Συνέντευξη: Σπύρος Γ. Χαλικιάς

"Εξέγερση Δεκέμβρης 2008": Ένα νέο ντοκιμαντέρ για τα τελευταία "δεκεμβριανά"

| 29/08/2014

Τι νόημα και τι αξία έχει το 2014 ένα ντοκιμαντέρ για την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008; Για ποιο λόγο ένας φωτορεπόρτερ να δώσει τώρα στη δημοσιότητα το ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό του; Ο Σπύρος Γ. Χαλικιάς μας μιλά για την πρώτη ντοκιμαντερίστικη δημιουργία του.

«Kαμία εξέγερση δεν πάει χαμένη, βάζει το σπόρο για την επόμενη». Με αυτό το γνωστό ρητό ξεκινά ο ρεπόρτερ Σπύρος Γ. Χαλικιάς την αφήγησή του στο πρόσφατα δημοσιευμένο ντοκιμαντέρ του «Εξέγερση Δεκέμβρης 2008». Πρόκειται για ένα ακόμα ντοκουμέντο καταγραφής εκείνων των ημερών που σημάδευσαν μία και καλή την εγχώρια ριζοσπαστική και συντηρητική αφήγηση, την εγχώρια ριζοσπαστική και συντηρητική δράση. Μέσα σε 63 λεπτά ανέκδοτου φωτογραφικού υλικού ο Σπύρος Γ. Χαλικιάς μας μεταφέρει ξανά στους δρόμους της πρωτεύουσας εκείνου του καιρού. Ως φωτορεπόρτερ είχε τη δυνατότητα να κινείται συνεχώς ανάμεσα στις αστυνομικές δυνάμεις και τους διαδηλωτές, να βρίσκεται σε κάθε σημείο της πόλης και να ζει από πρώτο χέρι τα ιστορικά γεγονότα που διαδραματίζονταν μπροστά του.

Αποφασίσαμε να μιλήσουμε μαζί του για να μάθουμε το λόγο που τον ώθησε να δημοσιεύσει το άνεκδοτο μέχρι πρότινος υλικό του, αλλά και να μας πει και αυτός πώς έζησε τα γεγονότα και πώς τα αποτιμά ύστερα από έξι χρόνια. Το λέει ξεκάθαρα στο μικρό σήμειωμα που συνοδεύει το βίντεο: «Μέσα από την ιδιότητα του δημοσιογράφου, στρατευμένου ρεπόρτερ, δίνω ζωή σε ένα κοιμισμένο αρχείο εξεγερτικού περιεχομένου. Πρωτογενές υλικό. Μια μικρή στιγμή από το πραγματικό μέγεθος του Δεκέμβρη στην Αθήνα μέσα από την κάμερα και το ρεπορτάζ μου. Με την κουνημένη εικόνα απ την οργή μου. Τα λάθη και τα μείoν του θυμού μου. Προσπάθησα να μην αφήσω τίποτα από τη σφαίρα του πολιτικού σε αυτό το εγχείρημα. Επιστράτευσα την εικόνα τον ήχο τη φωτογραφία τη μουσική με ένα σκοπό. Την αντιπληροφόρηση με κάθε μέσο.. Γιατί κάθε τι είναι πολιτικό. Παρακαταθήκη για την επόμενη φορά. Αυτό το υλικό δεν μπορεί να ανήκει σε έναν. Ανήκει σε όλους και όλες». Ωστόσο, μια συνέντευξη είναι πάντα πιο απολαυστική και πιο διαφωτιστική. Ξεκινάμε λοιπόν με το ερώτημα να παραμένει: είναι απαραίτητος ένας νέος Δεκέμβρης για να αλλάξουν τα πράγματα;

11

Κατ’ αρχάς, πες μας λίγα πράγματα για το ντοκιμαντέρ. Πώς πήρες μια τέτοια απόφαση; Και κυρίως, γιατί άργησες έξι χρόνια για να την υλοποιήσεις;

Είχα πολύ υλικό από τη δεύτερη μέρα του Δεκέμβρη και μετά. Την πρώτη μέρα, έτσι όπως έφυγα από το σπίτι για να κατέβω στην Αθήνα, δεν πήρα τίποτα μαζί μου ούτε καν φωτογραφική μηχανή. Δεν έχω ούτε ένα κλικ από την πρώτη μέρα. Το αρχειοθετούσα το υλικό σιγά σιγά, μέρα μέρα και τελικά η όλη σκέψη για δημοσίευση ξεχάστηκε στο ηλεκτρονικό χάος και έμεινε αρκετό καιρό  στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αλλά πάντα κάτι με έτρωγε και έλεγα να μην ξεχαστεί. Να εμφανιστεί προς τα έξω η εικόνα από εκείνες τις μέρες. Να υπάρχει στην ιστορία η καταγραφή από τα μέσα, από τα κάτω και δίπλα στους αγωνιζόμενους ανθρώπους. Τυχαία, άκουσα τους ήχους μια καρδιάς και έτσι μου γεννήθηκε η ιδέα. Η καρδιά του Αλέξη ζωντανή. Ο πυροβολισμός. Η σφαίρα. Η δολοφονία. Έτσι γεννήθηκε η ιδέα. Με μια καρδιά να χτυπάει ξεκινάει το βίντεο και ένας πυροβολισμός που σκοτώνει. Ύστερα από αυτό είχα την έμπνευση και αξιώθηκα να συμμαζέψω το υλικό. Παράλληλα σκέφτηκα όλα αυτά τα παιδιά του δικού μας Δεκέμβρη. Τι έχουν απογίνει και πού είναι τώρα; Ήταν σαν να έκανα ένα κάλεσμα. Στα 15χρονα του 2008 που τώρα είναι 21-22. Να τους δείξω τι έκαναν με ό,τι μέσο διέθεταν και ότι μόνο με νέα πνοή πάνε μπροστά οι κοινωνίες. Βγήκαν και πάλεψαν στο δρόμο για τη ζωή τους. Τώρα τι; Ίσως τους έχει καταπιεί όλους, όπως και όλους μας δηλαδή, η μηχανή της αδράνειας και της απραξίας. Δεν υπάρχει αντίσταση από τη βάση, ουσιαστική, μαζική, παλλαϊκή. Περιμένουν φαίνεται κάποιον μεσσία να τους ξαναγεμίζει με πενηνταράκια παλιάς κοπής τις τσέπες και με αυτά να ζουν όπως ζουν. Κατεβαίνει ο πήχης της ζωής μας σε όλα τα επίπεδα. Αλλά κανείς δεν κάνει τίποτα. Σσσσσς λοιπόν, η πατρίδα  κοιμάται. Ο λαός της κάνει σιέστα. Αλλιώς δεν εξηγείται ότι έχουμε πάνω από 1.500.000 άνεργους/ες  και δεν τους έχουμε δει όλους στο δρόμο, μαζί με τους απλήρωτους εργαζόμενους ή τους ανασφάλιστους «μαύρους» στις εργασιακές γαλέρες του σήμερα, τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους, τους ασθενείς, τους δασκάλους, τους γιατρούς και όλους αυτούς που τους κατάσχουν το σπίτι και όλους όσοι μαστίζονται από την κρίση.

Μέχρι στιγμής έχουν βγει διάφορα ντοκιμαντέρ για την εξέγερση του Δεκέμβρη του 2008. Άλλωστε, τα περισσότερα από αυτά μας τα προτείνει το ίδιο το youtube όταν πατάμε play στο δικό σου. Μέχρι και ο Ρένος Χαραλαμπίδης ετοιμάζει το δικό του (έλεος…). Νιώθεις ότι είσαι μέρος αυτής της ιστορικής αφήγησης; Τα έχεις δει τα προηγούμενα σχετικά ντοκιμαντέρ; Σε έχουν επηρεάσει κάπως; Σε τσίγκλισαν να κάνεις το δικό σου;

Γιατί με μπλέκεις εμένα με αυτά τα εγχειρήματα; Ο καθένας το κάνει για τους δικούς του λόγους. Όπως και να έχει, η κάθε δουλειά από αυτές που παρουσιάζουν τον Δεκέμβρη είναι μια ακόμη εικόνα στο μεγάλο παζλ, μια ακόμη ματιά στο Δεκέμβρη. Και μια ακόμη ματιά στα γεγονότα. Έχει βγει και η φωνή των μαθητών τότε και κόσμος έχει μιλήσει και έχει καταθέσει την δική του ματιά. Προσωπικά καταθέτω τη δική μου ματιά μέσα από την κάμερα μου. Το δικό μου εγχείρημα δεν είναι ντοκιμαντέρ. Είναι πρωτογενές υλικό. Μια μικρή στιγμή 63 λεπτών από το πραγματικό μέγεθος του Δεκέμβρη.

 Όχι, δεν επηρεάστηκα από άλλες δουλειές. Είχα το πρωτογενές υλικό και με αυτό ήθελα να δουλέψω και να μην εμπλακώ σε ζητήματα ιδιοκτησίας όπως «δικό μου», «δικό σου» και πάει λέγοντας. Επί της ουσίας είναι η καταγραφή των γεγονότων «από τα κάτω», στη βάση. Στη βάση ήμουν. Δε θα μπορούσα να ήμουν κάπου αλλού. Εγώ διάλεξα να καταγράφω αυτά που έβλεπα από εκεί που ήμουν. Ο καθένας το υλικό του το χρησιμοποιεί για ποικίλους λόγους. Ο δικός μου ήταν η πληροφόρηση από την αντί-περα όχθη. Να δείξω αυτά που δεν δείχνουν τα κανάλια, να ακουστεί η βάση, η φωνή του εξεγερμένου. Να ακουστεί η ανάσα και οι κραυγές πόνου των συλληφθέντων. Το κατάφερα. Βοήθησα κάπως. Έκανα αυτό που σε κάποια στιγμή απάντησα κιόλας σε έναν αξιωματικό των ΜΑΤ, που επειδή κινηματογραφούσα, ενώ μου το απαγόρευαν, μου είχε κάνει μάθημα δεοντολογίας (δικής του)!  «Βοηθάς πολύ», μου είχε πει. «Ναι, βοηθάω. Βοηθάω τον ελληνικό λαό να βλέπει τα έκτροπα που κάνετε», του απάντησα. Και αυτό έκανα. Όχι μόνο τον Δεκέμβρη, αλλά πάντα. Αυτός είναι ο ρόλος του ρεπόρτερ. Να βγάζει την αλήθεια στο φως, να φτάνει παντού, πολύ κοντά, όσο πιο κοντά, να πίνει νερό από την πηγή, να κονταροχτυπιέται με την εξουσία και το άδικο. Να δίνει τις καθημερινές μάχες σε κάθε λέξη του ρεπορτάζ του. Και αν σε κόψουν στον αέρα; Δεν είναι ντροπή. Τιμή μεγάλη είναι, γιατί αυτά που λες κάποιον ενόχλησαν.

Φτιάχνοντας αυτό το ντοκιμαντέρ, έπειτα από έξι χρόνια, πώς ένιωσες; Είμαι σίγουρος πως η νοσταλγία για εκείνη την εποχή μπλέκεται με το θυμό για την αδράνεια του σήμερα. Πόσο εύκολα μπορείς να αφήσεις το συναισθηματισμό στην άκρη όταν δουλεύεις πάνω σε ένα τόσο πλούσιο υλικό;

Η αλήθεια είναι ότι, επειδή όλη η σκέψη είχε μείνει τελικά μόνο στη σκέψη, δεν φανταζόμουνα πως κάποτε θα έπαιρνε σάρκα και οστά το εγχείρημα.. Η σπίθα άναψε ξαφνικά όταν παίζοντας με ήχους άκουσα ήχους καρδιάς. Τσίμπησα αυτόν τον ήχο και έντυσα την αρχή του βίντεο. Μια καρδιά ολοζώντανη να χτυπά. Και μετά ένας πυροβολισμός και η απόλυτη σιγή. Έτσι ξεκίνησε η επεξεργασία. Με μια καρδιά. Πολλές φορές το έφτιαξα και το ξανάρχισα, γιατί όλο και κάτι πρόσθετα ή άλλαζα. Τρεις μήνες το δούλευα συνέχεια, μέχρι που είπα φτάνει μέχρι εδώ. Αυτό είναι. Και το έκλεισα σώζοντας το στην τελική μορφή του. Αλλά να σου πω την αλήθεια… και πάλι θα πρόσθετα πράγματα.

Θα σου πω όμως και αυτό που δεν τόλμησα να σηκώσω τη μηχανή να τραβήξω. Έμεινα εκεί να το ακούω με τα αυτιά μου και να το βλέπω με τα μάτια μου.  Μια μάνα, κάτοικο της περιοχής στη Μεσολογγίου. Είχε δει τον μικρό να πέφτει χτυπημένος. «Σπαρτάρησε και μετά ξεψύχησε το κορμάκι του», μου έλεγε η ίδια, τη δεύτερη ή την τρίτη νύχτα που τη συνάντησα στο σημείο της δολοφονίας. Ήρθε και άναψε ένα καντηλάκι σε ένα ποτήρι γυάλινο για την ψυχούλα του παιδιού. Μόνη της με τη νυχτικιά της. Τι έκανε ένας από τα ΜΑΤ;  Ήρθε και με την αρβύλα του της έσπασε το αυτοσχέδιο καντηλάκι. Δεν του όρμησε ούτε τον έβρισε, αλλά πήγε κοντά του και τον ρώτησε γιατί το έκανε. Και εκείνος την έσπρωξε με την ασπίδα.

Όλοι όσοι ήμασταν εκεί πέσαμε πάνω τους. Δύο φωτορεπόρτερ, δύο δημοσιογράφοι, μία δικηγόρος και λίγος κόσμος. «Μάζεψε τα σκυλιά σου» φώναζε ένας συνάδελφος στον διοικητή της διμοιρίας. «Τη μάνα μου χτύπησε, ναι. Σκοτώσατε τον αδελφό μου και χτυπήσατε τη μάνα μου». Δεν υπήρχε κανένας έλεγχος. Αν δεν υπήρχαν οι πιο ψύχραιμοι, θα είχαν δαγκωθεί καρωτίδες σαν ταινίες θρίλερ.

Δεν ξέρω αν πρέπει να νοσταλγούμε τις μέρες του Δεκέμβρη και το πως τελείωσε. Κάποιοι μετά και την τελευταία λήξη κατάληψης δημόσιου κτηρίου γύρισαν στα κανονικά και ο Δεκέμβρης ήταν παρελθόν. Κάποιοι αισθάνθηκαν ήττα. Και δεν ήταν και ψέματα. Δεν μπήκε όλο το φάσμα του εργάσιμου κομματιού στην εξέγερση. Τα εργατικά συνδικάτα, αν και καταλείφθηκε και το κτίριο της ΓΣΕΕ, ήταν ουσιαστικά απόντα. Στις 18 Δεκέμβρη, θυμάμαι, καλέστηκε η πρώτη απεργία από τους εργαζόμενους με μηχανάκι. Στο σύνολο της η εργατική ταξη κοιμόταν. Οι εργάτες δεν κήρυξαν μια πανελλαδική απεργία, δεν έγινε κάτι σχετικά μαζικό. Μεμονωμένα μόνο και άπνοες διαμαρτυρίες επιστολών. Και σιγά σιγά, στην αρχή με την τρομολαγνεία των ΜΜΕ και έπειτα τη βουβαμάρα, ο Δεκέμβρης έκλεισε τον κύκλο του. Είχε ανοίξει και άλλους. Αυτό είναι σίγουρο. Όπως κάθε εξέγερση βάζει το σπόρο για την επόμενη, έτσι και ο Δεκέμβρης έβαλε το σπόρο για τα πιο μαζικά που ακολούθησαν στο Σύνταγμα και στις μεγάλες πορείες αργότερα. Λειτούργησαν ανοιχτές συνελεύσεις, νέες συλλογικότητες σχηματίστηκαν, άλλαξαν οι λογικές και οι πρακτικές. Ο κόσμος συμμάχησε απέναντι στην κρατική εξουσία και έφτιαξε τις δικές του δομές. Δομές στηριγμένες στην αξιοπρέπεια και στην αλληλεγγύη. Κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά παντοπωλεία, δωρεάν μαθήματα σε παιδιά και ένα σωρό αλλά πράγματα ανάλογα.

7

Βλέποντας κάποιος το ντοκιμαντέρ παρατηρεί μια σημαντική διαφορά σε σχέση με τα υπόλοιπα. Όλα τα πλάνα είναι μέσα από τους διαδηλωτές. Δεν είναι δηλαδή πλάνα γενικά και αόριστα ή από την πλευρά της αστυνομίας, όπως έχουμε συνηθίσει από άλλους φωτορεπόρτερ, αλλά πλάνα που λαμβάνουν χώρα μαζί με τα υποκείμενα της σύγκρουσης. Είναι κάτι που λείπει αρκετά από την εγχώρια φιλμογραφία των κινηματικών γεγονότων. Πόσο εύκολα πήρες μια τέτοια απόφαση δεδομένης της αυξημένης επικινδυνότητας που έχει;

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ποτέ από ποια μήτρα βγήκαμε. Ανθρώπινη και όχι χρυσή. Αναπόσπαστο κομμάτι αυτού του λαού είμαι και όχι κάποιου μηχανισμού εξουσίας και καταστολής με κορόνα στο κεφάλι και γαλάζιο αίμα. Κόκκινο είναι το αίμα μου σαν όλων των ανθρώπων.  Έτσι και αλλιώς, ο θεσμικός και μόνο ρόλος του δημοσιογράφου είναι να ελέγχει την κάθε εξουσία. Όχι να γίνεται ίδιος με την εξουσία ή χειραγωγώντας κατά το δοκούν. Αντιτάσσω την αλήθεια, την ενημέρωση και τη χειραφέτηση του κόσμου. Είναι άλλο πράγμα να δείχνεις διαδηλωτές να πετούν πέτρες στους καλά προφυλαγμένους αστυνομικούς των ΜΑΤ. Εκεί η εικόνα της τιβί σου δείχνει τους κακούς διαδηλωτές που χτυπούν τους άμοιρους αστυνομικούς. Στο επιβεβαιώνει και ο παρουσιαστής για να το εμπεδώσεις. Αν όμως έχεις  στο πλάνο σου τους αστυνομικούς που κάνουν επίθεση και ρίχνουν ξύλο, κλοτσούν, ποδοπατούν ό,τι βρίσκουν στο δρόμο τους, αλλάζει η άποψη του κόσμου γιατί σου λέει «Ωπ, τι γίνεται εδώ ρε; Αυτοί ρίχνουν ξύλο». Είναι εκπαιδευμένα τα κανάλια σε αυτά τα κόλπα της εικόνας. Αλλάζει η χειραφέτηση στο παιχνίδι. Οι ειδήσεις των 8 θέλουν να μιλούν για 10 κουκουλοφόρους που καίνε την Αθήνα. Εγώ μιλώ για 10.000  διαδηλωτές που προστατεύονται από τους τόνους δακρυγόνων. Και να σου πω και αυτό. Το Δεκέμβρη χρησιμοποιήθηκαν δακρυγόνα του 1979. Ντοκουμενταριστό με φωτογραφία παρακαλώ.

Οι ίδιοι οι διαδηλωτές πώς σε δέχτηκαν εκείνη τη στιγμή; Αντιμετώπισες προβλήματα; Σου ζητούσαν να κατεβάσεις την κάμερα;

Ναι, πολλές φορές κατέβασα κάμερα. Αλλά πολλές φορές έδινα και ζωντανά ανταπόκριση στο ραδιόφωνο από εκεί που ήμουν, οπότε ό,τι έλεγα ακουγόταν και δεν νομίζω ότι κάποιος που θα με άκουγε απευθείας να διαφωνούσε με τα όσα έλεγα. Και ταυτότητα έχω δείξει μαζί με συναδέλφους σε διαδηλωτές που μας το ζήτησαν γιατί δεν ξέρανε αν είμαστε δημοσιογράφοι. Και εκείνοι μας έδειξαν τις δικές τους για να μας πείσουν ότι δεν είναι ασφαλίτες. Χρειάζεται η ψυχραιμία γιατί αλλιώς δεν θα λυνόταν η… απορία. Ναι, στο δρόμο συμβαίνουν διάφορα. Όμως, το Δεκέμβρη δεν είχα να φοβηθώ το παραμικρό. Ούτε καν την αστυνομία που την είχε υπερφαλαγγίσει ο κόσμος ο οποίος ξεχύθηκε στους δρόμους. Και πάντα δήλωνα την ιδιότητά μου. Δεν αρνήθηκα ποτέ ούτε τι δουλειά κάνω, ούτε το μέσο που δουλεύω, όταν δούλευα δηλαδή, ούτε βέβαια τις πολιτικές μου πεποιθήσεις. Κανείς δεν μπορεί να μου απαγορεύσει να βρίσκομαι όπου θέλω, να μιλώ με όποιον θέλω και να καταγράφω τα μικρά και τα μεγάλα γεγονότα. Καμία αστυνομία δεν μπορεί να μου το απαγορεύεσει αυτό.  Μόνο ο λαός έχει λόγο.

Έτσι λειτουργούσα. Και με έσωσε τελικά ο λαός και αισθάνομαι και μεγάλη τιμή. Ο εξεγερμένος λαός. Δυο παλικάρια σύντροφοι με έβγαλαν σμπαράλια από ένα σύννεφο χημικών πριν ξυλοκοπηθώ από μια διμοιρία και με άφησαν μόνο σε ασφαλή χέρια και έσωσαν και τη μηχανή μου. Αν δεν ήταν αυτά τα παιδιά, θα ήταν διαφορετικά τα πράγματα. Όταν λες την αλήθεια, δεν έχεις να φοβηθείς κάτι. Το μόνο που μπορείς να πετύχεις είναι να ενοχλήσεις αυτούς που δεν θέλουν να την ακούν.

Τη δουλειά σου την ανέβασες αμέσως στο διαδίκτυο και τη διανέμεις σε ελάχιστα dvd χέρι με χέρι. Φαντάζομαι πως θα τη δείξεις και σε κινηματικούς χώρους, αν σου ζητηθεί. Γιατί επέλεξες να προβάλεις έτσι τη δουλειά σου, κινηματικά και αντιεμπορευματικά;

Έστειλα ό,τι φωτογραφίες και βίντεο είχα για χρήση και ενημέρωση σε συναδέλφους, φίλους, γνωστούς ώστε να διακινηθούν. Πολλοί ρεπόρτερ και φωτορεπόρτερ ανέβαζαν φωτογραφίες από τις μέρες της εξέγερσης του Δεκέμβρη σε αδιαμεσολάβητα μέσα, μπλόγκς και πολιτικές ιστοσελίδες.  Φυσικά και δεν θα έλειπα από αυτή την προσπάθεια πληροφόρησης και «διάχυσης» της πληροφορίας. Μετά κράτησα το υλικό σε ένα αρχείο και εκεί έμεινε. Μέχρι που έκατσα κάνα τρίμηνο και  το δούλεψα και έχουμε αυτό το αποτέλεσμα των 63 λεπτών. Αυτό το υλικό, όπως είπα, προέρχεται «από τη βάση» και είναι «η βάση». Ε, δεν το πουλάω. Έφτιαξα το dvd και το μοίρασα χέρι με χέρι. Δεν ανήκει σε εμένα. Ανήκει σε όλους και όλες γιατί από όλους και όλες έγινε. Για αυτό και το ανέβασα και στο athens indymedia. Όποιος  θέλει, μπορεί να το πάρει και να το χρησιμοποιήσει για κινηματικές χρήσεις και ανάγκες. Όχι για να βγάλει o ίδιος κέρδος και χρήματα όμως. Είπαμε, δουλεύω για τον ελληνικό λαό και για κανέναν άλλο. Ήδη η πρώτη επίσημη δημόσια προβολή έγινε στο κτίριο 11 της «Ομάδας Δικηγόρων για τα δικαιώματα προσφύγων και μεταναστών» και τους/τις ευχαριστώ πολύ γιά την πρόσκληση. Με τιμά ιδιαίτερα.

Ξαναβλέποντας και ξεδιαλέγοντας το υλικό για το ντοκιμαντέρ κατέληξες σε κάποιο συμπέρασμα για εκείνες τις μέρες του Δεκέμβρη; Αναθεώρησες πρακτικές και απόψεις με το πέρασμα των χρόνων;

Ναι, ήταν μια υπέροχη τρέλα. Τρέλα επαναστατική. Νιώσαμε την πόλη απελευθερωμένη. Ήταν δική μας και θυμάμαι πάντα τα σπασίματα στις τράπεζες που ο κόσμος καθόταν και το αποδεχόταν σαν κάτι το απόλυτα φυσικό. Ο Δεκέμβρης ήταν το πείραμα για όλους και όλες μας. Και για την αστυνομία και για το στρατό όμως. Οι μαζικές διαδηλώσεις στις πλατείες που ακολούθησαν είχε μέσα σπόρους του Δεκέμβρη και αυτό το έδειξαν οι δομές που δημιουργήθηκαν από το πουθενά. Μόνο από τη θέληση ανθρώπων. Το κράτος από τη μεριά του απλά έκανε πράξη την τεχνική που είχαν αρχίσει να δουλεύουν από το Δεκέμβρη για την καταστολή πλήθους. Αλλά από μια οπτική ξεχάσαμε. Ξαναγυρίσαμε στην κανονικότητα και ακόμη πιο βαθιά στη μαυρίλα. Τι έγιναν όλα αυτά τα παιδιά τα 15χρονα; Ποιο σύστημα τα καταπίνει ακόμη; Και αυτά και τους γονείς τους και όλους/ες μας. Γιατί δεν κουνιέται φύλλο στην κοινωνία; Τι περιμένουν και από ποιον να τους σώσει; Αναρωτιέμαι πότε θα καταλάβει ο κόσμος ότι δεν υπάρχουν «σωτήρες», «πεφωτισμένοι» και «ειδικοί». Για αυτό και σέβομαι απόλυτα το σύνθημα «Ούτε θεός ούτε αφέντης».

Υπήρξε κάτι που σου αποτυπώθηκε ως το πιο αρνητικό εκείνης της περιόδου; Κάτι που να διαφώνησες κάθετα μαζί του το Δεκέμβρη;

Ναι, υπήρχε. Ήταν ένα σύνθημα που φώναζαν όχι μόνο οι μαθητές στα ΜΑΤ, αλλά και ολόκληρα φοιτητικά και κάργα πολιτικά μπλόκ. Και αυτό ήταν το πλέον τραγικό! Αναφέρομαι στο περίφημο «Μπάτσοι μουνιά, σκοτώνετε παιδιά». Αυτό το σύνθημα, όταν το άκουσα την πρώτη φορά, μου ήρθε σαν χαστούκι. Χαστούκι πολιτικό, αξιακό. Όχι μόνο σε εμένα, άλλα σε πολύ κόσμο, γυναίκες και άνδρες. Φυσικά, υπήρξαν  έντονες αντιδράσεις. Καταγγελτικές. Ήταν ζήτημα πραγματικά αξιακό. Το  σύνθημα είναι τελείως αντιδραστικό, μισογύνικο, σεξιστικό και επικίνδυνο. Ο Δεκέμβρης δεν ήταν αυτό το πράγμα, άλλα υπήρχε και αυτό βεβαίως. Και κάτι έδειχνε. Θυμάμαι τους φωνάζαμε στο δρόμο να σταματήσουν να το λένε γιατί είναι προσβλητικό για τις γυναίκες, ότι είναι σεξιστικό, άλλα εκείνοι φώναζαν ακόμη περισσότερο γιατί είχαν την εντύπωση, την υποψία ότι με αυτό το σύνθημα κάτι έκαναν. Όταν το φώναζαν τα πιτσιρίκια, τουλάχιστον έλεγες ότι δεν συνειδητοποιούσαν τι έκαναν και τι εξίσωναν με το χειρότερο τρόπο. Όταν ακουγόταν και από φοιτητικά μπλοκ, ε τότε νομίζω ότι είναι ακόμη χειρότερο και σοβαρότερο το ζήτημα. Ένα ακόμη πιο γνωστό σύνθημα λέει: «…στο δρόμο γεννιούνται οι συνειδήσεις», αλλά όπως έλεγαν και οι γυναίκες, σε ένα από τα πολλά κείμενα που βγήκαν εκείνες τις ήμερες, «ελπίζαμε πως η εξέγερση του Δεκέμβρη θα τους άνοιγε λίγο τα μάτια».

22

Το κλασικό ερώτημα: ο δημοσιογράφος πώς μπορεί να ξεπεράσει τα όριά του κατά τη διάρκεια τέτοιων γεγονότων; Να συμμετέχει ή να τραβά πλάνα; Να κάνει τη δουλειά του ή να παίρνει θέση; Και πόσο εύκολα μπορείς κατά τη διάρκεια τέτοιων γεγονότων να καταρρίπτεις το «αλήτες, ρουφιάνοι, δημοσιογράφοι»;

Μας μάθαιναν ότι οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι αμέτοχοι, ουδέτεροι, με καμία πλευρά, αλλά δεν γίνεται. Αν βλέπεις κάποιον να πνίγεται, δεν θα τον αφήσεις να πνιγεί, θα του δώσεις χέρι βοήθειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάντα, όταν κάλυπτα φωτιές, προσπαθούσα να σώσω το πιο δυσκίνητα ζωάκια. Έσωζα τις χελώνες, όπου τις έβρισκα στα καμένα του δάσους. Με έβριζαν και οι διευθυντές, που αντί για ρεπορτάζ σώζω χελώνες, και οι άλλοι συνάδελφοι, που κάποιους τους καθυστερούσα. Έτσι είναι για εμένα και στις πορείες. Πόλεμος. Και δεν τον κάνουν οι μαθητές και οι φοιτητές, αλλά η αστυνομία που χτυπά τις πορείες έτσι απλά για να τις διαλύσει και μέχρι τώρα είναι καθαρή τύχη που δεν θρηνήσαμε θύματα από τα δολοφονικά χτυπήματα μιας και εκτός των δακρυγόνων πετάνε και πέτρες. Άκου να δεις. Αν μου έλεγαν από το μέσο μου να παρουσιάσω τα αντικείμενα που αλληλοπετάγονται σε μια διαδήλωση, θα έκανα το εξής: θα έπαιρνα ένα δακρυγόνο ή μια «τάπα» πλαστική σφαίρα και θα έλεγα αυτά εκτοξεύουν τα ΜΑΤ σε ευθεία βολή προς τους διαδηλωτές που δεν έχουν προστατευτικά κράνη και ασπίδες. Και από το άλλο χέρι θα έδειχνα μια πέτρα λέγοντας ότι αυτά τα κοτρόνια εκτοξεύονται από τους διαδηλωτές προς τους αστυνομικούς που φοράνε όλοι κράνη και ασπίδες και διάφορα άλλα προστατευτικά. Δεν θα χρειαζόταν να κάνω κανένα σχόλιο. Θα έλεγα αυτό που γινόταν και έχει αποδειχθεί ιστορικά πολλά χρόνια τώρα.

Όπως λέει ο σοφός λαός, «δικός σου ο ανήφορος δικός σου και ο κατήφορος».

Δεν μπορείς να είσαι ουδέτερος, όταν δολοφονούνται 15χρονα παιδιά. Δεν μπορείς να το ζητάς από κανέναν αυτό. Όσο εσωτερικό είναι το πως θα αντιδράσεις, άλλο τόσο εσωτερικό είναι και η αναισθησία.

Αν χάσεις το δίκιο σου, δεν βοηθάει πάντως. Αυτό είναι σίγουρο. Και δεν μπορείς να κάνεις ακτιβισμό με μια δημοσιογραφική ή δικηγορική ταυτότητα στο χέρι, δεν είναι σωστό. Ο ακτιβισμός έχει μια μόνο ταυτότητα: αυτή της αλληλεγγύης.

Οι δημοσιογραφικές μας ταυτότητες, πάντως, για το αστείο της υπόθεσης, έχουν σφραγιστεί με δυο υπογραφές. Μία από το αρχηγείο της Ελληνικής Αστυνομίας και μία από τον Υπουργό Επικρατείας. Από το αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. αναφέρεται ότι τα αστυνομικά όργανα υποχρεούνται να επιτρέπουν στον κάτοχο του παρόντος ελεύθερη και ανεμπόδιστη κυκλοφορία στις δημόσιες συγκεντρώσεις και τελετές και να του παρέχουν κάθε νόμιμη διευκόλυνση. Ενώ από το Επικρατείας αναφέρεται ότι οι αρχές οφείλουν  να του εξασφαλίζουν κάθε νόμιμη διευκόλυνση για την άσκηση του λειτουργήματός του. Αυτό λέει η επαγγελματική μας ταυτότητα της ΕΣΗΕΑ. Είναι αστείο. Εμένα στην τελευταία μου στενή επαφή με προσαγωγή, τα ηρωικά ΜΑΤ της χώρας μας μου την έσκισαν την ταυτότητα σε δυο κομμάτια γιατί λέει δεν τους την έδινα στα χέρια. Και έτσι μου την τράβηξαν από τα χέρια με την κοσμιότητα που τους χαρακτηρίζει. Την έχω κρατήσει κολλημένη, ενθύμιο.

Όταν ξεπερνάς τα όρια σου και δουλεύεις στα κόκκινα, είναι δύσκολο να ξαναγυρίσεις στην κανονικότητα. Πολύ δύσκολο. Χρειάζεσαι χρόνο. Αν δεν θες να ζεις στο παρελθόν, αλλά θες να αντλήσεις στοιχεία από το παρελθόν για να προχωρήσεις στο μέλλον, καλά θα κάνεις να επιστρέψεις πρώτα γρήγορα στο παρόν.

18

Το δεύτερο κλασσικό ερώτημα: ποια ήταν η σχέση της αστυνομίας με τους φωτορεπόρτερ και τους δημοσιογράφους τότε; Πλέον βλέπουμε ότι γίνονται συχνά επιθέσεις σε όσους φωτορεπόρτερ καλύπτουν την αστυνομική αυθαιρεσία.

Αναμενόμενο δεν είναι; Η περίμενες κάτι διαφορετικό; Αυτό δεν είναι το κράτος δικαίου τους με την αστυνομία τη δημοκρατική; Όταν δέρνουν κόσμο έτσι μπροστά στις κάμερες, σκεφτείτε τι γίνεται χωρίς κάμερες. Είναι χαρακτηριστικό το στιγμιότυπο που έχω αποτυπώσει και στο βίντεο από τη σύλληψη και τον ξυλοδαρμό στα Εξάρχεια εκείνες τις μέρες του Δεκέμβρη. Έναν νεαρό τον έσερναν σαν σφαχτάρι, τσακισμένο στο ξύλο, μέσα στα αίματα και τα βογγητά και όλα αυτά καταγράφηκαν στην κάμερα. Όταν τα άκουσα ξανά, ανατρίχιασα. Οι δημοσιογράφοι και οι φωτορεπόρτερ που είναι μπροστά στα γεγονότα τρώνε ξύλο και μάλιστα στοχευμένα. Γιατί όπως εμείς ξέρουμε τις διμοιρίες που δρουν κατασταλτικά απ’ έξω και ανακατωτά, έτσι μας ξέρουν και μας βλέπουν και αυτοί. Και χτυπούν αυτόν που τους κάνει τη ζημιά με τις ανταποκρίσεις, τις φωτογραφίες, τα βίντεο, το υλικό του όλο. Το χειρότερο και πιο βρόμικο ξύλο το τρώνε πάντα οι διαδηλωτές. Τώρα έχει αρχίσει να γίνεται και σε εμάς που καλύπτουμε τα γεγονότα. Πάντα γινόταν. Πάντα τους το λέγαμε, αλλά δεν το πίστευαν. Τώρα είναι πιο έντονο.

Εφόσον δουλεύεις χρόνια ως ρεπόρτερ και φωτορεπόρτερ, σίγουρα θα έχεις πλούσιο αρχειακό υλικό από όλα τα γεγονότα που στιγμάτισαν το κέντρο της πρωτεύουσας. Να περιμένουμε κάποιο ντοκιμαντέρ ακόμα;

Νομίζω ότι θα κάνω μία παρουσίαση ενός υλικού που δεν έχει κυκλοφορήσει καθόλου από τις μέρες των «Αγανακτισμένων» στο Σύνταγμα. Εκεί η αστυνομία έκανε πράξη ότι είχε μάθει από το Δεκέμβρη και επειδή το Σύνταγμα είχε άλλη μαζικότητα πολλές φορές τα ΜΑΤ τα βρήκαν πολύ σκούρα. Στο Σύνταγμα λοιπόν έκαναν την πρακτική τους με σαρωτικές επελάσεις  για τον αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης πλήθους.

Θα μας παραχωρήσεις ανέκδοτο φωτογραφικό υλικό για να «ντύσουμε» τη συνέντευξη;

Μια συνέντευξη πρέπει να είναι γυμνή. Καθάρια. Χωρίς φρου φρου και αρώματα. Αλλά ναι, αν δεν κόψετε λέξη από αυτά που είπαμε και δεν βάλετε κανέναν τίτλο κίτρινο (χαχαχαχα), πολύ ευχαρίστως να διαλέξουμε μερικές φωτογραφίες που στο βίντεο περνάνε γρήγορα και έχουν μια συμβολική σημασία διαχρονική. Σας ευχαριστώ πολύ!

23

20

19

17

16

15

13

10

9

8

6

5

3

3

2

1

Σημείωση: Αφήσαμε για το τέλος ακόμηες ένα ενδιαφέρον σημείο. Το κείμενο που μας παραχώρησε ο Σπύρος Γ. Χαλικιάς όπου αποτυπώνει τις σκέψεις του πιο ελεύθερα από το πλαίσιο των ερωτήσεων της παραπάνω συνέντευξης. Διαβάστε το εδώ: Σκέψεις για την Εξέγερση του Δεκέμβρη, τότε και τώρα