Ο καπιταλισμός γίνεται έκθεμα

Το μουσείο καπιταλισμού είναι ότι χρειάζεται για να αντέξεις άλλη μια μέρα εντός του

| 10/10/2017

Το μουσείο του καπιταλισμού στο Oakland θεωρείται από πολλούς ως μια κυνική καλλιτεχνική σύλληψη. Ίσως πάλι να αποτελεί την αποκρυστάλλωση του αδιεξόδου του καπιταλισμού ως οικονομικό σύστημα.

Η τέχνη γενικά έχει μια μακρά ιστορία χρήσης ως όπλο προπαγάνδας από τους ισχυρούς προκειμένου να αποτελέσει ένα ακόμα μέσο βελτίωσης ή ενδοξοποίησης της θέσης τους. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που η τέχνη μετασχηματίστηκε σε ένα πολιτικό όπλο, που κατάφερε να κλονίσει τις πολιτισμικές αξίες που ενσαρκώνονται στο κράτος και την οικονομία. Αυτή η διαδικασία ωστόσο απαιτεί τον επαναπροσδιορισμό της φύσης και της γλώσσας της από μια πιο ανατρεπτική σκοπιά και διαπερνάται από την ψηλάφηση νέων σχέσεων μορφής και περιεχομένου. Έτσι, το 2010 στο Μαρξιστικό Φεστιβάλ του Λονδίνου, ο μαρξιστής φιλόσοφος Alex Callinicos έκανε την υπόθεση ότι κάποια μέρα θα ήθελε να επισκεφτεί ένα μουσείο για τον καπιταλισμό- σε αντιστοιχία με το μουσείο Απαρτχάιντ στην Ν. Αφρική. Αυτό ήταν αρκετό για δυο καλλιτέχνες, τους Timothy Furstnau και Andrea Steves, προκειμένου να βάλουν μπρος το καινούργιο τους καλλιτεχνικό project.

2

Blake Fall-Conroy, Police Flags, 2009.

Σκοπός της έκθεσης είναι «να επιμορφώσουν αυτή τη γενιά και τις μελλοντικές σχετικά με την ιδεολογία, την ιστορία και την κληρονομιά του καπιταλισμού, σαν να βρίσκονταν σε μια μετακαπιταλιστική(!) εποχή». Προφανώς το ζήτημα του μετακαπιταλισμού έχει τεθεί και από τεχνοκρατική  σκοπιά (π.χ. οικονομολόγος Πολ Μέισον), αλλά τέτοιες απόψεις ενώ αντιλαμβάνονται τις αντιφάσεις του καπιταλισμού, αντιπροτείνουν απλά μια πιο «δίκαιη» κοινωνία με αφορμή την ανάπτυξη των τεχνολογικών μέσων. Η σκοπός δημιουργίας της έκθεσης είναι η εξής σύμφωνα με τους δημιουργούς: «συγκεντρώθηκαν αντικείμενα από τον καπιταλισμό για να διασφαλίσουμε ότι οι μελλοντικές γενιές δεν θα ξεχάσουν πώς δούλευαν, έτρωγαν, κοινωνικοποίησαν και διασκεύαζαν. Το εκπαιδευτικό μας έργο είναι ζωτικής σημασίας για την εδραίωση της δικαιοσύνης για τα θύματα του καπιταλισμού και την αποτροπή της αναζωπύρωσής του.» Το μουσείο υπογραμμίζει επίσης τον «τεράστιο αριθμό ατόμων και κοινοτήτων ανά τον κόσμο που αντιστάθηκαν στον καπιταλισμό και βοήθησαν στην ανάπτυξη εναλλακτικών λύσεων σε αυτό, που χρησιμεύουν ως έμπνευση για τις μελλοντικές γενιές.»

Από άποψη εκθεμάτων, ξεχωρίζει η έκθεση με τη μηχανή όπου ο επισκέπτης περιστρέφει ένα μοχλό παράγοντας έργο με το οποίο ανταμείβεται με κέρματα και ρυθμό έτσι ώστε να αντιστοιχεί στον υποκατώτατο μισθό των ΗΠΑ, αναδεικνύοντας ουσιαστικά το μέγεθος της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης. Στο ίδιο πλαίσιο, κινείται και το έκθεμα «Come run in me 2» όπου ο επισκέπτης τρέχει σε ένα διάδρομο και όσο πιο γρήγορα κινείται τόσο περισσότερο αυξάνεται η ταχύτητα παρασκευής ενός φορέματος που φαίνεται σε μια οθόνη, τονίζοντας την αποξένωση του εργάτη από το αντικείμενο που παράγει η οποία εντείνεται και μέσω της τεχνολογίας. Η ίδια η δημιουργός τόνισε πως στο έργο ερευνάται η εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου στον καπιταλισμό. Άλλα εκθέματα είναι οι σημαίες τραπεζών που πτώχευσαν στα πρώτα χρόνια της κρίσης μέχρι σήμερα, φυλλάδια προσφορών από πιστωτικές κάρτες σε σχήμα χαρτοφύλακα, έκθεση νομισμάτων, installation με φώτα και σειρήνες περιπολικών, παραλλαγές της αμερικάνικης σημαίας κ.α. με τα οποία γίνεται έντονη κριτική στις ταξικές αντιθέσεις και σε δεύτερο χρόνο την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ.

3

Superflex, Bankrupt Banks ,2012.

Γενικά η έκθεση αποπνέει κυνισμό και φαίνεται ότι προσπαθεί να αφυπνίσει ή έστω να κινείται σε μια πιο ριζοσπαστική κατεύθυνση. Σημαντική είναι η χρήση νέων τεχνολογιών στην ανάδειξη των έργων, με την χρήση μηχανημάτων και οθονών αφής, προσδίδοντας διαδραστικότητα και αμεσότητα, αποτελώντας  παράλληλα μια ορθή ανάγνωση του χειραφετητικού χαρακτήρα των νέων τεχνολογιών και της νέας κατάστασης που διαμορφώνεται στο επίπεδο των παραγωγικών δυνάμεων. Ακόμα και η ίδια η τοποθεσία της έκθεσης, μια εγκαταλελειμμένη αποθήκη στην βιομηχανική περιοχή του Oakland αποτελεί μια ιδιαίτερη προσθήκη στην προσπάθεια αποδόμησης αυτού του εκμεταλλευτικού οικονομικού συστήματος που λέγεται καπιταλισμός.

[hr]

*Κεντρική φωτογραφία άρθρου: Dread Scott, Poll Dance, 2010.