις του στο θέατρο – και πραγματικά, τα πρόσωπα των δραμάτων του μοιάζει συχνά να έχουν ξεφύγει από τις ιστορίες του.

Οι ήρωες του Τσέχοφ υπομένουν τις απογοητεύσεις και τις αυταπάτες τους στωικά, περιμένοντας, όπως ο συγγραφέας, ένα καλύτερο αύριο. «Κοιτάξτε αυτήν τη ζωή: Η χυδαιότητα και η απραξία των ισχυρών, η άγνοια και η κτηνώδης ζωή των αδύναμων, ολόγυρα φτώχεια απαράδεκτη, συνωστισμός, εκφυλισμός, μεθύσια, διπροσωπία, βρισιές… Εν τω μεταξύ σε όλα τα σπίτια και στους δρόμους σιγή, ηρεμία. Από τις πενήντα χιλιάδες κατοίκους της πόλης ούτε ένας που να φωνάξει, να αγανακτήσει μεγαλόφωνα. Βλέπουμε αυτούς που πάνε στην αγορά για προμήθειες, τη μέρα τρώνε, τη νύχτα κοιμούνται, αυτούς που λένε τη βλακεία τους, παντρεύονται, γερνάνε, σέρνουν αμέριμνα στο νεκροταφείο τους μακαρίτες τους, όμως δεν βλέπουμε αυτούς που υποφέρουν, και ό,τι στη ζωή είναι φοβερό συμβαίνει κάπου πίσω από τα παρασκήνια…» («Η φραγκοσταφυλιά»).

Στις ιστορίες του Τσέχοφ δεν υπάρχουν καλοί και κακοί ούτε εύκολες λύσεις. Ο αναγνώστης πρέπει να κάνει από τη μεριά του ένα μεγάλο μέρος του δρόμου –είναι κι αυτό ένα από τα στοιχεία που κάνουν το μεγάλο συγγραφέα εξαιρετικά σύγχρονο.

chehov-600x434