Ιπποκράτους και Ακαδημίας γωνία...

'Ιριδα, ένα εργαστήρι καλλιτεχνικών ζυμώσεων στην καρδιά της πόλης

| 23/02/2015

Στη γωνία της Ιπποκράτους με την Ακαδημίας φωλιάζει εδώ και δεκαετίες ένας χώρος μαγικός, όπου συμφύεται το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, μέσα από κινούμενες εικόνες. Ο ιστορικότερος κινηματογράφος της Αθήνας, η Ίριδα, στέκει στην καρδιά της πόλης από το 1930, στο ισόγειο της Πανεπιστημιακής Λέσχης, ενός διατηρητέου κτηρίου, που αποτελεί υπόδειγμα της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου, σχεδιασμένου από τον Αλέξανδρο Νικολούδη. Το κτήριο αποτελεί προϊόν κληροδοτήματος εκ μέρους του Αντώνη Παπαδάκη με το σαφή όρο η χρήση του να επικεντρώνεται στην ηθική και υλική ενίσχυση των φοιτητών είτε αυτό αφορά τις ανάγκες τους (σίτιση, υγειονομική περίθαλψη) είτε την πνευματική τους καλλιέργεια και τη στήριξη των πολιτιστικών τους δραστηριοτήτων (θέατρο, κινηματογράφος κτλ). Ο χώρος έχει μια παράλληλη πορεία με τον Πολιτιστικό Όμιλο Φοιτητών Πανεπιστημίου Αθηνών (Π.Ο.Φ.Π.Α), υπό τη διαχείριση του οποίου τελεί και ο οποίος αποτελείται από τον Θεατρικό, τον Κινηματογραφικό, τον Φωτογραφικό και τον Χορευτικό τομέα, από τους οποίους έχουν περάσει πολλές χιλιάδες φοιτητών –και όχι μόνο- όλα αυτά τα χρόνια που λειτουργεί.

Συναντήσαμε τον Ιάκωβο, μέλος του Κινηματογραφικού Τομέα, που μας μίλησε για την Ίριδα, τον Kινηματογραφικό Tομέα και τον Π.Ο.Φ.Π.Α. Μας είπε για τη φυσιογνωμία τους, τον τρόπο λειτουργίας τους και την επιρροή τους σε μεγάλο κομμάτι της ανήσυχης αθηναϊκής νεολαίας. Οι φωτογραφίες από την Ίριδα μέσα στο άρθρο είναι του Στέλιου Μαρινάκη.

Ποια είναι η σημασία του Π.Ο.Φ.Π.Α. σήμερα;

Ο Πολιτιστικός Όμιλος Φοιτητών αποτελεί μία κατάσταση μέσα από την οποία βιώνεται η σχέση που πρέπει να έχει ένα Πανεπιστήμιο με τους φοιτητές, αλλά και με ολόκληρη την κοινωνία. Είναι ένα χώρος υποδοχής και ανάδειξης των (καλλιτεχνικών) ανησυχιών που, καταρχάς, απευθύνεται στους φοιτητές του Πανεπιστημίου Αθηνών, αλλά ανοίγει τις πόρτες του και σε φοιτητές άλλων πανεπιστημίων και σε ανθρώπους που δεν φοιτούν. Είναι μια έμπρακτη απόδειξη της σημασίας της δημόσιας λειτουργίας του Πανεπιστημίου, ενός Πανεπιστημίου που αγκαλιάζει ιδέες και ανιχνεύει προϋποθέσεις δημιουργικότητας και ανοιχτής έκφρασης. Ενός Πανεπιστημίου ανοιχτού στους φοιτητές, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, χωρίς τη διαμεσολάβηση του κέρδους και της ανταγωνιστικότητας. Είναι πολύ σημαντικό αυτό που συμβαίνει, για παράδειγμα, στην Ίριδα, όπου μπορεί να έρχεται κόσμος να παρακολουθεί δωρεάν προβολές και να συν-δημιουργεί, εφόσον θέλει, μέσα στο πλαίσιο λειτουργίας του χώρου αυτού.

10268716_10152484691629673_2902722259446703187_n

Τί είναι πια αυτός ο χώρος, η Ίριδα, η οποία αποτελεί σημείο αναφοράς εδώ και χρόνια για τόσο κόσμο;

Είναι μια πρόκληση για προσωπική εμπλοκή με την τέχνη. Ένα εργαστήριο καλλιτεχνικών ζυμώσεων με ευρύτερες προεκτάσεις.

Τι γίνεται,  δηλαδή, σήμερα στην Ίριδα που την ξεχωρίζει σε σχέση με άλλους κινηματογράφους ή κινηματογραφικές λέσχες;

Καταρχάς, ο Κινηματογραφικός Τομέας προσφέρει ένα πλούσιο, καθημερινό πρόγραμμα δωρεάν σεμιναρίων και προβολών ανοιχτών στο κοινό και όχι μόνο σε φοιτητές. Επιπλέον, παρέχει στα μέλη του υλικοτεχνικό κινηματογραφικό εξοπλισμό για  την παραγωγή  ταινιών είτε αναλογικών είτε ψηφιακών. Διαθέτοντας, παράλληλα, κάμερες super 8 και εργαστήρι εμφάνισης φιλμ 8mm, δίνει τη δυνατότητα στον οποιονδήποτε να γυρίσει τη δική του ταινία μικρού μήκους με μηδαμινό κόστος. Όσον αφορά στο τί είναι αυτό που ξεχωρίζει το συγκεκριμένο εγχείρημα, θα έλεγα αρχικά ότι πτυχές του καλύπτουν με μόνιμο τρόπο ένα κενό που θα υπήρχε στην πολιτιστική ζωή της πόλης και το οποίο σποραδικά και αποσπασματικά επιχειρούν να καλύψουν άλλοι οργανισμοί ή φορείς. Πιο συγκεκριμένα αναφέρομαι στην απόπειρα του τομέα να φέρει ένα ευρύ κοινό σε επαφή με τον πειραματικό, μη αφηγηματικό, avant-garde κινηματογράφο.

10806284_10204105823779829_2887402933227546582_n

Πέρα από το περιεχόμενο των προβολών και τον ανοιχτό τους χαρακτήρα, υπάρχει κάτι στη λειτουργία του τομέα που τον καθιστά ιδιαίτερη περίπτωση;

Καταρχάς, να τονίσουμε τον μη κερδοσκοπικό, αντιεμπορευματικό προσανατολισμό μας. Επίσης, να επισημάνουμε κάτι που αποτελεί στοιχείο ταυτότητας του τομέα και αναφέρομαι στον δημοκρατικό τρόπο λήψης αποφάσεων και τον πλουραλισμό που επικρατεί σχετικά με το τί προβάλλεται. Στην αρχή κάθε ακαδημαϊκής χρονιάς, σε μια ανοιχτή συνέλευση κατατίθενται προτάσεις θεματικών και κύκλων προβολών, και διαμορφώνεται συλλογικά και από κοινού το ετήσιο πρόγραμμα σεμιναρίων. Ο καθένας μπορεί να προτείνει στη συνέλευση και να αποφασιστεί εκεί το αν η εκάστοτε πρόταση θα αποτελέσει μέρος του προγράμματος. Τις καθημερινές, προβάλλονται οι ταινίες στα πλαίσια των θεματικών/σεμιναρίων που έχουν εγκριθεί, ενώ το Σάββατο το βράδυ το κάθε μέλος μπορεί, κατόπιν ενημέρωσης, να προβάλει όποια ταινία θέλει και να συντονίσει τη συζήτηση που θα ακολουθήσει. Δεν υπάρχει καμία απολύτως λογοκρισία!

Να μείνουμε λίγο σε αυτό το στοιχείο του τρόπου λήψης αποφάσεων? Από τί όργανα διοικείται ο Κινηματογραφικός Τομέας και ο Π.Ο.Φ.Π.Α γενικότερα;

Υπάρχει η Διοικούσα Επιτροπή του Π.Ο.Φ.Π.Α η οποία αποτελείται από μέλη και των 4 τομέων, καθώς και οι Επιτροπές Τομέων, που αποτελούν ένα είδος συντονιστικών οργάνων και εκλέγονται με εκλογές κάθε χρόνο. Όσον αφορά στον Κινηματογραφικό, Επιτροπή Τομέα δεν υπάρχει. Το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων είναι η ανοιχτή συνέλευση του τομέα και όσον αφορά στον Π.Ο.Φ.Π.Α το ανώτατο όργανο λήψης αποφάσεων είναι η ανοιχτή συνέλευση του Ομίλου. Από κει και πέρα ανά διαστήματα διάφορες ομάδες μελών αναλαμβάνουν τη διεκπεραίωση κάποιων καθηκόντων μετά από απόφαση συνέλευσης, λογοδοτώντας πάντα σε αυτήν. Αυτά τα όργανα, λειτουργώντας με πλήρη διαφάνεια, αναλαμβάνουν το συντονισμό οποιουδήποτε διαδικαστικού ή μη ζητήματος, από το αν θα αγοράσουμε μια λάμπα μέχρι την επισκευή καθισμάτων και από την ιεράρχηση των αναγκών για κατάρτηση προϋπολογισμού μέχρι τον καθαρισμό χώρων, ειδικά τώρα που, λόγω μείωσης του προσωπικού, καλούμαστε εμείς οι ίδιοι να βρούμε λύσεις για τη συντήρηση του χώρου. Με λίγα λόγια ο Κινηματογραφικός Τομέας βασίζεται στην αυτοοργάνωση και στην εθελοντική ανάληψη ευθυνών. Και εδώ μπορείτε να μάθετε πώς να φροντίζετε τα πόδια σας στο σπίτι.

Ποια είναι τα όρια αυτής της αυτοοργάνωσης;

Τα όρια που θέτει η κοινωνία. Σε μία κοινωνία που έχει μάθει στον ατομικισμό και στη λογική της ανάθεσης, συμβαίνει πολλές φορές ένας να επωμίζεται το βάρος όλων των καθηκόντων. Συνυπολογίζοντας ότι η καθημερινότητα με τις αμείλικτες της υποχρεώσεις, πολεμάει τη διάθεσή μας για συλλογική δράση, αυτό εκ των πραγμάτων οδηγεί σε έλλειψη δυναμικού για τα απαραίτητα. Χρειάζεται, λοιπόν, αυτοπειθαρχία και οργάνωση για να αποτραπεί η αδράνεια. Και προς τους καχύποπτους με αυτές τις έννοιες, θα έλεγα ότι οργάνωση δε σημαίνει ιεραρχία και πρωτοβουλία δε σημαίνει ηγεσία.

Εκτός από αυτά, πώς συνδέεται η αυτοοργάνωση με το γεγονός ότι ο Π.Ο.Φ.Π.Α εξαρτάται οικονομικά από τα κονδύλια του Πανεπιστημίου Αθηνών; Το γεγονός αυτό δεν υπονομεύει την αυτοτέλειά του;

Η Πανεπιστημιακή Λέσχη είναι νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου και χρηματοδοτείται από το Πανεπιστήμιο. Διαφορετικά δε θα μπορούσε να λειτουργήσει. Λειτουργούμε υπό την σκέπη του Ε.Κ.Π.Α.,  ανεξάρτητα από το αν συμπλέουμε ή όχι με την πολιτική τους. Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι διαδικασίες του Π.Ο.Φ.Π.Α., αποτελούν ίσως, τη μοναδική περίπτωση όπου οι φοιτητές διαχειρίζονται οι ίδιοι κονδύλια του δημοσίου πανεπιστημίου, μέσα από συλλογικές διαδικασίες και με βάση την ιεράρχηση των αναγκών τους. Να σημειώσουμε, βέβαια, ότι οι δύο τελευταίοι προϋπολογισμοί δεν υλοποιήθηκαν εκ μέρους του Πανεπιστημίου, οδηγώντας μας στην κάλυψη τρεχουσών αναγκών μέσα από δωρεές μελών και προσωπική εργασία για ζητήματα συντήρησης. Όσον αφορά στην αυτοτέλεια του έργου που παράγεται, αυτή προκύπτει μέσα από μια διαρκή σύγκρουση. Είναι προϊόν κατακτήσεων, η χωρίς περιορισμούς και με κάθε τρόπο καλλιτεχνική αναζήτηση. Αυτό που προκύπτει ως πολιτιστικό προϊόν δεν υπόκειται σε καμία λογοκρισία, ούτε από την Πανεπιστημιακή Λέσχη, ούτε από τον Τομέα. Αυτό σχετίζεται ακόμα και με την ίδια τη χρήση του χώρου. Αρκετές φορές στο παρελθόν έχουν δεχτεί πιέσεις οι φοιτητές να εγκαταλείψουν το χώρο στα πλαίσια σχεδιασμών παράδοσής του σε επιχειρηματικά συμφέροντα και έχουν απαντήσει δυναμικά με καταλήψεις και πολύμορφες κινητοποιήσεις.

10501787_10203273487131933_1863731025562364101_n

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι μέσα από τον Π.Ο.Φ.Π.Α. οι φοιτητές μπαίνουν πράγματι στη διαδικασία να υπερασπίζονται τον χώρο και την ουσία, την θεμελιώδη λειτουργία του δημόσιου πανεπιστημίου…

Πράγματι, και η συλλογική στάση των μελών του όλα αυτά τα χρόνια σε διάφορα θέματα δείχνει έμπρακτα την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της λειτουργίας αυτού του χώρου.

Είπες προηγουμένως κάτι για την παραγωγή ταινιών στα πλαίσια του τομέα. Βγαίνουν νέοι κινηματογραφιστές από τον Π.Ο.Φ.Π.Α;

Φυσικά! Μια από τις βασικές επιδιώξεις της λειτουργίας μας είναι να ωθήσουμε νέους ανθρώπους να σηκωθούν από την καρέκλα του θεατή και να περάσουν ενεργά στο κομμάτι της δημιουργίας. Τα δωρεάν υψηλού επιπέδου τεχνικά σεμινάρια που διεξάγονται δίνουν τη δυνατότητα σε κάποιον, που δε διαθέτει τα χρήματα να παρακολουθήσει μια ιδιωτική σχολή, να μάθει τα βασικά από το μηδέν, να εμβαθύνει σε ζητήματα αισθητικής και θεωρίας του κινηματογράφου και να φτάσει στο σημείο να μπορεί να γυρίσει τη δική του ταινία! Μια σειρά από ανερχόμενους ή γνωστούς πλέον σκηνοθέτες έχουν περάσει από τον Π.Ο.Φ.Π.Α, όπως ο Αλέξανδρος Βούλγαρης και ο Σύλλας Τζουμέρκας, ο Αλέξανδρος Σκούρας, ο Αντώνης Γλαρός, ο Κωνσταντίνος Στραγαλινός, ταινίες των οποίων έχουν διακριθεί σε φεστιβάλ της Ελλάδας και του εξωτερικού!

Πέρα από τις προβολές και τα σεμινάρια τί άλλο γίνεται στην Ίριδα; Αναπτύσσει ο τομέας κάποια περαιτέρω εξώστρεφη δραστηριότητα;

Αρκετά συχνά καλούμε σκηνοθέτες με πολύχρονη εμπειρία,  παρουσία και έργο να μιλήσουν για το έργο τους και τον κινηματογράφο. Κατά καιρούς έχουν περάσει ο Ροβήρος Μανθούλης, ο Νίκος Κούνδουρος, ο Γιάννης Οικονομίδης, ο Θανάσης Ρεντζής κ.ά. Επίσης, διοργανώνουμε φεστιβάλ και αφιερώματα και φιλοξενούμε εκδηλώσεις άλλων φορέων με την προϋπόθεση να μην έχουν κερδοσκοπικό χαρακτήρα ή να μην αφορούν κομματική προπαγάνδα. Σχετικά με την εξώστρεφη παρουσία του Τομέα, να αναφέρουμε ότι εδώ και πολλά χρόνια εκδίδεται ένα, ιστορικό πια, αρκετά δημοφιλές,  έντυπο κινηματογραφικό περιοδικό η ΜΠΟΜΠΙΝΑ, η οποία φιλοξενεί άρθρα των μελών του Τομέα και είναι υπό την ευθύνη μιας ανοιχτής συντακτικής ομάδας. Επιπλέον, το 2012 είχαμε την τιμή να συμμετάσχουμε με ταινίες μικρού μήκους σε φιλμ 8mm των μελών μας στο αφιέρωμα του C.A.M.P. για το αθηναϊκό underground. Και μια φορά στα 4 χρόνια πάμε και στην εξοχή! Οργανώνουμε ομαδική εξόρμηση στην ορεινή Αρκαδία, όπου λαμβάνει χώρα ένα διεθνές φεστιβάλ προς τιμήν του ελληνοαμερικανού κινηματογραφιστή της avant-garde, Gregory Markopoulos, στη γενέτειρά του τη Λυσσαρέα και επί 3 μέρες παρακολουθούμε προβολές σε ένα μαγικό ξέφωτο κάτω από τα αστέρια!

Άρα, γίνονται ωραία πράγματα εκεί στην Ίριδα…να έρθει κάποιος δηλαδή!

Ήδη, πολύς κόσμος τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να μαθαίνει για όλα αυτά και υπάρχει ένα σταθερό κομμάτι θαμώνων, περί τα 2.000 άτομα ετησίως. Μάλιστα, έχει ιδιαίτερη σημασία να αναφέρουμε ότι αυτή η εκθετική αύξηση της συμμετοχής ξεκίνησε μετά τον Δεκέμβρη του 2008, οπότε και ένα κομμάτι της ανήσυχης νεολαίας έψαξε τρόπους δημιουργικής αμφισβήτησης. Στόχος μας είναι να έρθει ακόμα περισσότερος κόσμος, να περάσει καλά, να μάθει, να αποκτήσει επαφή με την τέχνη και με νέα ερεθίσματα. Χρειαζόμαστε κόσμο που θα συμμετάσχει ενεργά, με νέες ιδέες και αμφισβήτηση ακόμα και του τρόπου λειτουργίας μας, ώστε να μη μείνουμε στάσιμοι. Ό,τι γίνεται στον Πολιτιστικό Όμιλο είναι στη φιλοσοφία ενός ανοιχτού δημόσιου πανεπιστήμιου, που λειτουργεί για όλη την κοινωνία,  με δραστηριότητες προσβάσιμες σε όλους τους πολίτες.

10170765_10152484697489673_6822167274847315693_n

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δραστηριότητες του Κινηματογραφικού Τομέα του Π.Ο.Φ.Π.Α. http://kinimatografiko.gr/