Ελληνικό μπάσκετ: Το πρώτο τζάμπολ με μπάλα... ποδοσφαίρου (Β΄ Μέρος)

Οι «excellent drivers» της Ευρώπης - έλλειψη χρημάτων, χρόνου και κλειστών γηπέδων

| 29/06/2017

Το Periodiko.GR συνεχίζει με την υπογραφή του Αλέξανδρου Στεργιόπουλου την αναδρομή στην πορεία του ελληνικού μπάσκετ από την πρώτη του εμφάνιση μέχρι το 1950. Σε όλες εκείνες τις σημαντικές στιγμές, τους σημαντικούς ανθρώπους και συλλόγους που έβαλαν τα θεμέλια για ό,τι σήμερα αναγνωρίζουμε ως μπάσκετ και σε όλα εκείνα που μοιάζουν να περνούν, δυστυχώς, σε δεύτερο πλάνο υπό το βάρος των πολλών πια χρημάτων και του τρελού κέρδους. Μετά τη συνέντευξη του αντιπροέδρου της Χ.Α.Ν Αθηνών Γιώργης Δ. Θεοδωράτος, που μίλησε για την ιστορία του μπάσκετ στη χώρα μας και για το πρώτο παιχνίδι στο προαύλιο του κτιρίου της Αδελφότητας, σήμερα ακολουθούν τα πρώτα χρόνια με ορόσημο την περίοδο της Κατοχής, το οποίο χωρίζει τις δύο εποχής της εξέλιξης του μπάσκετ στην Ελλάδα.  Το ελληνικό μπάσκετ ανδρώνεται και γνωρίζει επιτυχίες μόνο μετά την παρέλευση της. Εννοείται ότι δεν θα πρέπει να λησμονηθούν οι σκαπανείς του αθλήματος. (Στην κεντρική φωτογραφία του άρθρου, η εθνική ομάδα μπάσκετ που πήρε μέρος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του Καΐρου το 1949).

Η καλαθοσφαίριση έκανε την εμφάνιση της στην Ελλάδα πριν 99 χρόνια. Το 1918 στο γήπεδο της Χ.Α.Ν Αθηνών, μερικά μέλη της, μεταξύ των οποίων και ο Μάικ Στεργιάδης, μαθητής του Νέισμιθ, πήραν δυο καρέκλες, τις στερέωσαν ανάποδα και με μια μπάλα ποδοσφαίρου πρωτόπαιξαν μπάσκετ. Η αρχή, λοιπόν, του αθλήματος στην Ελλάδα είναι πρωτόγονη. Εντούτοις, το γεγονός αυτό δεν εμποδίζει τα μέλη της Χ.Α.Ν να διδαχθούν το νέο σπορ και να φροντίσουν για τη διάδοση του. Η Αδελφότητα μεριμνά να γίνει γνωστό στα σχολεία και στους αθλητικούς συλλόγους. Ταυτόχρονα διοργανώνει αγώνες στους οποίους λαμβάνουν μέρους διάφοροι σύλλογοι.

Το πρώτο πρωτάθλημα

Το 1927, ο ΣΕΓΑΣ συγκροτεί την πρώτη τεχνική επιτροπή του αθλήματος. Και το 1929 προκηρύσσει το πρώτο πρωτάθλημα, στο οποίο παίρνουν μέρος ο Πανελλήνιος, Γ.Σ, ο Εθνικός Γ.Σ, οι Νέοι Βύρωνος, η Χ.Α.Ν, η ΑΕΚ, η Σχολή Ευελπίδων και ο Πανιώνιος Γ.Σ. Πρωταθλητής ανακηρύσσεται ο Πανελλήνιος Γ.Σ. Στο μεταξύ, παλαιότερα, το 1924 είχε οργανωθεί από τη Χ.Α.Ν Αθηνών πρωτάθλημα το οποίο κέρδισε η ΑΕΚ. Αν το πρωτάθλημα αυτό θεωρείται πρώτο, τότε η ΑΕΚ είναι η πρώτη πρωταθλήτρια Αθηνών. Πρωταθλήτρια Αθηνών το 1930 ανακηρύσσεται η ομάδα της Νήαρ Ηστ, που μαζί με τον Πανιώνιο Γ.Σ, εκπροσωπούν το κέντρο στο πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα που οργανώνεται στη Θεσσαλονίκη. Κερδίζει ο Αρης. Δεύτερη η Χ.Α.Ν.Θ, τρίτη η Νήαρ Ηστ και τέταρτος ο Πανιώνιος Γ.Σ. Η Νήαρ Ηστ αναδεικνύεται πρωταθλήτρια Αθηνών και το 1931 με δεύτερο τον Πανελλήνιο Γ.Σ, ενώ στη Θεσσαλονίκη η Χ.Α.Ν.Θ υποσκελίζει τον Αρη, ο οποίος καταλαμβάνει τη δεύτερη θέση. Το 1932 η Νήαρ κατακτά και πάλι το πρωτάθλημα. Τότε εμφανίζεται για πρώτη φορά Πανεπιστημιακή ομάδα, η οποία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του αθλήματος μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το 1933 και 1934 πρωταθλήτρια είναι η ομάδα του Πανεπιστημίου. Το 1935, λόγω διαφωνιών με τον τότε διευθυντή του πανεπιστημιακού γυμναστηρίου, η ομάδα αποχωρεί. Το έτος αυτό, το πρωτάθλημα, τοπικό και πανελλαδικό, κερδίζει ο Πανελλήνιος Γ.Σ. Ο Ηρακλής, πρωταθλητής Θεσσαλονίκης, εμφανίζεται ισχυρός και εντυπωσιάζουν οι δύο πανύψηλοι παίκτες του, Νανές, Μαντόπουλος. Το 1936, το Πανεπιστήμιο, που έχει φτιάξει πάλι ομάδα, κερδίζει το πρωτάθλημα Αθηνών, αλλά δεν μετέχει στο Πανελλήνιο που γίνεται στη Θεσσαλονίκη. Αντικαθίσταται από τη Νήαρ Ηστ, η οποία και κατακτά το πρωτάθλημα Ελλάδος.

α΄πρωτάθλημα ΧΑΝΘ

Το 1937, το Πανεπιστήμιο αποχωρεί και το πρωτάθλημα κέντρου πάει στον Πειραϊκό Σύνδεσμο, χωρίς όμως να κερδίσει και τον τίτλο σε πανελλαδικό επίπεδο. Το επιτυγχάνει η ομάδα του Πανεπιστημίου που έχει επιστρέψει. Στον τελικό νικά την ομάδα της Νήαρ Ηστ. Το 1938, η Νήαρ κερδίζει την ομάδα του Πανεπιστημίου στον τελικό του πρωταθλήματος Αθηνών, από το οποίο έχανε στην αρχή του δεύτερου ημιχρόνου με 22-2! Το μεγάλο ατού της ομάδας της Νήαρ Ηστ την εποχή εκείνη, είναι ο αμερικανός καθηγητής του κολλεγίου Αθηνών Γουέρλντ, από τους άσους του αμερικάνικου μπάσκετ.

Το 1939 πρωταθλητής Αθηνών ανακηρύσσεται ο Πανελλήνιος Γ.Σ και Θεσσαλονίκης η Χ.Α.Ν.Θ. Τον άθλο του, ο Πανελλήνιος Γ.Σ τον επαναλαμβάνει και το 1940. Πρωταθλητής Ελλάδος και τα δυο αυτά έτη αναδεικνύεται ο Πανελλήνιος Γ.Σ. Αυτά είναι και τα πρωταθλήματα της προπολεμικής περιόδου. Μαζί με την εποχή αυτή κλείνει και η πρώτη περίοδος εξελίξεως  του ελληνικού μπάσκετ. Είναι μια εποχή που τη χαρακτηρίζει έντονη προσπάθεια επιβολής ενός καινούργιο αθλήματος, που όμως πολλές φορές βρίσκει εμπόδια, κυρίως από απουσία σοβαρής οργανωτικής προσπάθειας.

Το πρωτάθλημα πολλές φορές διεξάγεται σε γήπεδα τελείως ακατάλληλα, ενώ πολλές φορές εφαρμόζεται ένα πρωτοφανές σύστημα στο πρωτάθλημα Ελλάδος. Μια ομάδα υποχρεώνεται να δώσει τρεις και τέσσερις αγώνες την ίδια ημέρα. Κατά την περίοδο αυτή, η Εθνική ομάδα καλείται να δώσει δύο αγώνες. Τη μία το 1936 εναντίον της εθνικής ομάδας της Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη, και τη δεύτερη το 1940 εναντίον της Αιγύπτου στο Κάιρο. Και τις δύο, το αποτέλεσμα είναι αρνητικό για τη χώρα μας. Η Εθνική μας αγωνίσθηκε σε κλειστό γήπεδο με παρκέ, στο οποίο έπαιζε για πρώτη φορά.

μπασκετ αρχές δεκ. 30, ομάδα Πανιωνίου

μπασκετ αρχές δεκ. 30, ομάδα Πανιωνίου

Η Κατοχή αποτελεί ορόσημο για τη δεύτερη περίοδο ανάπτυξης του ελληνικού μπάσκετ. Βέβαια, επίσημο πρωτάθλημα δεν διεξάγεται. Εντούτοις, οι σύλλογοι διατηρούν ομάδας καλαθόσφαιρας, ενώ πολλοί νέοι δημιουργούνται. Διεξάγεται όμως ανεπίσημο πρωτάθλημα και για πρώτη φορά το μπάσκετ συγκεντρώνει τόσο κόσμο με υπέρμετρο φανατισμό.

Οι παίκτες του Πανελληνίου Γ.Σ σχηματίζουν μια δική τους ομάδα με τον τίτλο ΜΙΛΩΝ και διεκδικούν το πρωτάθλημα από τον «Σπόρτιγκ». Είναι μια περίοδος που γεννά ελπίδες για το μέλλον του αθλήματος.  Στην αρχή τα παιχνίδια διεξάγονται στο γήπεδο του Ομίλου Αντισφαιρίσεως και κατόπιν στο γήπεδο του Σπόρτιγκ, που σε πολλά σημεία του είναι σπαρμένο με λαχανίδες!

Το έδαφος είναι πρόσφορο πια για την ανάδειξη του ελληνικού μπάσκετ και το κοινό έτοιμο να δεχθεί αγώνες με μεγάλες ομάδες. Τα γήπεδα αποδεικνύονται ανεπαρκή για να χωρέσουν το αυξανόμενο πλήθος των θεατών και οι ομάδες διδάσκονται τη νέα τακτική της καλαθόσφαιρας από τις αμερικάνικες ομάδες, που περιλαμβάνουν πολλά αστέρια του αμερικανικού μπάσκετ.

Το ευρωμπάσκετ του ’49 και η ομαδάρα του Πανελληνίου

Από δω και πέρα αρχίζει η καινούργια περίοδος του αθλήματος, που βρίσκει την κορύφωση της στην επιτυχία της εθνικής μας ομάδος στο Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα του 1949 στο Κάιρο της Αιγύπτου (3η θέση) και στον Πανελλήνιο Γ.Σ. Με τους Χολέβα, Παπαδήμα, Μανιά, Ρουμπάνη, Στεφανίδη επιτυγχάνει πολλές διεθνείς νίκες.

Με τη βαθμιαία αποχώρηση αυτών των παικτών, το ελληνικό μπάσκετ σημειώνει υποχώρηση και γνωρίζει ήττες από ομάδες που θεωρούσε ασθενέστερες.

1949, Νέοι Βύρωνος

1949, Νέοι Βύρωνος

Το χαρακτηριστικό της δεύτερης μεταπολεμικής περιόδου του ελληνικού μπάσκετ, είναι η επικράτηση των ομάδων των μεγάλων ποδοσφαιρικών συλλόγων, που τη διακόπτει η ομάδα του Πανελληνίου Γ.Σ.

Παναθηναϊκός, Ολυμπιακός και ΑΕΚ συγκροτούν αξιόλογες ομάδες που κερδίζουν πρωταθλήματα. Το πρώτο μεταπολεμικό πρωτάθλημα οργανώνεται το 1945 και ο Παναθηναϊκός ανακηρύσσεται πρώτος πρωταθλητής Αθηνών και Ελλάδος για την περίοδο 1945-46. Το 1947, ο Παναθηναϊκός βρίσκεται και πάλι στην κορυφή του πρωταθλήματος Αθηνών και Ελλάδος, ενώ στη Θεσσαλονίκη κυριαρχεί η Χ.Α.Ν.Θ. Το 1948 και πάλι θριαμβεύει ο Παναθηναϊκός. Η Χ.Α.Ν.Θ στη Θεσσαλονίκη. Εκείνο το έτος δεν έγινε πανελλήνιο διότι η Εθνική ομάδα έπρεπε να προετοιμασθεί για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, όπου όμως δεν πήγε τελικά.

Το 1949 τα ηνία στην Αθήνα πήγαν στον Τρίτωνα. Στη Θεσσαλονίκη ξεχωρίζει εκ νέου η Χ.Α.Ν.Θ. Το πανελλήνιο πρωτάθλημα μπαίνει στην τροπαιοθήκη του Ολυμπιακού. Την επόμενη χρονιά, 1950, ο Παναθηναϊκός κερδίζει το πρωτάθλημα Αθηνών και Χ.Α.Ν.Θ αυτό της Θεσσαλονίκης. Στο μεταξύ, πρωταθλήματα έχουν αρχίσει να διεξάγονται από το 1949 και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος, όπως στην Πάτρα, στη Ρόδο και στη Χαλκίδα.

Από το 1951 ξεκινά η παντοδυναμία του Πανελληνίου Γ.Σ. Μάλιστα, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι συγκαταλέγεται στις τότε δυνάμεις του ευρωπαϊκού μπάσκετ. Στη Θεσσαλονίκη η Χ.Α.Ν κατακτά και πάλι το πρωτάθλημα. Το 1951 η Ελλάδα λαμβάνει μέρος στο 7ο Πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Νίκησε την Πορτογαλία και ανεδείχθη ισόπαλη με τη Τσεχοσλοβακία. Ηττήθηκε από τη Βουλγαρία. Το πανελλήνιο πρωτάθλημα εκείνου του έτους πήγε στον Παναθηναϊκό.

ομάδα του Τρίτωνα

Από το 1952 ως το 1957, ο Πανελλήνιος Γ.Σ κυριαρχεί στο ελληνικό μπάσκετ. Κερδίζει συνεχώς τόσο το πρωτάθλημα κέντρου (εκτός του 1954 που πήρε ο Παναθηναϊκός) όσο και το πρωτάθλημα Ελλάδος. Και οι πέντε παίκτες του Πανελληνίου Γ.Σ αποτελούν την ελληνική εθνική ομάδα και μόνο το 1958 δεν κατακτά το πρωτάθλημα. Οι παίκτες χάνουν τη φόρμα τους ή μετεγγράφονται σε ξένους συλλόγους. Ο Στεφανίδης παίζει στην Ιταλία και ο Ρουμπάνης μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Μελβούρνης εγγράφεται σε αμερικανικό πανεπιστήμιο.

Στο μεταξύ, και ο Φαίδωνας Ματθαίου εγγράφεται σε ιταλικό σύλλογο, όπως και ο Μουρούζης του Τρίτωνα. Το ελληνικό μπάσκετ αποδυναμώνεται και εμφανίζει σημάδια κατάπτωσης. Το 1958 πρωταθλητής κέντρου αναδεικνύεται ο Ολυμπιακός, ενώ Ελλάδος η ΑΕΚ. Το 1959 ο Ολυμπιακός είναι πρωταθλητής κέντρου και ο ΠΑΟΚ κατακτά το πρωτάθλημα Ελλάδος.

Η αγωνιστική ταυτότητα του ελληνικού μπάσκετ

Κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού μπάσκετ, από τότε που το άθλημα ήρθε στη χώρα μας, ήταν το μπάσιμο. Στην Ευρώπη μας χαρακτήριζαν ως «excellent drivers» και μερικοί απ’ αυτούς ήταν οι: Μούμογλου, Μανιάς, Λάνθιμος, Ματθαίου, Σπανουδάκης. Το παιχνίδι των ελληνικών ομάδων, γενικά, στηριζόταν στην ταχύτητα και τον αιφνιδιασμό. Αμυνα, ριμπάουντ, γρήγορο κατέβασμα της μπάλας. Όταν δεν μπορούσε να  γίνει αιφνιδιασμός, οι επιθέσεις εναντίον οργανωμένης άμυνας εκδηλώνονταν με μπασίματα ή από τους σουτέρ, αλλά και με τους εκτελεστές κοντά στο καλάθι.

Το ελληνικό μπασκετικό στιλ διαμορφώθηκε από τα ανοιχτά γήπεδα, όπου οι καιρικές συνθήκες δεν άφηναν χρόνο για εξάσκηση στο σουτ, το γεγονός ότι οι περισσότεροι παίκτες δεν διέθεταν πολλές ώρες για προπόνηση και στο ότι δεν υπήρχαν πολλές μπάλες. Κόστιζαν πολύ και ήταν δύσκολο να τις προμηθευτείς.

ευρωμπάσκετ 1949

Δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε τον παράγοντα παπούτσια. Ηταν κοντά, λευκά, της ΕΛΒΙΕΛΑ, χωρίς πάτους, με λεπτή σόλα. Γι’ αυτό οι παίκτες αναγκάζονταν να βάζουν σφουγγάρι στο τακούνι για να αποφύγουν περιοστίτιδα φτέρνας! Ο συνδυασμός, λοιπόν, σκληρών γηπέδων, ακατάλληλων παπουτσιών, άσχημων καιρικών συνθηκών και των πολλών μπασιμάτων, είχαν αποτέλεσμα τους τραυματισμούς στους αστραγάλους και τα γόνατα. Η έλλειψη κλειστών γηπέδων ταλαιπωρούσε όλες τις ομάδες. Κάποια στιγμή ο Φαίδωνας Ματθαίου ανακάλυψε το κλειστό της Αμερικάνικης Βάσης στο Ελληνικό. Εκεί έκαναν προπόνηση, κάποιες μέρες, οι εθνικές ομάδες.

Στο Γ’ Μέρος, οι ομάδες της Θεσσαλονίκης

 

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις