Πριν τη λευκή σελίδα
Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι, Όσκαρ Γουάιλντ
Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και ανοίγουμε τις πρώτες του σελίδες, ξέρουμε ότι κάτι οδήγησε το χέρι τού συγγραφέα στο να αρχίσει να τις γεμίζει. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.
[hr]
Πώς «γεννήθηκε» «Το πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι» του Όσκαρ Ουάιλντ
[hr]
Ο Όσκαρ Γουάιλντ είχε πολλά να πει για την αισθητική της εποχής του, πολλά που άπτονται ίσως και της δικής μας εποχής. Τα ευφυολογήματά του μπορεί σε κάποιους να άρεσαν και σε άλλους να μην άρεσαν. Το μόνο σίγουρο είναι πως δεν ήταν αδιάφορα και άσχετα. Σ’ ένα από τα πολλά αναφέρει: Δεν υπάρχουν ηθικά ή ανήθικα βιβλία. Τα βιβλία είναι καλογραμμένα ή κακογραμμένα. Αυτό είναι όλο. Μοιάζει με απολογία και ίσως να είναι, αφού δεν είχε και την καλύτερη αντιμετώπιση από το κοινωνικό του περιβάλλον. Ήταν ομοφυλόφιλος, πράγμα ανεπίτρεπτο για την εποχή που έζησε (ειδικά στη Βρετανία). Το λιγότερο που προκαλούσαν τα έργα του ήταν καχυποψία και διαμάχες για το περιεχόμενό τους. Ίσως γι’ αυτό καταργεί (και σωστά) το δίλημμα περί ηθικότητας των βιβλίων.
Όταν ο Βρετανός λογοτέχνης εξέδωσε (1891) το μυθιστόρημα «Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι» σίγουρα πολλοί αναρωτήθηκαν αν είναι ηθικό ή ανήθικο.
[hr]
Η τέχνη της ζωής
[hr]
Το έργο έχει άμεση σχέση με τη ζωή του συγγραφέα. Αρχικά δημοσιεύτηκε το 1890 στο « Lippincott’s Magazine» και μετά έγινε βιβλίο. Οι κριτικοί το υποδέχθηκαν με αγανάκτηση. Ο αγγλικός Τύπος σχεδόν ομόφωνα το καταδίκασε. Ο Χίσκιθ Πίρσον αναφέρει την ιστορία του έργου στο «Η ζωή του Όσκαρ Ουάιλντ». «Το 1884 ο Ουάιλντ συνήθιζε να συχνάζει στο στούντιο του ζωγράφου Μπάζιλ Ουόρντ. Ένα από τα μοντέλα του ήταν ένας νεαρός εκπάγλου καλλονής. Όταν το πορτρέτο του τελείωσε, ο Ουάιλντ είπε: Τι κρίμα, ένα τόσο όμορφα πλάσμα να βιώσει τα γηρατειά. Ο καλλιτέχνης συμφώνησε προσθέτοντας τι ωραία θα ήταν να έμενε όπως είναι, ενώ το πορτρέτο του ωριμάζει και μαραίνεται γι’ αυτόν. Ο Ουάιλντ θεώρησε υποχρέωσή του να αναφέρει τον ζωγράφο στο βιβλίο με το όνομα Μπάζιλ Χόλγουορντ». Αυτός ήταν ο δρόμος που ακολούθησε ο συγγραφέας για τη δημιουργία του εξαιρετικού του μυθιστορήματος.
[hr]
Η ομορφιά πάνω απ’ όλα
[hr]
Το μυθιστόρημα αφορά σε έναν νέο άνδρα (Ντόριαν Γκρέι) που είναι το αντικείμενο του ζωγράφου Μπάζιλ Χόλγουορντ. Ο τελευταίος είναι εντυπωσιασμένος από τη φυσική ομορφιά του Ντόριαν. Ξετρελαμένος μαζί του, θεωρώντας ότι ευθύνεται για μια νέα μέθοδο στην τέχνη του. Ο νεαρός όμορφος άνδρας γνωρίζει τον Λόρδο Χένρι Γουότον, φίλο τού ζωγράφου και γοητεύεται από την άποψή του για τον κόσμο. Υποστηρίζει μια ενδιαφέρουσα άποψη για τον ηδονισμό. Το μόνο που αξίζει για τον Λόρδο είναι το κυνήγι της ομορφιάς και η εκπλήρωση των αισθήσεων. Ο Ντόριαν αντιλαμβάνεται ότι μια μέρα η ομορφιά του θα χαθεί, κλαίει και εκφράζει την επιθυμία να πουλήσει την ψυχή του ώστε να διασφαλίσει ότι αυτό που θα ωριμάσει θα είναι το πορτρέτο και όχι αυτός ο ίδιος. Η ευχή του πραγματοποιείται, αλλά υποπίπτει σε «άσωτες» πράξεις. Το πορτρέτο λειτουργεί σαν υπενθύμιση της επίδρασης που έχει κάθε πράξη στην ψυχή του, με κάθε αμαρτία» να αντανακλάται ως παραμόρφωση στη μορφή του πίνακα.
[hr]
Τα στοιχεία της πρόκλησης
[hr]
Δεν γνωρίζουμε αν ο λογοτέχνης είχε στο μυαλό του την πρόκληση όταν έγραφε αυτό το έργο. Το σίγουρο είναι ότι ο Ουάιλντ ήταν μπροστά από την εποχή του και πολύ τολμηρός. Σαν εκπρόσωπος του ρεύματος των εστέτ και των παρακμιακών, ήθελε να πειράξει τη συντηρητική, αποστειρωμένη, βρετανική κοινωνία. Γι’ αυτό και οι περισσότεροι στάθηκαν ενάντιοι στο «Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι».
Συστατικά στοιχεία του πειράγματος, ο αισθητισμός και η διπλοπροσωπία. Ο Ντόριαν νιώθει έντονα την φρικτή απόλαυση της διπλής ζωής όταν βρίσκεται σε κοινωνική συνάθροιση 24 ώρες μετά τη διάπραξη φόνου.
Το πιο προκλητικό όμως για τους άλλους ήταν ο ομοιοερωτισμός που υπάρχει στις σελίδες του βιβλίου. Ο Ουάιλντ βέβαια δεν επισημαίνει ρητά ομοφυλοφιλικές πράξεις. Οι περιγραφές των αμαρτιών του Ντόριαν είναι ασαφής, αν και υπάρχει ένα στοιχείο ομοιοερωτισμού στον ανταγωνισμό του Λόρδου Χένρι και του Μπάζιλ για να αποσπάσουν την προσοχή του νέου και ωραίου άντρα. Ο δεύτερος μάλιστα αναφέρει: «Όσο θα ζω, η προσωπικότητα του Ντόριαν Γκρέι θα κυριαρχεί πάνω μου».
Το όνομα «Ντόριαν» (Dorian) έχει σχέση με τους Δωριείς, αρχαία ελληνική φυλή. Ο Ουάιλντ στοχεύει στα ελληνικά για το ομοιοερωτισμό, μια συμπεριφορά που ήταν αποδεκτή στην αρχαία Ελλάδα. Παράλληλα, η περιγραφή του Ντόριαν φέρνει στο νου τον Άδωνι από την αρχαία μυθολογία. Και κάτι ακόμα ενδιαφέρον φαίνεται να είναι ότι, από τη στιγμή που το μοναδικό πρόσωπο που ο ήρωας ισχυρίζεται ότι αγάπησε είναι γυναίκα, θεωρείται πιθανό ο Ουάιλντ να ήθελε να αναδείξει την ελληνική πανσεξουαλικότητα.
[hr]
Ο μύθος του Φάουστ
[hr]
Στο έργο γίνεται σαφής αναφορά στον διαχρονικό μύθο του Φάουστ που έκανε συμφωνία με τον διάβολο παίρνοντας ως αντάλλαγμα τη γνώση. Εδώ το κέρδος είναι η παντοτινή ομορφιά και το ρόλο του σκοτεινού ιππότη παίζει η ματαιοδοξία. Αυτό που κάνει πιο εντυπωσιακή την ιστορία, είναι ότι άγγελος και διάβολος βρίσκονται στο ίδιο σώμα. Ο Ντόριαν αναδεικνύει το καλό και το κακό. Τα κάλλη του είναι η φωτεινή πλευρά. Είναι αντανάκλαση του δώρου που του έκανε ο Θεός. Η ψυχή του όμως φαίνεται να τείνει προς την άλλη πλευρά, της άρνησης του δώρου αυτού. Είναι διατεθειμένος να τη θυσιάσει για να «παγώσει» την εικόνα του. Η αμαρτία έχει διαπραχθεί αφού στην ουσία αρνείται το δώρο τού Θεού. Έτσι το τέλος είναι φρικτό και ο Θεός δε συγχωρεί, τιμωρεί. Θεία δίκη.
