Πριν τη λευκή σελίδα

Fahrenheit 451 του Ρέι Μπράντμπερι

| 14/12/2014

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

 Να αντέξουμε τη φλόγα του λευκού

Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα θα μπορούσε να είναι ο θυρεός της στήλης μας. Η φουτουριστική ματιά του Μπράντμπερυ και η ευαισθησία του ανέδειξαν τι υπάρχει πριν τη λευκή σελίδα. Ήταν η άμεση αντίδραση-αντίθεση στα όσα έγραψε. Ο Μπράντμπερυ ανέδειξε το λευκό φως των βιβλίων μέσα από το μαύρο της στάχτης τους. Να σε ποιο περιβάλλον ζυμώνεται, πλάθεται, διαμορφώνεται η λευκή σελίδα. Στο φως. Η ευαισθησία, η διορατικότητα, η σύλληψη του αναπάντεχου, η ταπεινότητα κάνουν τον συγγραφέα να το δει, να το παγώσει και να το σμιλέψει. Αυτό είναι που πρέπει να διαφυλάξουμε όλοι όσοι αγαπάμε τα βιβλία. Το φως τους. Ακόμη κι αν είναι τόσο εκτυφλωτικό που μπορεί να μας πονέσει. Το 451 είναι ο βαθμός καύσης του χαρτιού των βιβλίων στην κλίμακα Φαρενάιτ. Η διάσωση και διάδοση των βιβλίων απαιτεί από εμάς -τους αναγνώστες- να πέσουμε στη φλόγα του πάλλευκου φωτός και να αντέξουμε. Αν δεν το κάνουμε, τότε θα μείνει μόνο η στάχτη της φωτιάς νοσηρών, ηλίθιων μυαλών.

fahrenheit-451-book-cover1Πώς “γεννήθηκε” το “Φάρενάιτ 451” του Ρέυ Μπράντμπερυ

Το “F451” ακόμη αντηχεί. Εξάλλου, η λογοκρισία δεν σταμάτησε. Κρύφτηκε, μεταμφιέστηκε, αλλά ποτέ δεν εξαφανίστηκε. Το βιβλίο φυσικά αντανακλά την εποχή στην οποία γράφτηκε. Τις ΗΠΑ των 50’s. Στο κοινωνικό/πολιτικό πλαίσιο εκείνης της περιόδου δημιουργήθηκε. Και δυστυχώς (ή ευτυχώς;) αντέχει ακόμα.

Ο συγγραφέας έχει δηλώσει ότι βασική πηγή έμπνευσης υπήρξε η αναπάντεχη συνάντηση με την αστυνομία. Περπατούσε μαζί με φίλο και συνάδελφό του, όταν περιπολικό σταμάτησε και ο αστυνόμος τους ρώτησε “τι κάνετε;”. Ο Μπράντμπερυ εξήγησε ότι περπατάνε και έβαλε το ένα πόδι μπροστά από το άλλο. Δεν άρεσε στον αστυνόμο, ο οποίος τους απείλησε-διέταξε “να μην το κάνετε ξανά”.  Ο Μπράντμπερυ εξοργίστηκε. Πήγε σπίτι και έγραψε τη σύντομη ιστορία “Ο πεζός” (The Pedestrian). Σε αυτήν απεικόνιζε τη νοσηρή σκέψη της τιμωρίας οποιουδήποτε περπάτησε. Αργότερα, πήγε τον “μεταμεσονύκτιο περιπατητή του” άλλη μια βόλτα, σε μια μελλοντική πόλη και το “Φάρενάιτ 451” είχε “γεννηθεί”.

Το πραγματικό γεγονός έλαβε χώρα στο Λος Άντζελες. Η πόλη δεν έχει και πολλή σημασία. Τη δεκαετία του ’50 θα μπορούσε να συμβεί οπουδήποτε στις ΗΠΑ. Ήταν η περίοδος των μεγάλων αυτοκινήτων και των drive-in. Φυσικά, εκείνη την εποχή η απόκοσμη φιγούρα και οι διαβολικές πρακτικές του γερουσιαστή Μακάρθυ δέσποζαν. Η αντικομμουνιστική υστερία στο απόγειό της. Παράλληλα, δεν είχαν περάσει πολλά χρόνια από τη ρίψη της ατομικής βόμβας σε Χιροσίμα, Ναγκασάκι στη διάρκεια το Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Μακάρθυ δίωκε κάθε αντιφρονούντα συγγραφέα. Επιπλέον, το κάψιμο βιβλίων από τους Ναζί δεν ήταν καθόλου μακρινή ανάμνηση.

Καταπίεση, άγνοια, φωτιά

Η ιστορία του πυροσβέστη Γκάι Μόνταγκ, ο οποίος είναι επιφορτισμένος με το να καίει βιβλία,  δημοσιεύθηκε στον “Πυροσβέστη” το 1951. Επεκτάθηκε δύο χρόνια αργότερα, 1953, και εκδόθηκε με τον τίτλο που ξέρουμε σήμερα. Αν και το F451” είναι έργο επιστημονικής φαντασίας, πάνω και πρώτα απ’ όλα ασκεί κριτική στη λογοκρισία. Ο Μπράντμπερυ χρησιμοποιεί την επιστημονική φαντασία για να τονίσει το εξής: Καταπιεστικές, ανεξέλεγκτες κυβερνήσεις, προκαλούν ανεπανόρθωτη ζημιά στην κοινωνία περιορίζοντας τη δημιουργικότητα και την ελευθερία των πολιτών της. Το δυστοπικό μοτίβο εξυπηρετεί το μυθιστόρημα. Μια φουτουριστική, απολυταρχική κοινωνία απαιτεί τάξη και αρμονία  εις βάρος των ατομικών δικαιωμάτων.

Ο αμερικανός συγγραφέας στηλιτεύει τον αντι-διανοουμενισμό του ηττημένου ναζιστικού κόμματος στη Γερμανία. Κυρίως, όμως, το κατασταλτικό κλίμα της εποχής. Καταστολή πνευματική. Υπάρχει όμως και κάτι που αφορά μόνο τον Μπράντμπερυ. Την ενόχλησή του από την εισβολή των εκδοτών. Ο συγκεντρωτισμός και η επιθυμία απόλυτου ελέγχου πάνω στα βιβλία, θεωρούσε ότι έβλαπταν την αυθεντικότητα και τη δημιουργικότητα των συγγραφέων.

fahrenheit-451-wallpaper_112380_2342

Ο Ρέυ Μπράντμπερυ θεωρείται υπεύθυνος για τη μετάβαση της μοντέρνας επιστημονικής φαντασίας (modern sci-fi) στην επικρατούσα λογοτεχνική τάση. Δικαίως μπαίνει δίπλα στους Arthur C. Clarke, Isaak Asimov, Stanislaw Lem. Ορισμένοι κριτικοί συγκρίνουν το έργο αυτό με το “1984” του Τζορτζ Όργουελ. Το 1966 Ο Φρανσουά Τριφό το προσάρμοσε για τον κινηματογράφο.

Η πρόζα του Μπράντμπερυ μοναδική. Η διορατικότητά του καταλυτική. Οι “The Times” έγραψαν ότι πρόκειται για “ιστορία που αναστατώνει τον αναγνώστη καθώς εξερευνά τι συμβαίνει όταν η άγνοια -στην πιο ακραία μορφή της- θεωρείται αρετή”.

Σήμερα μπορεί να μην καίγονται βιβλία, ωστόσο η άγνοια υπερισχύει και καίει μυαλά, συνειδήσεις, δικαιώματα, ανθρώπους.

Τρέιλερ από την ταινία του Φ. Τριφό

 

Πηγές

-Φαρενάιτ 451, εκδ. Άγρα, μετάφραση-επιμέλεια Βασίλης Δουβίτσας 

-http://www.theguardian.com/books/2011/sep/21/fahrenheit-451-reading-the-1950s 

-http://www.gradesaver.com/fahrenheit-451/study-guide/about 

Nytimes

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις