Όσκαρ Κοκόσκα

Ο εξπρεσιονιστής που τάραξε την αισθητική της εποχής του με το έργο και τη ζωή του

| 21/10/2015

Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα η Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία διένυε μια περίοδο μεγάλων οικονομικών επενδύσεων, με ανάπτυξη της γεωργίας, της βιομηχανίας και του εμπορίου. Από αυτήν την ανάπτυξη επωφελήθηκε η μεσαία και η ανώτερη αστική τάξη. Ο Αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ άσκησε επεκτατική πολιτική προς τα Βαλκάνια με προσαρτήσεις εδαφών όπως της Βοσνίας και της Ερζεγοβίνης. Τα  πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα δημιουργήθηκε μια εικόνα ευημερίας και πλούτου της αυτοκρατορίας χωρίς να διαφαίνεται ο κίνδυνος της σταθερότητας που θα επακολουθούσε.

       Ο αυστριακός εξπρεσιονισμός έθεσε υπό αμφισβήτηση το μικροαστικό οικοδόμημα, τα ήθη και τις αρχές του. Στην τέχνη αμφισβήτησε τον ακαδημαϊκό της χαρακτήρα και τον γενικότερο καθωσπρεπισμό. Ο Κλιμτ αποτέλεσε το αρχικό έναυσμα και την έμπνευση των αυστριακών εξπρεσιονιστών που στη συνέχεια όμως προχώρησαν σε βαθύτερα επίπεδα προβληματισμού όσον αφορά τον άνθρωπο και την έκφραση της τέχνης.

      Ο Όσκαρ Κοκόσκα γεννήθηκε το Μάρτιο του 1886 στο Πέχλαρν. Πέρασε φτωχικά παιδικά χρόνια. Στα 18 του βρέθηκε στην Καλών Τεχνών κι ένα χρόνο αργότερα δίδασκε κιόλας ζωγραφική. Για να βγάλει τα προς το ζην, εργαζόταν ως δάσκαλος σχεδίου τα βράδια ενώ παράλληλα ζωγράφιζε καρτ ποστάλ και δεσίματα βιβλίων. Παράλληλα με τη ζωγραφική, έγραφε θέατρο. Στη Βιέννη ήρθε σε επαφή με τους εκπροσώπους της Απόσχισης. Εντυπωσιάστηκε από τον Κλιμτ και έγινε φίλος με τον Σίλε. Τα πρώτα χαρακτικά του με τίτλο Παιδικά Όνειρα το 1908 προκάλεσαν σκάνδαλο και έντονη κριτική. Το 1910 παρουσίασε την πρώτη ατομική του έκθεση  στο Βερολίνο και στη συνέχεια στη γκαλερί «Νταντά» της Ζυρίχης.

tumblr_m1k58nczH31qax9seo1_500

αυτοπροσωπογραφία

    Το 1911 γνώρισε την Άλμα Μάλερ. Ήταν κατά επτά χρόνια μεγαλύτερή του και υπήρξε σύζυγος, ερωμένη και μούσα ορισμένων μεγάλων καλλιτεχνών της εποχής όπως ο σύζυγός της, Γκούσταβ Μάλερ, ο Κλιμτ, ο Καρούσο και ο Γκρόπιους, Η σχέση τους κράτησε τρία χρόνια. Αλλά ο καλλιτέχνης δεν μπόρεσε να αποδεχθεί την απόφασή της να χωρίσουν. Συνέχισε να τη ζωγραφίζει και όταν χώρισαν, με μοντέλο του μια κούκλα, από μαλακό υλικό και σε φυσικό μέγεθος, που είχε παραγγείλει σε διάσημη σκηνογράφο και κουκλοποιό της Αυστρίας. Εμφανιζόταν με την κούκλα  ως συνοδό, σε εστιατόρια, θέατρα, καφενεία.

    Kατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου κατατάσσεται εθελοντικά, αλλά στις 29 Αυγούστου τραυματίζεται στο ανατολικό μέτωπο και το 1917 απολύεται. Ο καλλιτέχνης από το 1916 έφτασε στη Δρέσδη για να συνεχίσει τη θεραπεία μετά τον τραυματισμό του, καθώς οι γιατροί είχαν διαγνώσει σοβαρή διανοητική αστάθεια. Το φθινόπωρο του 1918 νοίκιασε ένα στούντιο με θέα στον ποταμό Έλβα, όπου ζωγράφιζε μια σειρά απόψεων της πόλης. Παράλληλα δίδασκε στην Ακαδημία της Δρέσδης από το 1918 μέχρι το 1924. Η εμπειρία τού πολέμου ώθησε τον καλλιτέχνη να φιλοτεχνήσει πολλούς πίνακες και σχέδια. Στις συνθέσεις αυτές ο Κοκόσκα εξέφραζε με χαρακτηριστικό τρόπο την απέραντη θλίψη του. Αργότερα πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και το Ισραήλ.

       Η καλλιτεχνική παραγωγή του ήταν τεράστια και ποικιλόμορφη, πίνακες, χαρακτικά, λιθογραφίες, εικονογραφήσεις για βιβλία, αφίσες, γλυπτά και διακοσμητικά ταμπλό. Ασχολήθηκε επίσης με δοκίμια κριτικής για το περιοδικό «Η Θύελλα», συνέθεσε μια σειρά ποιητικών δραμάτων και ενδιαφέρθηκε για τη σκηνογραφία. Το σύντομο θεατρικό του έργο «Δολοφόνος, η ελπίδα των γυναικών», μελοποιήθηκε από τον Πάουλ Χίντεμιτ και αποκαλείται συχνά ως το πρώτο εξπρεσιονιστικό δράμα. Το έργο του Ορφέας κι Ευρυδίκη (1918) αποτέλεσε το λιμπρέτο για την ομώνυμη όπερα του Ένστ Κρένεκ, που αποτελεί το πρώτο δείγμα Προγραμματικής Μουσικής.

νυφη

Νύμφη του Ανέμου, αυτοπροσωπογραφία και ερωτική εξομολόγηση προς την Άλμα

       Ο πίνακας Η Νύ(μ)φη του Ανέμου που βρίσκεται στο Μουσείο Τέχνης της Βασιλείας θεωρείται το αριστούργημά του. Πράγματι, είναι ένας πίνακας εξαιρετικής δυναμικής και συναισθηματικής έκφρασης. Ο συμβολικός και αλληγορικός χαρακτήρας τού θέματος προσδίδει μια μεταφυσική διάσταση στην εικόνα. Επίσης η αφίσα του «Πιετά» για το Θερινό Θέατρο στην Καλλιτεχνική Έκθεση της Βιέννης (1908) είναι ένα έργο ανατρεπτικό και έντονα δραματικό. Η λιθογραφία αυτή όταν παρουσιάστηκε προκάλεσε σκάνδαλο και αντιδράσεις. Οι εξπρεσιονιστικές απεικονίσεις τάραζαν την αισθητική της εποχής με τη δυναμική τους έκφραση και την επαναστατική τους διάσταση.

κοκοσκα 2

      Το 1937, οι ναζί συγκέντρωσαν όλους τους πίνακές του από μουσεία και εκθέσεις (περίπου 400), τα ενέταξαν στην “Διεφθαρμένη Τέχνη” (Εntartete Kunst) και τα κατέστρεψαν. Ο Χίτλερ τον μισούσε και τα έργα του ήταν από τα πρώτα που είχε διατάξει να κατασχεθούν, αυτό διότι σύμφωνα με τη μαρτυρία του Elias Canetti στο βιβλίο του «Πάρτι και αερομαχίες»  ο Όσκαρ Κοκόσκα και ο Χίτλερ, έκαναν αίτηση για την ίδια υποτροφία της Ακαδημίας της Βιέννης. Ο Κοκόσκα έγινε δεκτός, ο Χίτλερ απορρίφθηκε. To 1938 κατέφυγε στο Λονδίνο και αργότερα το 1947 απέκτησε την αγγλική υπηκοότητα. Μετά τον πόλεμο, η αναγνώρισή του ως ένας από τους μεγάλους ζωγράφους του 20ου αιώνα, ήταν πια παγκόσμια. Η πρώτη του αναδρομική έγινε στη Βιέννη – κι ακολούθησαν Λονδίνο, Ζυρίχη, Νέα Υόρκη. Από το 1953 ζούσε στη λίμνη της Γενεύης συνεχίζοντας όμως τα μεγάλα ταξίδια στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ζωγράφιζε αδιάκοπα και πάλι. Κάνοντας μια στροφή στα ελληνικά θέματα όπως είναι ο μύθος του Προμηθέα, η θυσία των Θερμοπυλών και η παγκόσμια ιστορική και συμβολική της διάσταση. Οι πολύπτυχες αναφορές του επίσης στον Ηρόδοτο στάθηκαν πηγή έμπνευσης αλλά και οδός διαμόρφωσης της πολιτικής του ιδεολογίας. Το 1975 επανέκτησε την αυστριακή υπηκοότητα. Πέθανε στις 22 Φεβρουαρίου του 1980,  94 χρόνων στο σπίτι του στη Ελβετία, τη χώρα που τον  είχε φιλοξενήσει για σχεδόν τριάντα χρόνια.

Τα απομνημονεύματά του με τίτλο «Μια θάλασσα περιτριγυρισμένη από Οράματα» είναι ένα κείμενο γραμμένο υπό την επήρεια παραισθησιογόνων ουσιών αρκετά πρωτοποριακό και αιχμηρό.

KokoshkaPh2

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ

1) Taschen, Expressionism

2) Taschen, Kokoschka

 3) Art Book, Εξπρεσιονιστές

4) lefimerida 19/11/2013 Πολιτισμός

 5) s://xartografos.wordpress.com/2011 7/10/2011

Η Κατερίνα Κοφφινά είναι πολιτισμολόγος. Σπούδασε «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Εφαρμοσμένες Εικαστικές Τέχνες στις σχολές Βακαλό και Αrtes (πρώην Δοξιάδη). Έχει εργαστεί πολλά χρόνια στον αρχιτεκτονικό χώρο. Έχει συνεργαστεί με ιδρύματα και συλλόγους στην παραγωγή καλλιτεχνικών και ιστορικών προγραμμάτων, καθώς και με τα περιοδικά «Ιστορία - Πάπυρος», «Science Illustrated», «Ιστορικά Θέματα», "Πολίτες" «Το Περιοδικό». Είναι ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Παραγωγής Δημόσιας Ιστορίας "hιστορισταί". Επίσης είναι μέλος και γραμματέας του Δ.Σ του Συλλόγου Πτυχιούχων Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.