Ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης μιλάει σTο Περιοδικό

Τί σημαίνει σύνορο, πώς ορίζεται και γιατί;

| 01/10/2015

Ζωή μεθόριαO Θεόδωρος Γρηγοριάδης πρωτόγραψε στην δεκαετία του ’90 και από τότε μας έχει δώσει αρκετά δείγματα καλής γραφής: “Ο αρχαίος φαλλός”( συλλογή διηγημάτων ),  “Ο ναύτης”, “Ο χορευτής στον ελαιώνα”, “Το Παρτάλι” -τα τελευταία μυθιστορήματα- είναι μερικά από βιβλία του, ανάμεσα σε άλλα, που διαβάστηκαν, μεταφράστηκαν και διασκευάστηκαν για το θέατρο. Μάχιμος καθηγητής αγγλικών στη μέση εκπαίδευση ο συγγραφέας, γεννημένος στην Βόρεια Ελλάδα, γράφει στο τελευταίο του μυθιστόρημα για την Θεσσαλονικιά  Ζωή, φρέσκια, στις  αρχές του ’80, απόφοιτο Αγγλικής Φιλολογίας, που παίρνει το δρόμο του διορισμού της ανά την ελληνική μεθόριο. Η «Ζωή μεθόρια» μιλά για το ταξίδι της πολιτικοποιημένης στον Ρήγα Φεραίο, πρώην φοιτήτριας στους ανά τόπους διδασκαλίας της αλλά και ζωής της -Ορεστιάδα, Ξάνθη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη, Πομακοχώρια. Εντελώς διαφορετικής μενταλιτέ από τον περίγυρό της – ροκ, κινηματογράφος, λογοτεχνία-  αγωνίζεται να επιβιώσει σε ένα μη οικείο και σκληρό κοινωνικό περιβάλλον, διαφορετικό από τον πλήρη προστασίας  φοιτητικό μικρόκοσμο. Διάγει την φάση της ουσιαστικής ενηλικίωσης, καθώς καλείται να συνδιαλλαγεί με τους πάντες. Τους ανθρώπους που ερωτεύεται, αυτούς της δουλειάς της, τους μπαρόβιους και φυσικά τους φαντάρους που βρίθουν σε εκείνες τις περιοχές. Από κάποια γυρίσματα της τύχης, οι άνθρωποι με τους οποίους συνάπτει σχέσεις οδηγούνται στον θάνατο, αλλά είναι η Ζωή που πιστεύει πως όλοι αυτοί οι χαμοί συνδέονται μεταξύ τους μεταφυσικά. Το υπερβατικό στοιχείο μοιάζει να προκαλεί τα ατυχή γεγονότα  και την κακοδαιμονία της νεαρής καθηγήτριας. Ο συγγραφέας καλύπτει γλαφυρά το κλίμα των αρχών του ’80 στην επαρχία, τα διάφορα στερεότυπά της, αλλά και την διάχυτη ανθρωπιά που, μάλλον, χάθηκε τις επόμενες δεκαετίες. Η φιγούρα της Ζωής είναι ζωντανή, βουτηγμένη στις διαθέσεις και στις ουτοπίες των αριστερών εκείνης της εποχής, αλλά και οι ακρότητες που φθάνει ώστε να επιβιώσει ψυχολογικά την καθιστούν λογοτεχνικά πραγματική.

Για το μυθιστόρημα της «Ζωής Μεθόριας» είχαμε την τύχη και την χαρά να μιλήσουμε με τον ίδιο τον συγγραφέα, τον Θεόδωρο Γρηγοριάδη. Οπότε…

Ο βίος της  Ζωής στην δεκαετία του ’80, οι περιπλανήσεις της και οι εμπειρίες της φωτογραφίζουν κατά κάποιο τρόπο προσωπικές σας διαδρομές;

Οι εμπειρίες και οι προσωπικές μου μετακινήσεις ανέκαθεν αποτελούσαν το πρωτογενές υλικό για τα βιβλία μου. Γράφουμε επειδή βιώσαμε κάτι, αλλιώς θα φαντάζει πέρα από εμάς. Έτσι και η Ζωή, ακολουθεί διαδρομές οικείες τόσο εσωτερικές όσο και γεωγραφικές, αλλά προσομοιωμένες στον δικό της  χώρο. Γι’ αυτό και διορίζεται στην Θράκη, γι’ αυτό κατάγεται από την Θεσσαλονίκη, ο εραστής της είναι ο Καβαλιώτης Γιάννης: τόποι και νοοτροπίες που τις γνωρίζω.

Ποια η σχέση της Ζωής της τελευταίου μυθιστορήματός σας με την Ζωή του «Παρταλιού» ;

Στο “Παρτάλι”, που διαδραματίζεται στην μεταπολίτευση, η Ζωή ήταν, αν όχι πρωταγωνίστρια, πάντως στους τίτλους το όνομά της θα έπεφτε τρίτο. Ήταν το ανήσυχο πολιτικοποιημένο κορίτσι της μεταπολίτευσης που αναζητούσε καινούργια νοήματα στις σχέσεις της με τους άλλους και στην κοινωνία γενικότερα. Στην “Ζωή μεθόρια” την βρίσκουμε να διορίζεται στις αρχές της δεκαετίες του ’80, τέσσερα χρόνια μετά, χωρίς τους παλιούς φίλους. Ήθελα πολύ να την ξαναβρώ στον μυθιστορηματικό μου κόσμο. Έτσι στην “Ζωή μεθόρια” είναι πια η βασική πρωταγωνίστρια.

Πιστεύετε πως οι ερωτικοί κώδικες διαφοροποιούνται από εποχή σε εποχή ; Συγκρίνατε, αν θέλετε, τη συμπεριφορά της Ζωής με αυτή της Έλλης στο «Μυστικό της Έλλης».

Η Έλλη βρίσκεται στα πενήντα στην εποχή της κρίσης. Το ερωτικό γι’ αυτήν είναι σχεδόν λυμένο: αποχή, αναπόληση, επιδίωξη κοινωνικότητας και τρυφερών σχέσεων φιλίας. Μέχρι να συναντήσει τον μικρότερό της Αντώνη. Η Ζωή, ξεκινάει, στην μεταπολίτευση με μια έκρηξη του ερωτισμού αλλά ποτέ δεν αφήνεται. Συνεχίζει και τη δεκαετία του ’80 στα ίδια χνάρια. Το φίλτρο της λογικής και η αφυπνισμένη της κοινωνικότητα την τιθασεύουν ενδεχομένως. Το ’80 η ερωτική απελευθέρωση ήταν πιο ιδεολογική σε σχέση με το σήμερα που είναι αυτονόητη, αλλά και ταυτόχρονα δεσμευτική μέσα στην άκρατη ελευθερία της.

Είναι όντως, η Ζωή χαρακτηριστικό δείγμα πολιτικοποιημένης νέας της δεκαετίας του ’80;

Είναι, αλλά μιας μικρής πολιτικοποιημένης έκφρασης, θα έλεγα. Τότε φοιτήτρια, ενταγμένη στον Ρήγα, τώρα, ως διορισμένη καθηγήτρια, εξακολουθεί να είναι πιστή στις πεποιθήσεις της, αλλά με μια πιο χαλαρή διάθεση, καθώς είναι αποκομμένη κομματικά. Έτσι, μετουσιώνει το αριστερό της όραμα σε μια πιο προσωπική στάση στην οποία εμπλέκονται και τα ερωτικά αλλά και τα περιστασιακά στοιχεία. Στο εξής η “αριστερά” της θα είναι πιο ιδιόμορφη και γι’ αυτό πιο περιθωριακή και προσωπική.

Το υπερβατικό στοιχείο είναι και εδώ παρόν, όπως και σε μερικά άλλα έργα σας. Ή, τα γεγονότα που συμβαίνουν  στη «Ζωή Μεθόρια» είναι, μάλλον, συμπτώσεις πολλών τυχαίων συμβάντων;

Όπως το λέτε: το υπερβατικό σε μικρές δόσεις το χρησιμοποιώ παντού ακόμη και στις πιο ρεαλιστικές μου μυθοπλασίες. Είναι κάτι που έρχεται αυθόρμητα, που μου επιβάλλεται κόντρα στις λογική και τις λογοτεχνικές  συμβάσεις. Στη Ζωή, όπως και στον “Ναύτη”, στο “Έξω από το σώμα” κ.α, αφήνω τους ήρωές μου έρμαια μερικών συμπτώσεων που θα καθορίσουν εντελώς τη δράση και τον χαρακτήρα τους.

Η εποχή του ’80 ήταν μια εποχή συλλογικότητας. Πως και η Ζωή, πρόσφατα οργανωμένη φοιτήτρια αισθάνεται τόση μοναξιά; Μήπως γιατί είναι διαφορετική; Τι είναι για εσάς η διαφορετικότητα στη συγκεκριμένη περίπτωση;

Η Ζωή βίωσε ως φοιτήτρια τις συλλογικότητες στην μεταπολίτευση. Στη δεκαετία του ’80 πορεύεται μόνη, δοκιμάζεται ως άτομο διατηρώντας της απόψεις της, όμως με εμμονές. Έτσι, έρχεται σε αντίθεση με τους άλλου για τους οποίους είναι γραφική. Η διαφορετικότητα, άλλωστε, είναι η προάσπιση της προσωπικότητάς μας κόντρα στην ομογενοποίηση της ομάδας. Ζητούμενο θα ήταν η πολυμορφία, αλλά αυτό το φοβάται η κοινωνία γενικότερα που επιθυμεί το τσουβάλιασμα.

P4140827

Τι σημαίνει για εσάς αυτονομία και ανακαθορισμός στις ζωές των ανθρώπων; Μήπως αυτό είναι το ζητούμενο για την «καινούρια» ζωή της Ζωής;

Το να ζεις ειρηνικά και αρμονικά με όλους, αποδεχόμενος κάθε ιδιαιτερότητα του άλλου. Το να είσαι μόνιμα ένας Άλλος, χωρίς αυτό να εμποδίζει το Εμείς. Το να μεταλλάσσεσαι, χωρίς να παραμένεις κολλημένος στα κοινωνικά πρότυπα. Η Ζωή, στην μεθόριο, δοκιμάζει τις αντοχές της στα όρια της χώρας και του εαυτού της, ξεκινώντας απλά από το ερώτημα: γιατί εδώ είναι η άκρη της χώρας; Τι σημαίνει μεθόριο, σύνορο, πώς ορίζεται και γιατί;

Πώς θα φανταζόσασταν τη Ζωή σήμερα, ύστερα από όλες αυτές τις απίστευτες εμπειρίες που έζησε;

Θα προτιμούσα να την φανταστώ και πάλι μυθιστορηματικά στο μέλλον, ποτέ δεν ξέρεις. Άλλωστε, πολλοί αναγνώστες μού επισημαίνουν ότι ένα τρίτο μυθιστόρημα με πρώτο το “Παρτάλι” διαγράφεται μέσα στις ίδιες τις σελίδες της “Ζωής μεθόριας”.

Ποιος είναι ο πυρήνας της λογοτεχνικής σας έμπνευσης; Παραμένει σταθερός ή διαφοροποιείται ανάλογα με τις εκάστοτε εκφραστικές σας ανάγκες;

Εμπνέομαι από την φαντασία, την πραγματικότητα και από τις ερμηνείες που δίνω προσωπικά ο ίδιος σε σημαντικά και ασήμαντα γεγονότα και όπως αυτά διαμορφώνονται σε κάθε εποχή. Κάθε βιβλίο επιβάλλει τη μορφή και τη γλώσσα του, αλλά γενικά ζω σε έναν κόσμο δημιουργικό (των ηρώων και των ιστοριών μου) όπου συνομιλώ παράλληλα με τον περίγυρό μου.

Αισθάνεστε και εσείς ότι διάγετε κατά κάποιον τρόπο «ζωή μεθόρια»;

Όπως είπα πριν, η ζωή μου είναι κατά κάποιον τρόπο διπλή. Από τη μια είμαι ενταγμένος στο κοινωνικό μου δίκτυο, αλλά από την άλλη βιώνω ένα είδος απομόνωσης και περιθωρίου μέσα στο οποίο εκκολάπτονται οι ιδέες και οι δράσεις μου. Αυτό από μόνο του σε φέρνει στα όρια, δεν σε κάνει προβλέψιμο και μερικές φορές παρεξηγήσιμο. Ωστόσο, ποτέ δεν έκανα σημαία την ιδιωτική μου ζωή. Προτιμώ ο κόσμος να μιλάει για τα βιβλία μου και όχι για μένα.

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Βιολογία στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Παράλληλα, έπαιξε ως μουσικός παραγωγός σε πολλά ραδιόφωνα για πολλά χρόνια και έγραψε ως μουσικός κριτικός σε μια σειρά περιοδικά. Αυτό συνεχίζει μέχρι και σήμερα.