Στήλη: Urban Rhytmhs

Μια οπτική στην προσέγγιση του καλλιτεχνικού έργου*

Η «Θεωρία της Πρόσληψης» του Χανς Ρόμπερτ Γιάους

| 26/07/2016

Ως επιβεβαίωση του κειμένου που είχαμε γράψει – πριν από αρκετούς μήνες – για το πώς η «νοσταλγία» στην τέχνη και δη στη μουσική πουλάει καλά, είχαμε την τύχη να διαβάσουμε για την «Θεωρία της Πρόσληψης» του Γερμανού ιστορικού της λογοτεχνίας Χανς Ρόμπερτ Γιάους από την Σχολή της Κωνστάντιας.

Συνοπτικά, ο Γιάους, πιστεύει πως το πιο σημαντικό σχετικά με το έργο τέχνης είναι ο τελικός αποδέκτης, ο αναγνώστης, ο ακροατής, ο θεατής. Με άλλα λόγια, ο «αποκωδικοποιητής» του μηνύματος μιας και το τελευταίο πρέπει να εκφραστεί μέσω συστήματος συμβόλων που αποδέχονται και κατανοούν τόσο ο πομπός όσο και ο αποδέκτης έτσι ώστε να θεωρηθεί ολοκληρωμένη η επικοινωνία. Το βάρος δίνεται στην υποδοχή του καλλιτεχνικού έργου, εν προκειμένω της μουσικής, από τον ακροατή. Εισάγεται η έννοια του «Ορίζοντα των Προσδοκιών», πλαίσιο αναφοράς διαφορετικό για κάθε έργο και για κάθε ιστορική στιγμή που προσλαμβάνεται αυτό. Συνίσταται στην προδιάθεση κάθε ιστορικά προσδιορισμένου κοινού την ώρα που έρχεται σ επαφή με το (μουσικό) έργο.

ντυλανΔιάφοροι παράγοντες παίζουν ρόλο στην προσληπτικότητα του καλλιτεχνικού προϊόντος. Σαν βασικοί θεωρούνται, το σύνολο των εμπειριών και των γνώσεων που έχει το κοινό για την αισθητική και τους σχετικούς κώδικες του (μουσικού) έργου. Η φόρμα και το περιεχόμενο ήδη γνωστών καλλιτεχνημάτων ίδιας ή και διαφορετικής αισθητικής. Όπως, επίσης, και η αντίθεση ποιητικής και καθημερινής γλώσσας που υφίσταται την συγκεκριμένη εποχή. Η θεωρία αυτή επικεντρώνεται στο τρόπο αποδοχής του εκάστοτε ακροατηρίου σε αντίθεση με άλλες που στηρίζονται στην, εγγενή, αιώνια αξία ή την βαθιά κοινωνικότητα του έργου. Ένα (μουσικό) έργο μπορεί, είτε να επιβεβαιώνει τον Ορίζοντα Προσδοκιών, είτε να τον διαψεύδει και να τον υπονομεύει.

Το δεύτερο ονομάζεται «αισθητική απόκλιση» και δύναται να επιφέρει αλλαγή στον Ορίζοντα Προσδοκιών του κοινού. Δυο χαρακτηριστικά παραδείγματα για το τέλος: Ο εξηλεκτρισμός του Bob Dylan, το ’65, η αρχικά αρνητική αντίδραση του κοινού του και η μετέπειτα πλήρης αποδοχή του όπως και η έλευση της μπι- μποπ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σχετικά με το σουϊνγκ που επικρατούσε μέχρι εκείνη την εποχή.

* Το κείμενο αυτό είναι μια διαμορφωμένη αναδημοσίευση από την Κόκκινη Καρφίτσα

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Βιολογία στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Παράλληλα, έπαιξε ως μουσικός παραγωγός σε πολλά ραδιόφωνα για πολλά χρόνια και έγραψε ως μουσικός κριτικός σε μια σειρά περιοδικά. Αυτό συνεχίζει μέχρι και σήμερα.