Δημοψήφισμα στην Τουρκία: Από το κακό στο χειρότερο

Και μια κουβέντα με τον Ολιβιέ Μπερτράν, τον Γάλλο δημοσιογράφο που απελάθηκε από τις τουρκικές αρχές

| 14/04/2017

«Ναι, θέλω να γυρίσω στην Τουρκία και θα το κάνω. Δεν ξέρω βέβαια ποια είναι η κατάσταση μου ως προς τις τουρκικές αρχές, γιατί κανείς δεν μου έδωσε μια επίσημη απάντηση  και αιτιολογία για την κράτηση μου. Υπέγραψα ένα χαρτί αποφυλάκισης, αστυνομικοί με συνόδευσαν στο αεροδρόμιο, κανείς δεν με ενημέρωσε, ούτε τις γαλλικές αρχές επισήμως για ποιους λόγους συνελήφθηκα.. οπότε…» Οπότε συνελήφθη όταν ξαναπάτησε το πόδι του σε τουρκικό έδαφος, και ειδικότερα στο διεθνές αεροδρόμιο «Σαμπιχά Γκιοκτσέν» της Κωνσταντινούπολης, την Τετάρτη.

Ο Γάλλος δημοσιογράφος Ολιβιέ Μπερτράν, της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας «Les Jours», ο οποίος αναμενόταν να απελαθεί την Παρασκευή το βράδυ στη Γαλλία, είχε μιλήσει στο To Periodiko.gr, τον περασμένο Δεκέμβριο, μετά την πρώτη του σύλληψη και τριήμερη κράτηση από τις τουρκικές αρχές.  Τώρα μετέβη, για πρώτη φορά, και πάλι στην Τουρκία για να καλύψει το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου. Ένα δημοψήφισμα με το οποίο οι Τούρκοι πολίτες καλούνται να εγκρίνουν  την συγκέντρωση σχεδόν απόλυτων εξουσιών στον προεδρικό θώκο και δη στο πρόσωπο του Ερντογάν, την αλλαγή, επί της ουσίας, του πολιτεύματος από προεδρευομένη σε προεδρική Δημοκρατία. Τυπικά βέβαια είναι τα περί Δημοκρατίας διότι οι, ούτως ή άλλως, πάσχουσες ελευθερίες και τα δικαιώματα που απορρέουν από την αστική δημοκρατία, είχαν αρχίσει να κλυδωνίζονται εδώ και πολύ καιρό και πλέον κινούνται μόνο στη σφαίρα της φαντασίας καθώς ο Ερντογάν έχει εξαπολύσει απερίγραπτες διώξεις εναντίον του οποιουδήποτε θεωρεί αντιπάλου του, με «προνομιούχους» τους Κούρδους και τους υποστηρικτές του ιεροδιδασκάλου Φετχιουλλάχ Γκιουλέν και, ακολούθως, λίγο πολύ τους πάντες.

Με την προεκλογική εκστρατεία να έχει κινηθεί μέσα σε κλίμα απόλυτου αυταρχισμού και τρομοκρατίας, με τον πόλεμο κατά των Κούρδων να μαίνεται, την ανάμιξη της Τουρκίας στη Συρία επίσης παρά τις αλλεπάλληλες αποτυχίες της, το «μέτωπο» και με τους ισλαμιστές του ISIS να είναι «ανοιχτό», τις απειλές κατά όλων των γειτόνων συνολικά (Ελλάδα, Ιράν, κ.λπ) αλλά και την αστάθεια να κυριαρχεί στις διπλωματικές σχέσεις της χώρας (αναθέρμανση σχέσεων και συμφωνίες με την Μόσχα και μετά επικρότηση της αμερικανικής επίθεσης κατά βάσης  ελεγχόμενης από τους Ρώσους στη Συρία), ο Ερντογάν, κατά πολλούς αναλυτές, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα αλλάξει τακτική και θα κατεβάσει τους τόνους που ανέβασε τόσο ψηλά σε όλους τους τομείς προεκλογικά μετά το δημοψήφισμα. Και αυτό ασχέτως αποτελέσματος, καθώς εκτιμάται ότι αν έχει μεγάλη διαφορά το «ΝΑΙ» από το «ΟΧΙ» (κάτι που προς το παρόν τουλάχιστον δεν φαίνεται στις δημοσκοπήσεις) θα καλλιεργηθεί αίσθηση μεγάλης ισχύος αλλά και αν δεν είναι μεγάλη διαφορά, θα πρέπει να αποδείξει ότι παραμένει απόλυτος κυρίαρχος.  Χαμένος και στις δύο περιπτώσεις, κατά κύριο λόγο, ο τουρκικός λαός και οι εθνοτικές ή θρησκευτικές του κοινότητες και ακολούθως όλοι οι λαοί της περιοχής.

Η εκτίμηση αυτή δεν απέχει πολύ από αυτήν του Ολιβιέ Μπερτράν κατά τη συζήτηση με ToPeriodiko.gr. Όπως είχε τονίσει, έχοντας δουλέψει όλο τον τελευταίο χρόνο στην Τουρκία, χρειάστηκε να διαβάσει πολύ για την ιστορία της, και έχει πλέον την άποψη ότι η χώρα διάγει μία από τις χειρότερες περιόδους της ιστορίας της, εκτιμώντας ότι πιθανότατα η μοναδική χειρότερη σε όλες τις τελευταίες δεκαετίες, ήταν μόνο η δεκαετία του ’80, με το πραξικόπημα και τα φρικτά βασανιστήρια που υπέστησαν χιλιάδες άνθρωποι. «Ιδιαίτερα τα  τελευταία τρία χρόνια η κατάσταση επιδεινώνεται, σημείωνε ο Μπερτράν. Προσωπικά βλέπω κάθε φορά που έρχομαι εδώ και έναν χρόνο ολοένα χειρότερα τα πράγματα, τον κόσμο να φοβάται ολοένα περισσότερο. Μπορεί να γίνει χειρότερα; Ναι νομίζω ότι μπορεί.  Για πολλούς λόγους. Καταρχήν γιατί η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη ταυτόχρονα με πολύ δύσκολες καταστάσεις. Την άρνηση της Ευρώπης να τη δεχτεί, την κατάσταση στα σύνορά της, κυρίως με τη Συρία αλλά και με το Ιράκ, μια εξαιρετικά ασταθή κατάσταση εσωτερικά λόγω του πολέμου στις κουρδικές περιοχές.  Δεν βλέπω πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί η κατάσταση με όλα αυτά τα «μέτωπα» ανοιχτά».

«Επισήμως δεν έμαθα ποτέ γιατί με συνέλαβαν»

Τον είχαμε ρωτήσει γιατί τον συνέλαβαν τότε, στα μέσα Νοεμβρίου, στο Γκαζιαντέπ κατά τη διάρκεια ρεπορτάζ με θέμα κυρίως τους Σύρους πρόσφυγες. Ο Μπερτράν κρατήθηκε τρεις ημέρες, ο Τούρκος φωτογράφος που τον συνόδευε και χρησίμευε και ως μεταφραστής για κάποιες ώρες.

«Δεν υπάρχει κάποια επίσημη απάντηση γιατί με συνέλαβαν, είχε απαντήσει. Μετά από 2 -3 ώρες κράτησης, μου είπαν ότι δεν είχα ζητήσει άδεια εργασίας στο Γκαζιαντέπ. Όντως δεν είχα. Όμως είχε ξαναδουλέψει εκεί αρκετές φορές και ποτέ δεν είχε δημιουργηθεί πρόβλημα νωρίτερα. Επισήμως, πάντως, δεν υπήρξε καμία επίσημη αιτιολογία για την κράτησή μου. Και επειδή μου το είπαν ώρες μετά την προσαγωγή μου, θεωρώ ότι πρόκειται για πρόσχημα».

Μας είπε ότι κατά την τριήμερη κράτησή του, του ζητήθηκε κάποιες στιγμές να υπογράψει χαρτιά που δεν μπορούσε να διαβάσει γιατί ήταν στην τουρκική και έτσι ποτέ δεν έμαθε τι ακριβώς ήταν. Υποθέτει ότι το ίδιο συμβαίνει με όλους τους ξένους που συλλαμβάνονται. «Τα μόνα χαρτιά που υπέγραψα αυτό το τριήμερο ήταν τα χαρτιά για το τι αντικείμενα είχα επάνω μου τη στιγμή της σύλληψης, τα οποία τα έλαβα πίσω μετά την απελευθέρωσή μου. Κατά διαστήματα μου έφεραν κάποια έγγραφα τα οποία όμως ήταν στην τουρκική γλώσσα, δεν ξέρω τι έγραφαν, αρνήθηκα να τα υπογράψω. Επέμεινα μιλώντας στα αγγλικά να μου φέρουν το ο,τιδήποτε στα αγγλική ή στα γαλλικά  ή μεταφραστή γιατί αλλιώς δεν θα τα υπέγραφα. Δεν το έκαναν, δεν τα υπέγραψα».

Η «μαύρη τρύπα» των κέντρων κράτησης

Επί τρεις ημέρες ο Ολιβιέ Μπερτράν έκανε έναν μικρό γύρο σε «κέντρα κράτησης». Δεν είναι φυλακές, παρά το ότι έχουν το ίδιο μέγεθος, την ίδια λειτουργία, την είδα εικόνα. Είναι «κέντρα κράτησης». «Κάτι ανάλογο, σε θεωρητικό επίπεδο, με τους χώρους που στη Γαλλία βάζουμε τους ξένους που δεν έχουν νόμιμα χαρτιά εισόδου ή παραμονής στη χώρα» σημειώνει. Κατά την κράτησή του, δεν είχε δικαίωμα εξόδου από το κελί, οπότε, όπως διευκρινίζει, η μοναδική εικόνα που έχει για το τι γίνεται μέσα στα κέντρα κράτησης είναι ό,τι πρόλαβε να δει και ό,τι πρόλαβε να συζητήσει με συγκρατούμενούς του. Όπως λέει είναι προφανές ότι δεν υπάρχει  κάποιος κώδικας συγκεκριμένης συμπεριφοράς απέναντι στους κρατουμένους και είναι επίσης προφανές ότι ο ίδιος έτυχε καλύτερης συμπεριφοράς γιατί ήταν Γάλλος, δηλαδή δυτικός, δημοσιογράφος και γιατί λόγω συνθηκών η σύλληψή του ήταν γνωστή στην πρεσβεία της χώρας του και η πρεσβεία ενδιαφέρθηκε γι αυτό. Όλα αυτά δεν ισχύουν για τους περισσότερους κρατουμένους στα «κέντρα κράτησης».

detention

«Γνώρισα τον Μαντανί, που ήταν στο διπλανό ακριβώς κελί, ο οποίος χρησίμευσε κάπως ως μεταφραστής. Ήταν από την Αλγερία και ήταν μέσα στους πρώτους μετανάστες που απελάθηκαν από την Ελλάδα προς την Τουρκία στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας. Βρίσκεται δηλαδή υπό κράτηση από τον Μάρτιο. Και ο Ματς, ο συγκρατούμενός μου, ήταν εκεί από τον Ιούνιο. Είχε συλληφθεί στη Βαν, και προέρχεται από το Ιράν. Δεν είχε χαρτιά εισόδου. Οπότε συνελήφθη. Έκτοτε όμως τίποτε. Δεν είδε ποτέ δικηγόρο, όλους αυτούς τους μήνες, δεν είδε ποτέ μεταφραστή, δεν πέρασε από καμία δικαστική διαδικασία και δεν ξέρει τι πρόκειται ν’ ακολουθήσει, δεν κατάφερε να επικοινωνήσει με τους δικούς του. Είναι ένας άνθρωπος που έχει χαθεί στην «τρύπα της Τουρκίας». Και προφανώς η περίπτωσή του δεν αποτελεί εξαίρεση αλλά είναι ο κανόνας».

Πώς είναι «ασφαλής χώρα», μια χώρα που φυλακίζει τους ίδιους τους πολίτες της;

Τον ρωτήσαμε για το αν θεωρεί την Τουρκία «ασφαλή» χώρα προκειμένου να επιστρέφουν εκεί πρόσφυγες και μετανάστες που δεν παίρνουν άδεια εισόδου στην Ευρώπη, στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας. «Δούλεψα αρκετό καιρό στο Γκαζιαντέπ, στο Μάρντιν, στην Μερσίνα, με Σύρους πρόσφυγες. Η Τουρκία επέδειξε απέναντι στους Σύρους πρόσφυγες πολύ μεγαλύτερη φιλοξενία από τις ευρωπαϊκές χώρες. Έκλεισε τα σύνορα της πολύ αργά. Φιλοξενεί έναν τεράστιο αριθμό προσφύγων που αγγίζει τα 3 εκατομμύρια! Το επίπεδο της φιλοξενίας τους προφανώς έχει πολλά προβλήματα. Δεν υπάρχουν χώροι αξιοπρεπούς φιλοξενίας, τα παιδιά δεν πάνε σχολείο, οι πρόσφυγες δεν βρίσκουν δουλειά. Ναι, είναι πολύ δύσκολα, όμως, αυτό είναι μάλλον μια αντικειμενική κατάσταση στην οποία θα βρισκόταν η οποιαδήποτε χώρα αν δεχόταν τόσους πρόσφυγες.

»Ταυτόχρονα,, όμως, τα δικαιώματα των ξένων χωρίς χαρτιά δεν γίνονται καθόλου σεβαστά: όπως σας είπα φυλακίζονται χωρίς καμία δυνατότητα επικοινωνίας με τον έξω κόσμο, καμία επικοινωνία με δικηγόρο ή με την οικογένειά τους. Επίσης, η Τουρκία είναι μια χώρα όπου συζητιέται η επαναφορά της θανατικής ποινής, όπου βασανίζεται κόσμος κατά τη διάρκεια ανακρίσεων και συλλήψεων, όπου η κράτηση μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 30 ημέρες χωρίς καμία αιτιολογία και μπορεί και να συνεχιστεί,  όπου γίνονται αθρόες συλλήψεις πολιτικών προσώπων, δημοσιογράφων, ακαδημαϊκών, απλού κόσμου. Όχι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής χώρα, κατά τη γνώμη μου»..

kurds

Τότε, ο Μπερτράν είχε εμφανιστεί βέβαιος ότι η περιπέτειά του ήταν σύντομη και είχε αίσιο τέλος επειδή ήταν ξένος δημοσιογράφος και επειδή οι γαλλικές αρχές είχαν ασκήσει έντονες πιέσεις  στην Άγκυρα να τον απελευθερώσει. «Πιστεύω ότι οι τουρκικές αρχές δεν έχουν την ίδια συμπεριφορά απέναντι σε ξένους δημοσιογράφους και σε Τούρκους. Η τύχη των Τούρκων συναδέλφων όταν συλλαμβάνονται είναι πολύ χειρότερη. Εγώ πχ ήμουν 3 μέρες σε κράτηση, ενώ εκατοντάδες Τούρκοι δημοσιογράφοι συνελήφθησαν, κρατήθηκαν πολλές μέρες, ακόμη 140 παραμένουν στη φυλακή».

Και έτσι με χιλιάδες ανθρώπους στη φυλακή, με οφθαλμοφανή και κατάφωρη παραβίαση κάθε έννοιας δικαιώματος και ελευθερίας, αλλά χωρίς καμία πραγματική συνέπεια ως προς αυτό για το καθεστώς Ερντογάν από τις, κατά τα άλλα, «ευαίσθητες» ευρωπαϊκές δυνάμεις ή τις ΗΠΑ (αφού παραμένει χρήσιμος  γεωστρατηγικά αλλά και ως κυματοθραύστης στις οιμωγές των προσφύγων), η Τουρκία οδεύει σε μία από τις κρισιμότερες, πιθανότατα, εκλογικές της αναμετρήσεις στην κάλπη του δημοψηφίσματος. Και αυτή τη φορά, δεν φαίνεται καμία επιλογή να είναι λιγότερο επώδυνη.

 

Ανάμεσα στις δύο μεγάλες αγάπες, την ψυχολογία και τη δημοσιογραφία, την μία την σπούδασε και την άλλη την έκανε επάγγελμα. Καμβάς το διεθνές ρεπορτάζ. Eκεί που δυστυχώς οι ζωές γίνονται ακόμη αριθμοί. Αγαπημένη ερώτηση: γιατί. Αγαπημένο μέσο: οι λέξεις, γραπτές ή ραδιοφωνικές. Μετά κόπων και βασάνων, κατάφερε να ολοκληρώσει διδακτορική διατριβή, όπου αποπειράθηκε να συνδυάσει πολιτική φιλοσοφία και σύγχρονες εξελίξεις.