Πρόσφυγες μαθητές...

...ή αλλιώς «εσύ τι σημαίνεις…;»

| 14/09/2016

Είκοσι δύο χιλιάδες (22.000) θα είναι οι νέοι συμμαθητές – προσφυγόπουλα που θα καθίσουν φέτος στα μαθητικά έδρανα, στα δημόσια ελληνικά σχολεία, μέσω των Τάξεων Υποδοχής και Ένταξης καθώς και στα Κέντρα Φιλοξενίας με τη δημιουργία κατάλληλων σχολικών δομών.

Το σχέδιο δράσης του Υπουργείου Παιδείας για τους πρόσφυγες μαθητές βασίζεται εν μέρει στη φιλοσοφία των Τάξεων Υποδοχής, μια εκπαιδευτική πολιτική, με αφετηρία το 1980, η οποία εφαρμόστηκε κυρίως τη δεκαετία του ’90, κατά την περίοδο του μεγάλου ρεύματος μετανάστευσης προς την Ελλάδα και η οποία τελικά λειτούργησε μέσα στο πλαίσιο μιας αφομοιωτικής – διαχωριστικής και όχι διαπολιτισμικής εκπαιδευτικής πολιτικής, προσανατολισµένης στη λογική της αντιστάθµισης του γλωσσικού ελλείμματος και της πολιτισµικής αφοµοίωσης των αλλοδαπών µαθητών.

Όπως προαναγγέλθηκε, για τα παιδιά ηλικίας 4 έως 7 ετών, θα ιδρυθούν παραρτήματα νηπιαγωγείων εντός των κέντρων φιλοξενίας, με τα γνωστά προβλήματα διαβίωσης, σίτισης, υγιεινής, συμβίωσης με άλλες εθνικότητες, παραβατικότητας κ.ά. όσο και της τοπογραφικής τους απόστασης από τους οικιστικούς χώρους. Τα παιδιά από 7 έως 15 ετών θα ενταχθούν σε Τάξεις Υποδοχής των γειτονικών δημόσιων σχολείων ενώ για τα ασυνόδευτα ανήλικα, το ΚΑΝΕΠ της ΓΣΕΕ σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και άλλους φορείς θα εκπονήσουν σχέδιο ένταξης στην τεχνική εκπαίδευση, εφόσον το επιθυμούν.

Οι εκπαιδευτικοί ο οποίοι σήμερα θα επωμιστούν την εκπαίδευση των παιδιών των προσφύγων καλούνται να αντιμετωπίσουν μια σειρά προβλημάτων και προκλήσεων, τα οποία αποτελούν terra incognita καθώς οι διαφορές μεταξύ της εκπαίδευσης μαθητών που ανήκουν σε ομάδες όπως αλλοδαποί, Ρομά, παλιννοστούντες, μουσουλμάνοι της Θράκης (για τους οποίους υπάρχει ήδη μια πολύχρονη εμπειρία είτε σε επίπεδο ερευνητικών μελετών είτε σε επίπεδο διαπολιτισμικών προγραμμάτων) και των προσφύγων είναι ουσιαστικές ακόμη κι αν λάβουν την όποια σχετική επιμόρφωση.

Ορισμένα, λοιπόν, πρώτα θέματα που τίθενται είναι τα ακόλουθα:

Κατ’ αρχάς η ελληνική πολιτική όσο και η νοοτροπία μεγάλου μέρους των προσφύγων κινείται στο πλαίσιο μιας ενδιάμεσης φάσης κατά την οποία οι πρόσφυγες θα παραμείνουν στη χώρα μέχρι να ενεργοποιηθεί το πρόγραμμα μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης. Συνεπώς κάθε διαπολιτισμικής κατεύθυνσης πρόγραμμα αποκτά έναν παροδικό χαρακτήρα ο οποίος φαντάζει παιδαγωγικά και κοινωνικά δυσλειτουργικός καθώς θα είναι πάντα οι «ξένοι».

Οι εκπαιδευτικοί, επίσης, θα συναντήσουν μαθητές οι οποίοι: α. έχουν διακόψει βιαίως τη μαθητική τους πορεία για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ή δεν έχουν καμία εμπειρία μαθησιακής διαδικασίας (π.χ. οι Σύριοι μαθητές οι οποίοι βρίσκονται στην Ελλάδα, είναι εκτός σχολικής τάξης εδώ και 25,8 μήνες) β. γεννήθηκαν σε συνθήκες προσφυγιάς γ. ένα μέρος τους είναι ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες που χρήζουν ιδιαίτερης αντιμετώπισης και δ. έχουν διαφορετικό γλωσσικό, θρησκευτικό και εν γένει πολιτισμικό κεφάλαιο.

Αν ήμασταν σε μια λογοτεχνική πραγματικότητα, θα μπορούσαμε να ακολουθήσουμε την πρακτική του «Ζορμπά», του Νίκου Καζαντζάκη, ο οποίος κατάφερνε να επικοινωνεί με το Ρώσο φίλο του με τη γλώσσα του χορού ή με το σαντούρι του. Στην ελληνική όμως εκπαιδευτική πραγματικότητα, πέραν των δυσεπίλυτων παιδαγωγικών – και όχι μόνο – αναγκών, παραμονεύει και η φασιστοειδής νοοτροπία όπως αυτή εμφανίστηκε στο παρελθόν εντός και εκτός των σχολικών τάξεων.

Οι εκπαιδευτικοί, τέλος, έχουν να αντιμετωπίσουν το σοβαρό ενδεχόμενο και της εκδήλωσης από τους πρόσφυγες μαθητές της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες, η οποία είναι μια συγκεκριμένη σειρά από αντιδράσεις άγχους που μπορούν να εμφανιστούν σε άτομα που έζησαν κάποιο τραυματικό γεγονός εξαιτίας των προ-μεταναστευτικών, δια-µεταναστευτικών και µετα-µεταναστευτικών παράγοντων.

Σύμφωνα με τη έρευνα της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας και της Κάπα Research στους πρόσφυγες της Αττικής (74% Σύριοι) οι 6 στους 10 έχουν χάσει κάποιο οικείο ή γνωστό τους πρόσωπο από βομβαρδισμούς (26,2%), αδέσποτα πυρά (14,4%) ένοπλες συγκρούσεις (10,5%), τρομοκρατικές επιθέσεις (10,1%) ή χτυπήματα κυβερνητικών δυνάμεων (9%). Σε αυτά πρέπει να συνυπολογίσουμε και τις οδυνηρές εμπειρίες τόσο κατά τη μεταφορά τους όσο και την παραμονή τους στην Ελλάδα. Οι εκπαιδευτικοί, λοιπόν, με τη βοήθεια ψυχολόγων, κοινωνικών λειτουργών και άλλων αρμόδιων φορέων βρίσκονται ενώπιον πολλών «ερωτημάτων» που χρήζουν ουσιαστικής απάντησης, με πρώτο και κυρίαρχο εκείνο το «εσύ τι σημαίνεις;» που θα εκφράσουν τα παιδικά προσφυγικά μάτια γνωρίζοντας ότι αποτελούν…

…Ένα κάταγμα που δεν θεραπεύεται.

Ένα κλάσμα που δεν επιλύεται

Ούτε προστίθεται στους άλλους αριθμούς.

Γιατί δημιουργείς κάποια σύγχυση στις παγκόσμιες στατιστικές.

Να είσαι πρόσφυγας σημαίνει να στέκεσαι στο τέλος της ουράς

Για να σου δώσουν ένα κλάσμα μιας χώρας.

Ο παππούς σου συνήθιζε να στέκεται χωρίς να ξέρει για ποιον λόγο.

Και το κλάσμα είσαι εσύ.

Η χώρα: μια ταυτότητα που βάζεις στο πορτοφόλι με τα λεφτά σου.

Τα λεφτά: κομμάτια χαρτί με εικόνες ηγετών.

Εικόνες: παίρνουν τη θέση σου μέχρι να επιστρέψεις.

Επιστροφή: ένα μυθικό ον που εμφανίζεται στις ιστορίες του παππού σου.

Εδώ ολοκληρώνεται το πρώτο μάθημα.

Το μάθημα σού μεταφέρεται ώστε να μάθεις το δεύτερο μάθημα, που είναι «εσύ

τι σημαίνεις; […]»

Ασράφ Φαγιάντ, «Ο τελευταίος της σειράς των απογόνων των προσφύγων» (μετφρ. Γιώργος Χουλιαράς)