Λατινική Αμερική: Τα συστήματα τρόμου και η κρατική τρομοκρατία

| 10/02/2019

Οι δεκαετίες 1960 – 1970 αποτέλεσαν για τη Λατινική Αμερική περίοδο έντονης ριζοσπαστικοποίησης γεννώντας σε όλες τις χώρες της αντάρτικα – επαναστατικά κινήματα. Με πιο φωτεινές τις περιπτώσεις της επανάστασης της Κούβας, της εκλογής και διακυβέρνησης του Σαλβαδόρ Αλιέντε στη Χιλή και του κινήματος των Σαντινίστας στην Νικαράγουα, η Λατινική Αμερική κατάφερε να στρέψει την παγκόσμια προσοχή σε αυτήν. Είτε θετικά, όταν όλος ο προοδευτικός κόσμος παρακολουθούσε με αισιοδοξία τις εξελίξεις, είτε αρνητικά, όπως στην περίπτωση των ΗΠΑ που έκαναν τα πάντα για να ανατρέψουν τα κινήματα αυτά και να εγκαθιδρύσουν τις δικτατορίες που κατέκλυσαν την περιοχή τις δεκαετίες 1970 – 1980.

Από τις αρχές το 1970 η Λατινική Αμερική θα γνωρίσει ένα κύμα αιματηρών δικτατοριών που καταπάτησαν κάθε ίχνος θεσμικής νομιμότητας, συστηματοποίησαν την κρατική τρομοκρατία και ανέλαβαν την ιδεολογική κάθαρση των λατινοαμερικάνικων κοινωνιών. Οι δικτατορίες αυτές ήταν η απάντηση των αντιδραστικών δυνάμεων στα επαναστατικά κινήματα, την πολιτική ριζοσπαστικοποίηση και τις λαϊκές κινητοποιήσεις που είχαν επικρατήσει στις κοινωνίες της Λατινικής Αμερικής από τη δεκαετία του 1960.

Τα δικτατορικά καθεστώτα της περιόδου διέφεραν από όσα είχαν επικρατήσει τις προηγούμενες δεκαετίες στην περιοχή καθώς δεν είχαν προσωρινό χαρακτήρα. Οι στρατιωτικές δυνάμεις που κατέλαβαν την εξουσία ταυτίστηκαν με το κράτος και αναζήτησαν έναν διαρκή πολιτικό ρόλο. Η δράση τους στηρίχθηκε ιδεολογικά στο Δόγμα της Εθνικής Ασφάλειας το οποίο είχε τις ρίζες του στις ΗΠΑ και αποτελούσε τη βάση του διαμερικανικού στρατιωτικού συστήματος άμυνας απέναντι στην «ερυθρά απειλή» – τον κομμουνισμό. Δημιουργήθηκε έτσι σε όλες τις χώρες, ένας εσωτερικός εχθρός που ταυτιζόταν με τον κομμουνισμό. Πέραν του αντικομμουνισμού, άλλα ιδεολογικά χαρακτηριστικά των δικτατορικών καθεστώτων ήταν: η λατρεία της τάξης και της ιεραρχίας, ο εθνικιστικός μεσσιανισμός, η προσήλωση στο δυτικό πνεύμα και ο συντηρητικός καθολικισμός.

Το ντόμινο των πραξικοπημάτων ξεκίνησε το 1971 στη Βολιβία με την ανατροπή του καθεστώτος του Χουάν Χοσέ Τόρες από τον Ούγο Μπάνσερ. Ακολούθησε το 1973 η πολιτικο-στρατιωτική δικτατορία της Ουρουγουάης η οποία ενισχύθηκε από τον αγώνα του στρατού εναντίον των Τουπαμάρος. Είχε ιδιαίτερο χαρακτήρα, σε σχέση με τις υπόλοιπες, καθώς δεν εγκαθιδρύθηκε αμέσως αλλά ακολούθησε μία σταδιακή εμπλοκή στην διακυβέρνηση της χώρας. Λίγους μήνες μετά, στη Χιλή, ανατρέπεται ο Σαλβαδόλ Αλιέντε και την εξουσία αναλαμβάνει ο δικτάτορας στρατιωτικός Αουγούστο Πινοτσέτ ο οποίος μεταμόρφωσε τη χώρα του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Δύο χρόνια αργότερα, το 1975 ακολουθεί η ανατροπή του στρατηγού Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο στο Περού που έθεσε τέλος στην «Περουβιανή Επανάσταση» και στο ριζοσπαστικό καθεστώς του Βελάσκο.  Αντίστοιχη τύχη είχε την ίδια χρονιά και το αναπτυξιακό, μεταρρυθμιστικό στρατιωτικό καθεστώς του στρατηγού Λόπες Αρεγιάνο στην Ονδούρα. Στον Ισημερινό, ο Γκιγέρμο Ροντρίγκες Λάρα που προσπαθούσε με έναν πιο δειλό τρόπο, να ακολουθήσει τα βήματα του ριζοσπάστη Βελάσκο, ανατρέπεται το 1976 από μία τριμελή στρατιωτική χούντα. Λίγο αργότερα, στην Αργεντινή αναλαμβάνει την εξουσία στρατηγός Χόρχε Ραφαέλ Βιδέλα, ένας από τους πιο στυγνούς δικτάτορες που γνώρισε η υφήλιος.

Οι λατινοαμερικάνικες δικτατορίες της περιόδου αυτής χαρακτηρίζονταν από έντονη τρομοκρατία και βία. Η πολιτική τους στηρίχθηκε στο Δόγμα της Εθνικής Ασφάλειας και κυρίως στη δημιουργία ενός «εσωτερικού εχθρού» ο οποίος έβρισκε πρόσωπο όχι μόνο στα μέλη των ένοπλων και επαναστατικών πολιτικών οργανώσεων αλλά και σε όλα τα «ανατρεπτικά στοιχεία» που προκαλούσαν την καθιερωμένη κοινωνική, οικονομική, ηθική και αισθητική τάξη. Το παραμικρό σημάδι διαμαρτυρίας ή απλώς αμφιβολίας αποτελούσε για το στρατιωτικό δόγμα επικίνδυνη πρόκληση. Η δαιμονοποίηση αυτή του «άλλου», του «διαφορετικού», του «ριζοσπάστη» έδωσε την ευκαιρία στα στρατιωτικά καθεστώτα να εμφανίζονται ως σωτήρες της πατρίδας. Κύριοι στόχοι τους ήταν η πειθάρχηση, η υποταγή και αναμόρφωση της κοινωνίας καθώς και η εξαφάνιση κάθε ανατρεπτικής ιδέας.

Η καταστολή και η χρήση της βίας είναι κύρια μέσα άσκησης της εξουσίας. Η βία προβάλλεται ωμά με στόχο την τρομοκράτηση του λαού· ο φόβος έχει τον απόλυτο έλεγχο της κοινωνίας. Υπόγειοι μηχανισμοί καταστολής αναπτύχθηκαν για τη μετάδοση του φόβου – οι οποίοι παρά το ότι ήταν γνωστοί στην κοινωνία καλύπτονταν από ένα πέπλο σιωπής. Στα πλαίσια της καταστολής λογοκρίνονταν βιβλία, επιχειρούταν ιδεολογική κάθαρση στο εκπαιδευτικό σύστημα αλλά κυρίως ασκούνταν σωματική και ψυχολογική βία στους αντιφρονούντες ως και τη φυσική τους εξόντωση πολλές φορές. Δύο από τα πιο σκληρά δικτατορικά καθεστώτα της εποχής ήταν αυτό της Χιλής του Αουγούστο Πινοτσέτ και της Χιλής του Χόρχε Βιδέλα.

 

Η ΧΙΛΗ ΤΟΥ ΠΙΝΟΤΣΕΤ

Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973, ο Αουγούστο Πινοτσέτ ανατρέπει την εκλεγμένη κυβέρνηση του σοσιαλιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε και αναλαμβάνει την εξουσία της χώρας. Με ανακοίνωσή του ενημερώνει τον χιλιανό λαό για την ανάληψη της εξουσίας από αυτόν και τη χούντα καθώς και για το κλείσιμο του κονγκρέσο. Βγάζει αμέσως ανακοινώσεις κατά των κομμουνιστών και όλων των αντιφρονούντων και συγκεκριμένα διατάζει την σύλληψη όλων τους πολιτικών ηγετών, συνδικαλιστών και όσων δεν υπακούν στη στρατιωτική ηγεσία.

Τα περισσότερα από τα μέλη της προεδρικής φρουράς του Αλιέντε εκτελέστηκαν λίγες ώρες μετά την αυτοκτονία του προέδρου και την ανάληψη της εξουσίας από τον Πινοτσέτ ο οποίος ακολούθησε την στρατηγική του σοκ για να τρομοκρατήσει την κοινωνία. Τις πρώτες είκοσι μέρες της εξουσίας του φυλακίστηκαν περισσότερα από 7.000 άτομα και εξοντώθηκαν δεκάδες ενώ πτώματα επέπλεαν στις όχθες του ποταμού Σαντιάγκο.  «Για κάθε στρατιωτικό που δολοφονείται πέντε μαρξιστές κρατούμενοι θα εκτελούνται επί τόπου» ανακοίνωνε σκορπίζοντας τον φόβο ο δικτάτορας.

Συλλήψεις (συχνά χωρίς την απαγγελία κατηγορίας), απαγωγές, μαζικά κέντρα κράτησης, βασανιστήρια, σωματική και ψυχολογική κακοποίηση, εκτελέσεις και αμέτρητες εξαφανίσεις χαρακτηρίζουν το καθεστώς Πινοτσέτ σε μία προσπάθεια «εξολόθρευσης του Μαρξιστικού καρκίνου». Βασικά θύματα-στόχοι της εγκληματικής μηχανής ήταν πρωτίστως μέλη των ένοπλων οργανώσεων και όσοι κινούνταν στην περιφέρειά τους, στελέχη των δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς, μαχητικοί συνδικαλιστές και μέλη οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δευτερευόντως το καθεστώς στρεφόταν εναντίον δικηγόρων που αναλάμβαναν την υπεράσπιση πολιτικών κρατουμένων, δημοσιογράφων και πολιτικών με καταγγελτικό λόγο, αντιφρονούντων δασκάλων, φοιτητών και πανεπιστημιακών που εξέφραζαν την αντίθεσή τους με το καθεστώς.

Τα κέντρα κράτησης των δικτατοριών της εποχής ακολουθούσαν τη λογική των γερμανικών στρατοπέδων συγκέντρωσης: μαζικός εγκλεισμός, διάλυση της προσωπικότητας του ατόμου, μετατροπή του σε απλό αριθμό και στο τέλος ο φυσικός αφανισμός του. Από τη στιγμή της εισόδου ενός ατόμου σε κέντρο κράτησης και βασανισμού, με τη μετατροπή τους σε απλό νούμερα ξεκινούσε η διαδικασία διάλυσης της προσωπικότητάς του. Τα βασανιστήρια ήταν ανηλεή και κυρίως κατά την περίοδο των πρώτων ημερών κράτησης με στόχο να εκμαιεύσουν πληροφορίες για άλλες συλλήψεις. Στη συνέχεια οι περισσότεροι (εκτός αν αξιοποιούνταν από το σύστημα σε διάφορα καθήκοντα) παρέμεναν στα κελιά τους, πεταμένοι σαν τσουβάλια, με χειροπέδες και τα μάτια συνεχώς δεμένα, χάνοντας την αίσθηση του χρόνου και την επαφή με την πραγματικότητα

Πολλοί/πολλές από τους κρατούμενους/ες μπορεί να έμεναν σε αυτή την κατάσταση ακόμα και για χρόνια μέχρι που μία μέρα, αν δεν ανήκαν στους τυχερούς που αποφυλακίστηκαν, εξαφανίζονταν μυστηριωδώς καθώς το καθεστώς φρόντισε να εξαφανίσει τους νεκρούς τους είτε πετώντας τους στον βυθό της θάλασσας με τις «πτήσεις του θανάτου» ή θάβοντάς τους σε ομαδικούς τάφους.  Το σύστημα είχε τον απόλυτο έλεγχο ζωής και θανάτου των κρατουμένων του.

Σχετικά με τα κέντρα κράτησης και βασανισμού, ο ακριβής αριθμός τους στη Χιλή δεν είναι γνωστός, παρόλα αυτά εικάζεται ότι υπήρχαν 87 μόνο στο Σαντιάγκο, με τη Villa Grimaldi να αποτελεί – σύμφωνα με μαρτυρίες – το πιο εξελιγμένο και «σκληρό» από όλα τα υπόλοιπα. Το είδος των βασανιστηρίων διέφερε πολλές φορές ανάλογα με το κέντρο. Σε αυτά περιλαμβάνονταν: ο εγκλεισμός σε κελιά στο οποία οι κρατούμενοι/ες δε χωρούσαν να τεντώσουν το σώμα τους,  το δέσιμο των ματιών σε συνδυασμό με την απώλεια φυσικού φωτός ώστε να χαθεί η αίσθηση του χρόνου, η αιώρηση με δεμένα άκρα με στόχο την εξάρθρωση ή το σπάσιμο των οστών. Επίσης πολύ διαδεδομένη ήταν η χρήση του ηλεκτροσόκ σε όλα τα σημεία του σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των γεννητικών οργάνων. Ο Osvaldo Domo, βασανιστής της DINA, αναφέρθηκε στο βασανιστήριο αυτό αποκαλώντας το «Parrilla» δηλαδή ηλεκτρικό φούρνου και περιέγραψε πως τα θύματα δένονταν γυμνά και βρεγμένα με μεταλλικά ελατήρια στο κρεβάτι και έπειτα δέχονταν ηλεκτροσόκ.

Άλλα βασανιστήρια ήταν το «υποβρύχιο» που ήταν βύθιση σε νερό γεμάτο ακαθαρσίες και αμμωνία μέχρι το θύμα να αρχίσει να πνίγεται, ο βιασμός – κυρίως στις γυναίκες κρατούμενες – ο οποίος μπορεί να γινόταν είτε από φύλακες αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις και από ζώα.  Συγκεκριμένα στο κέντρο κράτησης-βασανισμού «Venda Sexy» υπήρχε μία φύλακας που οργάνωνε απάνθρωπα σεξουαλικά παιχνίδια με τους κρατούμενους και τα σκυλιά της. Οι γυναίκες κρατούμενες υπόκεινται και σε ένα ακόμα απάνθρωπο βασανιστήριο: την εισαγωγή αρουραίων στον κόλπο τους! Στη μακριά αυτή λίστα βασανιστηρίων προστίθενται  επίσης το κάψιμο με τσιγάρα, το σύρσιμο πίσω από κινούμενα οχήματα, η απόσπαση δαχτύλων ή νυχιών με πένσες κ.α.

Ο Λουίς Σεπούλδεβα, χιλιανός συγγραφέας, κρατήθηκε και βασανίστηκε για την στήριξή του στην κυβέρνηση Αλιέντε και την συμμετοχή του στη Λαϊκή Ενότητα:

«Πέρασα 7 μήνες μέσα σε μία τρύπα, χωρίς φως. Το έσβηναν και το άναβαν κάθε μισή ώρα για να χάσω την αίσθηση του χρόνου. Σε μία τρύπα που δε μπορούσα καν να τεντωθώ. Εφτά μήνες χωρίς να πλένομαι με τα περιττώματά μου εκεί. Μας έβριζαν, ουρούσαν πάνε στους κρατούμενους που βρισκόμασταν σε τρύπες στο έδαφος…» 

«Ένα βράδυ, τέλη Οκτωβρίου του 1973, ο ταξίαρχος Ουάσινγκτον Καράσκο Φερνάντες επισκέφτηκε τις αίθουσες βασανιστηρίων του συντάγματος Τουκάπελ, στο Τεμούκο. Εγώ κι άλλοι τέσσερις ήμαστε κρεμασμένοι απ’ τους καρπούς, σαν σφαχτάρια, κι ο ταξίαρχος μας επιθεωρούσε με βλέμμα κριτικό.[…]Αμέσως ήρθε κοντά μας κι έδωσε στον καθένα μας από ένα ελαφρό σπρώξιμο, που μας έκανε να ταλαντευτούμε σαν εκκρεμή. Ύστερα μας ρώτησε αν χρειαζόμασταν τίποτα. Ένας από μας […] του απάντησε: Μήπως θα μπορούσατε να πλησιάσετε το πάτωμα στα πόδια μας;»

Λουίς Σεπούλδεβα – Χιλιανός Συγγραφέας

Ένα από τα πιο γνωστά και σκληρά κέντρα κράτησης και βασανισμού υπήρξε όπως αναφέραμε η Villa Grimaldi η οποία βρισκόταν στην άκρη του Σαντιάγκο. Περίπου 5.000 άνθρωποι φυλακίστηκαν στο συγκεκριμένο μέρος ενώ είναι γνωστό πως 240 από αυτούς σκοτώθηκαν ή εξαφανίστηκαν από ‘κει.

Το μεγαλύτερο σε έκταση στρατόπεδο συγκέντρωσης βρισκόταν στην έρημο Ατακάμα και  ήταν πρώην ορυχείο. Περισσότεροι από 2.500 άνθρωποι κρατήθηκαν εκεί. Στην έρημο Ατακάμα θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους τα σώματα πολλών κρατουμένων. Όταν η δικτατορία θέλησε να τα μεταφέρει χρησιμοποίησε εκσκαφείς με αποτέλεσμα κατά τη μεταφορά των οστών, κάποια να σπάσουν. Βρέθηκαν χρόνια μετά από τις γυναίκες της Χιλής που αναζητούσαν τους χαμένους συγγενείς τους ψάχνοντας αδιάκοπα στην έρημο για κάποιο στοιχείο. Πολλές γυναίκες στη Χιλή αναζητούν ακόμα τους εξαφανισθέντες συγγενείς του.

Στο Νεκροταφείο του Σαντιάγκο βρίσκεται ένα τεράστιο μαρμάρινο μνημείο προς τιμήν των εξαφανισθέντων και αποθανόντων της δικτατορίας Πινοτσέτ. Χαραγμένος πάνω του ο στίχος του Raul Zurita: «Todo mi amor está aquí y se ha quedado: Pegado a las rocas, al mar, a las montanas.» («Όλη μου η αγάπη βρίσκεται εδώ και εδώ ήταν πάντα. Δεμένη στους βράχους, στη θάλασσα, στα βουνά»)

Η αποκατάσταση της δημοκρατίας ήρθε για τη Χιλή το 1989 όταν μετά από το δημοψήφισμα που κάλεσε ο Πινοτσέτ το 1988 σχετικά με την παράταση της θητείας του, επικράτησε το «Όχι» με ποσοστό 54%, έγιναν εκλογές και η νίκη δόθηκε στη συμμαχία Χριστιανοδημοκρατών και Σοσιαλιστών.

 

Η ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ ΤΟΥ ΣΤΥΓΝΟΥ ΧΟΡΧΕ ΒΙΔΕΛΑ

Ο Βιδέλα ηγήθηκε του πραξικοπήματος που ανέτρεψε τη χήρα του Χουάν Περόν, Ιζαμπέλα Περόν, στις 24 Μαρτίου του 1976 και μετά από δύο ημέρες ανέλαβε το αξίωμα του προέδρου της Αργεντινής. Όπως και ο Πινοτσέτ στη Χιλή, έτσι και ο Βιδέλα θα στηρίξει την εξουσία του στη δημόσια σκηνοθεσία του τρόμου.

Η εξαφάνιση των αντιφρονούντων είχε ξεκινήσει στην Αργεντινή πριν το πραξικόπημα. Επί της προεδρίας της Ισαμπέλ Περόν είχε αρχίσει η δράση της παρακρατική οργάνωση τριπλό Α, η οποία  δολοφόνησε και εξαφάνισε περίπου 2.000 άτομα μέλη ένοπλων δυνάμεων, συνδικαλιστές και στελέχη της αριστεράς. Κατά την ανάληψη της εξουσίας από τον Χόρχε Βιδέλα οι εξαφανίσεις απέκτησαν συντονισμένο και μαζικό χαρακτήρα. Η δικτατορία ανέπτυξε ένα «υπόγειο σύστημα απαγωγής, παράνομης κράτησης, βασανισμού και εξόντωσης των πολιτικών της αντιπάλων πέρα από κάθε νομιμότητα, έστω και προσχηματική» (Δαμηλάκου, 2015: 194)

Όπως και στη χιλιανή κοινωνία, έτσι και στην αργεντίνικη, ο φόβος είχε τον έλεγχο των πολιτών. Ο πληθυσμός ήταν ανίκανος να καταλάβει την τρομοκρατία, πόσο μάλλον να αντιδράσει. Το γεγονός ότι ο καθένας θα μπορούσε να συλληφθεί και να βασανιστεί είχε τρομοκρατήσει την κοινωνία σε βάθος. Η δημόσια σκηνοθεσία του τρόμου υπενθύμιζε διαρκώς στο λαό την παρουσία του «αδηφάγου τέρατος».

Οι πολυάριθμες εξαφανίσεις χαρακτήρισαν ιδιαίτερα το καθεστώς Βιδέλα. Η μέθοδος εξαφάνισης αφαιρούσε από τα θύματα την δημόσια ύπαρξή τους και τη νομική του οντότητα. Κάθε ίχνος τους σβηνόταν. Σε συνέντευξή του το 1979 ο Βιδέλα είχε δηλώσει: «Οι εξαφανισμένοι είναι κάτι το άγνωστο, δεν έχουν οντότητα, δεν υπάρχουν» . Οι απαγωγές γίνονταν τελείως αυθαίρετα κάτι που μεγάλωνε το φόβο στην κοινωνία. Ο καθένας μπορούσε να είναι το επόμενο θύμα και έτσι η σύγχυση παρέλυε τους Αργεντινούς πολίτες.

Οι στόχοι της εγκληματικής μηχανής του καθεστώτος ήταν και σε αυτή την περίπτωση οι κομμουνιστές αλλά και όλοι όσοι εξέφραζαν αντίθεση με το δικτατορικό καθεστώς. Χωρίς κανένα έλεος και δίχως να κάνουν καμία διάκριση οι καθεστωτικοί απήγαγαν μεταξύ άλλων και δεκάδες παιδιά, πολλά από τα οποία βασανίστηκαν ενώ κάποια μάλιστα θανατώθηκαν μαζί ή χωριστά από τους γονείς τους.

Ως πυρήνας του μηχανισμού των εξαφανίσεων λειτουργούσαν τα παράνομα κέντρα κράτησης. Αν και δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό τους, εκτιμάται ότι ήταν περίπου 340, διάσπαρτα στη χώρα. Λειτουργούσαν έντονα κατά την περίοδο 1976 – 1978 και ουσιαστικά ήταν κρατικοί χώροι (π.χ. αστυνομικά τμήματα, σχολεία, νοσοκομεία, στρατιωτικές εγκαταστάσεις) που βρίσκονταν εντός αστικού ιστού. Περίπου 20.000 άτομα πέρασαν από κει, κατά βάση 20-35 χρονών, το 90% των οποίων δολοφονήθηκαν.

Στα κέντρα κράτησης οι κρατούμενοι υπόκειντο σε βασανιστήρια που τους αφαιρούσαν κάθε ίχνος αξιοπρέπειας. Το σύστημα είχε τόση δύναμη πάνω στη ζωή τους που πολλές φορές στα βασανιστήρια εντασσόταν και η σύγχυση σχετικά με το πότε θα εκτελεστούν. Οι φύλακες φρόντιζαν να στέλνουν συνεχώς αντιφατικά μηνύματα σχετικά με την τύχη των κρατουμένων γεγονός που έκανε αδύνατη οποιαδήποτε προσπάθεια για οργανωμένη αντίσταση. Οι κρατούμενοι περιορίζονταν σε μικρές πράξεις καθημερινής αλληλεγγύης.  Η αποκατάσταση της δημοκρατίας ήρθε για την Αργεντινή το 1983 μετά την ήττα της χώρας από την Αγγλία στον πόλεμο για τα νησιά Φόκλαντς.

 

Τα θύματα της δικτατορίας του Πινοτσέτ στη Χιλή είναι 9.800 περισσότερα από ό,τι πιστευόταν, με συνέπεια να ξεπερνούν συνολικά τα 40.000, σύμφωνα με την εξεταστική επιτροπή που φτιάχτηκε για αυτόν ειδικά τον λόγο στο Σαντιάγο. Πρόκειται για το σύνολο των συλληφθέντων και βασανισθέντων της στρατιωτικής χούντας που διήρκησε ουσιαστικά δέκα επτά χρόνια (1973-1990). Ο επίσημος αριθμός που δίνεται για τους νεκρούς και εξαφανισθέντες ανέρχεται σε 3.065. Δεν έχουν αποδοθεί κατηγορίες στους βασανιστές της Χούντας. Ο Πινοτσέτ δεν καταδικάστηκε ποτέ από τη χιλιανή δικαιοσύνη για εγκλήματα κατά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πέθανε το 2006 από καρδιακή προσβολή.

Στην Αργεντινή ο αριθμός των αγνοουμένων παραμένει άγνωστος. Παρόλα αυτά οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπολογίζουν πως τα θύματα φτάνουν τις 30.000! Ο Βιδέλα καταδικάστηκε τον Ιούλιο του 2012 σε 50 χρόνια κάθειρξη για ηθική αυτουργία σε απαγωγές παιδιών και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το καθεστώς του. Πέθανε ένα χρόνο μετά στη φυλακή, σε ηλικία 87 ετών. Μέχρι το τέλος της ζωής του δήλωνε πως δεν μετάνιωσε για τίποτα από όσα έγιναν από τη χούντα.

 


Το άρθρο είναι η εργασία της Βασιλικής Μπάρκα-Κατσένου, η οποία υλοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2017, στα πλαίσια του μαθήματος “Έθνος, φυλή και εκπαίδευση” στο ΠΜΣ “Εκπαίδευση και Ανθρώπινα Δικαιώματα” του τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

– Galeanao, E (2008) Oι ανοιχτές φλέβες της Λατινικής Αμερικής: τομός β’. Αθήνα: Κουκκίδα.

– Δαμηλάκου, Μ. (2015) Ιστορία της Λατινικής Αμερικής: από το τέλος της αποικιοκρατίας μέχρι σήμερα. Αθήνα: Αιώρα.

– Munoz, H (2008) The dictator’s shadow: Life under Augusto Pinochet. New York: Basic Books.

– Μeade, A. T (2001) «Holding the hunta uncountable: Chile’s “Sitios de Memoria” and the history of Torture, Dissapearance, and Death», Radical History Review, 79, 123 – 139.

– Ντεμπρέ, Ρ. (1976) Η Δίκη του Ρεζί Ντεμπρέ. Αθήνα: Καρανάση.

– Σεπούλβεδα, Λ. (2003) Η τρέλα του Πινοτσέτ. Αθήνα: opera.

– Valdivia Ortiz de Zárate, V. (2003) «Terrorism and Political Violence during the Pinochet Years: Chile, 1973–1989». Radical History Review, 85, 182–190.

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ:

– «Αντάρτικο πόλεων, βουνών και διαφόρων αποχρώσεων» (2011) – in.gr.

Διαθέσιμο στο:

http://reviews.in.gr/world/latinamerica/article/?aid=1231139213 (Πρόσβαση: 24 Ιουνίου 2017)

– «Όταν οι Τουπαμάρος σήκωσαν το Λιμπερταδόρες» (2015) – left.gr

Διαθέσιμο στο:

https://left.gr/news/otan-oi-toypamaros-sikosan-limpertadores (Πρόσβαση: 24 Ιουνίου 2017)

– «Σαλβαδόρ Αλιέντε: το σύμβολο της αναίμακτης επανάστασης» (2016) Θ. Κρεκούκιας – oneman.gr

Διαθέσιμο στό:

http://www.oneman.gr/keimena/diabasma/megala_keimena/salvador-aliente-to-sumvolo-ths-anaimakths-epanastashs.4247642.html (Πρόσβαση: 24 Ιουνίου 2017)

– «Χιλή: Σαράντα δύο χρόνια από το πραξικόπημα του Πινοσέτ» (2015) – left.gr Διαθέσιμο στο:

https://left.gr/news/hili-saranta-ena-apo-praxikopima-toy-pinoset (Πρόσβαση: 24 Ιουνίου 2017)

– «Σαλβαδόρ Αλιέντε» – ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Διαθέσιμο στο:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CE%BB%CE%B2%CE%B1%CE%B4%CF%8C%CF%81_%CE%91%CE%BB%CE%B9%CE%AD%CE%BD%CF%84%CE%B5 (Πρόσβαση: 24 Ιουνίου 2017)

– «Αουγούστο Πινοσέτ» – ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Διαθέσιμο στο:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BF%CF%85%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%BF_%CE%A0%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%83%CE%AD%CF%84 (Πρόσβαση: 24 Ιουνίου 2017)

– «Χόρχε Βιδέλα» – ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

Διαθέσιμο στο:

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%8C%CF%81%CF%87%CE%B5_%CE%A1%CE%B1%CF%86%CE%B1%CE%AD%CE%BB_%CE%92%CE%B9%CE%B4%CE%AD%CE%BB%CE%B1

– «Ο στυγνός Χόρχε Βιδέλα: Χούντα, δολοφονίες, εξαφανισμοί και το ύποπτο Μουντιάλ» (2013) – iefimerida.gr . Διαθέσιμο στο:

http://www.iefimerida.gr/news/105821/%CE%BF-%CF%83%CF%84%CF%85%CE%B3%CE%BD%CF%8C%CF%82-%CF%87%CF%8C%CF%81%CF%87%CE%B5-%CE%B2%CE%B9%CE%BD%CF%84%CE%AD%CE%BB%CE%B1-%CF%87%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CF%84%CE%B1-%CE%B4%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%86%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%B5%CE%BE%CE%B1%CF%86%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%80%CF%84%CE%BF-%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B9%CE%AC%CE%BB-%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%CE%B5%CF%82 (Πρόσβαση: 25 Ιουνίου 2017)

ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ:

– Χιλή: τα χρόνια του Πινοσέτ (2003) Στέλιος Κούλογλου. Ελλάδα: ΕΡΤ

Νοσταλγώντας το Φως (2010) Patricio Guzman. Χιλή: Νew Wave films