Αμπάς Κιαροστάμι: Η πικρή «γεύση του κερασιού»...

Η πλέον εμβληματική καλλιτεχνική προσωπικότητα της πατρίδα του, του Ιράν, καθώς και ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς της 7ης Τέχνης παγκοσμίως, ο σκηνοθέτης, συγγραφέας, σεναριογράφος και δάσκαλος του κινηματογράφου, Αμπάς Κιαροστάμι, «έφυγε» από επιπλοκές του καρκίνου, σύμφωνα με τα ιρανικά κρατικά μέσα, στα 76 χρόνια του και ενώ βρισκόταν στο Παρίσι.

Μέρος ενός «νέου ρεύματος» στον ιρανικό κινηματογράφο που άρχισε τη δεκαετία του 1960 και έγινε γνωστό από τις ρεαλιστικές ιστορίες πάνω στις ζωές των καθημερινών ανθρώπων, ο Κιαροστάμι ήταν ένας από τους λίγους κινηματογραφιστές που έμειναν και διέπρεψαν στο Ιράν μετά την ισλαμική επανάσταση το 1979. Ο ίδιος εξήγησε αυτή την απόφαση ως εξής: «Όταν ξεριζώνεις ένα δέντρο από το έδαφος και το μεταφέρεις από το ένα μέρος στο άλλο, το δέντρο δεν θα ξανακάνει καρπούς. Και αν κάνει, οι καρποί του δεν θα είναι τόσο καλοί όσο ήταν στην πατρίδα του. Είναι ο νόμος της φύσης. Νομίζω ότι εάν εγκατέλειπα τη χώρα μου θα ήμουν το ίδιο όσο αυτό το δέντρο».

Το σινεμά του Κιαροστάμι, καθώς και του ιρανικού «νέου ρεύματος» και, αργότερα, του «κινηματογράφου της πραγματικότητας», είναι η πιο χαρακτηριστική απόδειξη της παγκοσμιότητας που μπορεί να αποκτήσει η κινηματογραφία κάθε χώρας, όταν η θεματική της δεν «παπαγαλίζει» με στόχο την κυρίαρχη διανομή, αλλά εκφράζει με ειλικρίνεια το όραμα του δημιουργού, ακόμη κι αν «πατά» πάνω σε μια, φαινομενική, «εντοπιότητα». ‘Η ίσως εξαιτίας αυτής.

Ετσι, παρά τα… «ιρανικά» θέματα των ταινιών του, αυτές βρήκαν απήχηση σε ένα παγκόσμιο κοινό και ο Κιαροστάμι κέρδισε τον «Χρυσό Φοίνικα» στις Κάννες το 1997 για την ταινία του «Η Γεύση του Κερασιού», που αφηγείται την ιστορία ενός μεσήλικα ο οποίος σκοπεύει να αυτοκτονήσει και ψάχνει να βρει κάποιον να τον θάψει όταν πεθάνει.

«Αυτό που είναι περίεργο στην τέχνη του είναι ότι είναι συγχρόνως και ένας βαθιά ριζωμένος Ιρανός όσον αφορά το τοπίο του, τις αστικές του ευαισθησίες, την κινηματογραφική τέχνη», είπε ο Χαμίντ Νταμπάσι, καθηγητής ιρανικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, «και έχει καταφέρει επίσης και να ανυψώσει αυτές τις ιρανικές όψεις σε στιγμές παγκοσμιότητας», πρόσθεσε.

Ο Αμερικανός σκηνοθέτης Μάρτιν Σκορτσέζε είπε ότι «ο Κιαροστάμι αντιπροσωπεύει το υψηλότερο επίπεδο καλλιτεχνικότητας στο σινεμά».

Γεννημένος το 1940 στην Τεχεράνη, ο Κιαροστάμι σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο της ιρανικής πρωτεύουσας. Η πρώτη του δοκιμή ήταν η παραγωγή διαφημίσεων για την ιρανική τηλεόραση.

Οι ταινίες του, με επίκεντρο συνήθως τα παιδιά και τους φτωχούς Ιρανούς αγρότες δεν είχαν άμεσο πολιτικό μήνυμα, σε αντίθεση με μερικά από τα σενάρια που έγραψε για τον προστατευόμενό του σκηνοθέτη, Τζαφάρ Παναχί.

Η ταινία του Παναχί «Κόκκινο Χρυσάφι» (2003), μια ιλαροτραγική απεικόνιση ενός διανομέα πίτσας ο οποίος ταπεινώνεται για την χαμηλή κοινωνική του θέση στην Τεχεράνη, μια πόλη διαιρεμένη ταξικά και οικονομικά, θεωρήθηκε ως επικριτική της Ισλαμικής Δημοκρατίας και απαγορεύτηκε στο Ιράν.

Με περισσότερες από 40 ταινίες στο ενεργητικό του, ο Κιαροστάμι απέσπασε το 1999 και το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας με την ταινία «Ο Άνεμος Θα μας Πάρει».

Το έργο του αφήνει πολύ βαριά κληρονομιά, η οποία, ευτυχώς, εμπλουτίζεται με εκπληκτικά αποτελέσματα. Με αφορμή τη συμμετοχή τους στο 5ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για παιδιά και νέους στις αρχές της περασμένης δεκαετίας, οι Ιρανοί σκηνοθέτες Μασούντ Μαγιαμί, Μοχάμεντ Αλί Ταλεμπί, Ραχμπάρ Κανμπαρί και ο παραγωγός Χαμπιμπολάχ Κασεχσάζ, έκαναν λόγο για έναν νέο «κινηματογράφο της πραγματικότητας» που αναπτύσσεται στο Ιράν.

Οι δημιουργοί μίλησαν για την πολλαπλότητα της κουλτούρας της πατρίδας τους, αφού σ’ αυτήν ζουν 72 φυλές, με κοινό, όμως, γνώρισμα την πηγαία ποίηση των ανθρώπων, η οποία είναι συνυφασμένη με τη ζώσα πολιτιστική παράδοση, καθώς και για τη μουσική της, η οποία, σαν διεθνής «γλώσσα», ενώνει τους λαούς.

Ισως αυτό να είχε στο μυαλό του ο Κιαροστάμι όταν τον ρώτησαν περί λογοκρισίας. Απάντησε ότι ένας φίλος του αρχιτέκτονας του είπε, πως όταν το έδαφος έχει δυσκολίες, βρίσκει σπουδαίες αρχιτεκτονικές λύσεις και αναπτύσσει τη φαντασία του…