Επιστολές αναγνωστών / Αναδημοσιεύσεις απόψεων

«Ελα και δες» τον ρόλο των ΜΜΕ στον καπιταλισμό

Με αφορμή την απροκάλυπτη, on air παρέμβαση Κοντομηνά

| 07/06/2016

Στη χθεσινή πρωινή εκπομπή «Happy Day» του Alpha εκτυλίχθηκαν αδιανόητα γεγονότα, αποκαλυπτικά για τον απόλυτο εξευτελισμό των ιδιωτικών ΜΜΕ και των μεγάλων καναλιών και του τρόπου λειτουργίας τους.

Μετά από σχόλιο του δημοσιογράφου Παπανώτα για την εξευτελιστική τιμή πώλησης του Ελληνικού αλλά για την κατάσταση στους Φούρνους Ικαρίας όπου η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη του νησιού έχει περάσει εξ ολοκλήρου στην επιχείρηση του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, ακολούθησε διακοπή της εκπομπής. Όταν επανήλθε, υπήρξε τηλεφωνική επικοινωνία του μεγαλομετόχου του σταθμού, Δημήτρη Κοντομηνά, ο οποίος επιτέθηκε χυδαία στους παρουσιαστές για όσα είπαν, έχοντας τη στήριξη του πιστού υποτακτικού του, Δημοσθένη Βερύκιου.

Ο Δ. Κοντομηνάς ύμνησε τους επιχειρηματίες που πρέπει να ευγνωμονούμε, μίλησε για το Ελληνικό που θα γίνει το «Μόντε Κάρλο της Ελλάδας» και απείλησε, εμμέσως πλην σαφώς, τους δημοσιογράφους λέγοντας ότι «με κάνατε και ντράπηκα σήμερα! Ντράπηκα. Για αυτά που άκουσα από εσάς. Που είστε  μία οικογένεια εδώ μέσα. Σας προσέχουμε! Έχετε το μισθό σας και λέτε βλακείες!».

Έκλεισε με ένα μικρό παραλήρημα που έμπλεξε τους μετανάστες που θα μας κάνουν να «χάσουμε τη θρησκεία μας» αλλά και τον Νίκο Φίλη που απαγόρευσε να αποκαλούνται τα παιδιά πριγκιπόπουλα, αναπαράγοντας το ψέμα που διέδωσε το «Πρώτο Θέμα». Μπορείτε να ακούσετε εδώ ολόκληρη την παρέμβαση του.

Όπως είναι κατανοητό, πρόκειται για πρωτοφανές φαινόμενο, να διακοπεί εκπομπή καναλιού με απόφαση του ιδιοκτήτη και στη συνέχεια να παρέμβει ο ίδιος, εξευτελίζοντας τους εργαζόμενους του επειδή διαφωνούν μαζί του. Παρακολουθώντας το βίντεο, θα δείτε την προσπάθεια των περισσότερων δημοσιογράφων να «διορθώσουν» τη γνώμη τους αλλά και τον Βερύκιο, που λίγο νωρίτερα είχε διαφωνήσει με τις απόψεις των συναδέλφων του, να ακούει περιχαρής το κατσάδιασμα και να σπεύδει να δηλώσει «το κάνουμε πρόεδρε!» όταν ο Κοντομηνάς τους καλεί να απολογηθούν για όσα είπαν.

Πρόκειται για μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της ελληνικής τηλεόρασης, καθώς έπεσαν και οι τελευταίες μάσκες της δήθεν ανεξαρτησίας και πολυφωνίας και φάνηκε από πίσω τους το αποκρουστικό πρόσωπο της κατευθυνόμενης ενημέρωσης και των ισχυρών συμφερόντων που δεν σηκώνουν μύγα στο σπαθί τους. Στην πραγματικότητα, η παρέμβαση Κοντομηνά, μέσα στην αθλιότητα της, λειτουργεί αποκαλυπτικά για τη λειτουργία των ΜΜΕ. Όσο και αν μας απωθεί, αξίζει να τι δούμε μερικές φορές και να δώσουμε έμφαση στο τί μας μαθαίνει ή μας θυμίζει.

Κατ’ αρχάς αποδεικνύεται ότι η στήριξη των μνημονιακών πολιτικών είναι το νούμερο ένα ζήτημα των καναλιών και θα το υπερασπιστούν με κάθε τρόπο. Προφανώς, ήδη από το δημοψήφισμα είχαμε καταλάβει την ένταση της προσήλωσής τους σε αυτήν την πολιτική επιλογή.

Υπάρχουν όμως κάποια στοιχεία που πρέπει να τονιστούν στη συγκεκριμένη περίπτωση. Αξίζει να σκεφτούμε ότι στην πρωινή εκπομπή «Happy day» δεν έγινε κάποια ουσιαστική κριτική στις ιδιωτικοποιήσεις και τα μνημόνια ούτε στην επιχειρηματικότητα. Υπήρξε μία αναφορά ότι το Ελληνικό εκποιείται στο 1/5 της αξίας του και μία κριτική στο γεγονός ότι η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των Φούρνων εξαρτάται πλήρως από την ιδιωτική ελεημοσύνη και έχει εγκαταλειφθεί από το κράτος. Η διακοπή της εκπομπής και η επακόλουθη παρέμβαση Κοντομηνά δείχνουν ότι τα μνημόνια έχουν χαρακτήρα δόγματος «μηδενικής ανοχής» και πλέον δεν γίνεται δεκτό ούτε ψήγμα κριτικής σε κάποια όψη της υλοποίησής τους αλλά ούτε και κάποια, ήπια κριτική για την πολυδιαφημιζόμενη επιχειρηματικότητα, τον μύθο που τα συνοδεύει.

Το γεγονός αυτό γίνεται ακόμα πιο ακραίο, αν σκεφτούμε ότι μιλάμε για πρωινή εκπομπή, η οποία (κατά τον παραδοσιακό χωρισμό των ζωνών) θεωρείται ότι είναι πιο χαλαρή, δεν έχει αυστηρά ενημερωτικό χαρακτήρα ενώ η «γραμμή» του καναλιού εκφράζεται κατά κύριο λόγο από το βραδινό δελτίο ειδήσεων και τις παρεμβάσεις των κεντρικών σχολιαστών.

Η υπεράσπιση των μνημονίων, όμως, ξεπερνά ζώνες και παραδόσεις, απαιτεί την εικοσιτετράωρη προσήλωση όλων των δημοσιογράφων και παρουσιαστών. Ο στόχος είναι μία ομογενοποιημένη ροή που κατ’ όνομα ακολουθεί τον πλουραλισμό αλλά στην ουσία αναδεικνύει διαφορετικές όψεις της ίδιας πολιτικής κατεύθυνσης.

Κατά δεύτερον, αποδεικνύεται ο περιορισμένος ρόλος των εργαζομένων, ακόμα και των ανώτερων στρωμάτων, στη διαμόρφωση του περιεχομένου των ΜΜΕ. Καταρρίπτεται εκκωφαντικά ο διαδεδομένος μύθος για τη σημασία της σύνταξης και των υπεύθυνων προγράμματος και οι χολυγουντιανές εικόνες των δημοσιογράφων που μαζεύονται γύρω από ένα τραπέζι για να βρουν το επόμενο «μεγάλο θέμα» μένουν εκεί που τους αρμόζει, στη σφαίρα της φαντασίας.

Αξίζει να σκεφτούμε ότι οι παρουσιαστές της εν λόγω εκπομπής είναι από τους πιο ακριβοπληρωμένους εργαζόμενους του συγκεκριμένου καναλιού με μία οιονεί επιτελική θέση, έχοντας τη μεγαλύτερη, συγκριτικά πάντα, δυνατότητα να επηρεάσουν το περιεχόμενο της ροής. Αντ’ αυτού όμως, αποκαλύπτεται ότι το μόνο που υπάρχει είναι η γενική κατεύθυνση του καναλιού που καθορίζεται από τους μετόχους. Βέβαια, μέχρι τώρα θεωρούνταν δεδομένο ότι αυτή η κατεύθυνση περνάει στα διευθυντικά κλιμάκια και φθάνει μέχρι τον κάθε ηχολήπτη κυρίως μέσα από μία έμμεση κατήχηση στο «εμείς αυτά λέμε» σε συνδυασμό με την καθημερινή εργασιακή πρακτική που εθίζει τον εξοικειώνει τον εργαζόμενο στο αντικείμενο της δουλειάς του.

Αυτό που σοκάρει στην προκειμένη περίπτωση είναι η ωμή παρέμβαση του κύριου μετόχου με στοιχεία εκβιασμού («έχετε κάθε μέρα το μισθό σας και λέτε βλακείες»), η οποία προβάλλεται δημόσια. Εγκαταλείπονται και οι ήπιες μέθοδοι αλλά και ο εργοδοτικός εκβιασμός πίσω από τη λάμψη των εκπομπών. Πρόκειται για μία κίνηση που είναι ενδεικτική αδυναμίας της κυρίαρχης ιδεολογίας και των μηχανισμών της, καθώς αποκτά τέτοια ανορθολογικά στοιχεία που δεν μπορεί να γίνει απόλυτα αποδεκτή ακόμα από όσους την προωθούσαν την προηγούμενη περίοδο ενώ ο συνετισμός τους γίνεται με τέτοιο τρόπο που τους απαξιώνει.

μμε2

Η επόμενη μέρα της παρέμβασης Κοντομηνά βρίσκει πιο αδύναμο τον Alpha αλλά και τα ιδιωτικά ΜΜΕ γενικά, αφού έχει πλήξει το κύρος των παρουσιαστών του και έχει απομυθοποιήσει το δημοσιογράφο ως ανεξάρτητο φορέα γνώμης. Από αυτή την άποψη, ο Κοντομηνάς κατάφερε ένα σημαντικό πλήγμα στην καπιταλιστικά ελεγχόμενη ενημέρωση, ξεγύμνωσε μόνος του τον βαθύτερο χαρακτήρα της πίσω από τις φλυαρίες για αντικειμενικότητα, ανεξαρτησία, ελεύθερη έκφραση γνώμης κ.ο.κ.

Την ίδια στιγμή, όμως, η κίνηση αυτή, την ίδια στιγμή που αποτυπώνει αδυναμίες και αδιέξοδα, αντανακλά την ισχύ των ιδιοκτητών των ΜΜΕ και την τεράστια εμπιστοσύνη που έχουν για τις δυνάμεις τους. Ο Κοντομηνάς όση ώρα μιλάει παραβιάζει όλες τις νόρμες της ενημέρωσης αλλά και το υπάρχον θεσμικό – νομικό πλαίσιο. Μέσα σε λίγα λεπτά, προχωρά σε μία ξεκάθαρη πράξη εργοδοτικής αυθαιρεσίας και εκφοβισμού (ποιό σωματείο όμως θα σηκώσει κεφάλι;), παραβίασης του θεσμικού πλαισίου της λειτουργίας των καναλιών (ποιόν θα φοβηθεί, το ΕΣΡ;) και καταπάτησης της στοιχειώδους ελευθερίας του λόγου.

Αδιαφορεί πλήρως για το γεγονός ότι τα κανάλια εκπέμπουν σε δημόσια συχνότητα, λειτουργούν μέσα σε ένα ρυθμισμένο πλαίσιο, έχουν, τυπικά τουλάχιστον, μικρότερο περιθώριο ελευθερίας κινήσεων σε σχέση με άλλα ΜΜΕ, ακριβώς λόγω της αξιοποίησης δημόσιων αγαθών αλλά και λόγω της δυνατότητας τους να έχουν υψηλή, εθνική διείσδυση στην κοινή γνώμη με ελάχιστο κόστος. Κάνει επίδειξη δύναμης γνωρίζοντας ότι κανείς δεν θα αμφισβητήσει το δικαίωμα του, ως μεγαλομέτοχος, να διευθύνει την επιχείρηση του κατά πώς νομίζει. Παραβιάζει, έτσι, ακόμα και έναν από τους βασικούς κανόνες της καπιταλιστικής απορρύθμισης του ραδιοτηλεοπτικού πεδίου, που ήθελε τα κανάλια και τα ραδιόφωνα να μη λειτουργούν ως «μία ακόμα επιχείρηση» αλλά να υπόκεινται σε έλεγχο για να διασφαλίζεται, μεταξύ άλλων, ένας στοιχειώδης πλουραλισμός. Είναι όμως τέτοια η ένταση της κρίσης που απαιτεί την αντίστοιχη κλιμάκωση της καταστολής της πληροφόρησης και της λογοκρισίας.

Θα κλείσουμε με αυτό το τελευταίο που αποτελεί και το σοβαρότερο μάθημα που πρέπει να μας μείνει από την παρέμβαση Κοντομηνά. Η ελευθερία λόγου δεν είναι μία αφηρημένη έννοια που μας αφορά όλους εξίσου ούτε ένα ιδανικό που πρέπει να κατακτηθεί. Πολύ περισσότερο δεν απειλείται από κάποια δήθεν κρατική παρεμβατικότητα που περιορίζει το ελεύθερο δράσης των δημιουργικών επιχειρηματιών των ΜΜΕ. Είναι υπόθεση που αφορά τους ίδιους τους εργαζόμενους στα ΜΜΕ και το στοιχειώδες δικαίωμα να ασκήσουν το επάγγελμα τους με αξιοπρεπή τρόπο. Αφορά, όμως κατά κύριο λόγο, την πλειοψηφία του πληθυσμού και το δικαίωμα της να έχει ενημέρωση υψηλού επιπέδου και δικαίωμα έκφρασης γνώμης για κάθε κοινωνικό ζήτημα.

Η κατάληψη των ραδιοσυχνοτήτων και της ενημέρωσης κάθε είδους από μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις και ομίλους διαφόρων συμφερόντων πραγματοποιήθηκε στο όνομα της πολυφωνίας ενάντια στο κρατικό/ κυβερνητικό μονοπώλιο. Σήμερα, αποδεικνύεται περίτρανα ότι το πραγματικό μονοπώλιο είναι οι ιδιωτικές πηγές ενημέρωσης που μέσα στην κρίση έχουν συνασπιστεί γύρω από το δογματισμό της λιτότητας, της εργοδοτικής αυθαιρεσίας και των ιδιωτικοποιήσεων.

Φαινόμενα ισοπέδωσης της ελευθερίας του λόγου όπως η παρέμβαση Κοντομηνά δεν συμβαίνουν κάθε μέρα. Αποτελούν όμως τη φυσική κατάληξη δεκαετιών ασυδοσίας, καταπάτησης των εργασιακών δικαιωμάτων και λειτουργίας των ΜΜΕ ως τσιφλίκι του τάδε ή δείνα επιχειρηματία που ψάχνει ένα μέσο προώθησης των συμφερόντων του και είναι αποφασισμένος να το διατηρήσει, ακόμα και όταν καταλήγει απόλυτα ζημιογόνο, ακόμα και όταν θα έπρεπε να έχει κλείσει με βάση τους στοιχειώδεις νόμους της αγοράς που λατρεύουν τόσο πολύ. Χίλιες σελίδες ανάλυσης για τη σήψη του ελληνικού καπιταλισμού και των ΜΜΕ του, δεν αρκούν για να περιγράψουν τα δέκα λεπτά του Δημήτρη Κοντομηνά και το παραλήρημα μιας άρχουσας τάξης που βρίσκεται σε παροξυσμό και απειλεί με πρωτοφανή τρόπο στοιχειώδη υλικά και πνευματικά αγαθά.

ΥΓ: Σίγουρα αυτό δεν αρκεί ως ερμηνεία του γιατί επέλεξε αυτή τη στιγμή και αυτό το ζήτημα για να βγει μπροστά ο Κοντομηνάς με τέτοιο τρόπο. Αξίζει όμως σε κάθε περίπτωση να αναφερθεί ότι στον Όμιλο Ιατρικού Αθηνών, για τον οποίο ξεκίνησε η κουβέντα, είχε νοσηλευτεί ο Κοντομηνάς και είχε διαγνωστεί με αναπνευστικά προβλήματα στις αρχές του 2014. Όλως τυχαίως την ίδια περίοδο που έπρεπε να παραστεί στο δικαστήριο ως κατηγορούμενος για απάτη στην υπόθεση της χρεωκοπίας του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου.