Ο Νοέμβρης πάντα ζωντανός στις διαδρομές της μνήμης.

Αλήθεια, πόσο περίεργα είναι κάθε φορά τα παιχνίδια της μνήμης; Η μνήμη, πόσο μάλιστα η συλλογική μνήμη ενός λαού ή μέρους του, είναι κάτι πολύ περισσότερο από τα ιστορικά γεγονότα και την τιτάνια προσπάθεια διευκρίνησης της ιστορικής αλήθειας. Δεν είναι παρελθόν, όπως το λέει και το τραγούδι «η μνήμη τρέφει το παρόν». Είναι υλική, είναι αναμέτρηση για το μέλλον.

Μόλις τις τελευταίες μέρες, οι Βρετανοί θυμήθηκαν αιώνες μετά την ανατίναξη του κοινοβουλίου και την ιστορία του Guy Fawkes. Άλλοι χλευαστικά με πυροτεχνήματα όπως είναι η παράδοση και άλλοι σε οδομαχίες με την αστυνομία. Στο Βερολίνο, η επέτειος των 25 χρόνων από την πτώση του τείχους έγινε αποδεκτή από ένα κομμάτι με τον ενθουσιασμό και την αλαζονεία του νικητή ενάντια στο «σοσιαλιστικό μπλοκ» και από ένα άλλο με τη νοσταλγία για τα περασμένα χρόνια. Στην αρένα της πιο σκληρής μάχης για την ιστορική μνήμη, την Ουκρανία, η επέτειος της Οκτωβριανής Επανάστασης βρήκε ανθρώπους να διαδηλώνουν με κόκκινες σημαίες διακηρύττοντας τη συνέχιση του δρόμου του 17, και άλλους να ορκίζονται πίστη στους συνεργάτες των Ναζί και θάνατο στους κομμουνιστές.

Ο ύμνος του ΕΑΜ στο Χαλάνδρι, έφερε πολιτικό σεισμό στην Ελλάδα, μια χώρα που τα διλήμματα του παρελθόντος όλο και πιο συχνά έρχονται στο προσκήνιο. Ίσως να είναι αυτός ο «εγκλωβισμός» στην ιστορία, που έλεγε ένας σύντροφος, ίσως να είναι και η φυγή σε ένα σίγουρο και ηρωικό καταφύγιο για να περάσουν τα ταραγμένα σημερινά χρόνια. Είναι όμως σίγουρα και μια –ακόμα δειλή- υπόσχεση στο μέλλον, μια υπενθύμιση ότι δε θα μείνει στάσιμη η ιστορία σε αυτό το καταραμένο σημείο που κόλλησε, αλλά θα ξελασπώσει κάποτε και το μέλλον.

Αυτή η υπενθύμιση είναι που κρατά πάντα το Νοέμβρη ζωντανό στις διαδρομές της μνήμης. Και ποιος ήταν πιο υπεύθυνος για να τον εγκαινιάσει φέτος, από τη νεολαία; Από τις σφιγμένες γροθιές –ακόμα και τα κλάματα από το ξύλο και τα χημικά, δεν πειράζει, εμείς δε δηλώνουμε άτρωτοι- των φοιτητών και φοιτητριών που τις ίδιες ακριβώς μέρες με το 1973 αποφάσισαν να συγκρουστούν με την αστυνομία για να ελευθερώσουν το πανεπιστήμιο. Ή από το χαμόγελο αυτής της θαυμάσιας παρέας μαθητών, της Ιωάννας και του Θύμιου, που φώναξαν ενάντια στη «χούντα» μπροστά σε ένα αμήχανο και εκνευρισμένο τραπέζι καλοντυμένων βρικολάκων. Η αγαλλίαση που αισθάνθηκε η κοινωνία από το αυθόρμητο θάρρος τους, μόνο δευτερευόντως οφειλόταν στην αποφασιστικότητα, τη διαύγεια και την ομορφιά που εξέπεμπαν. Το πρωταρχικό ήταν, ότι έβλεπε σε αυτά τα παιδιά τις καλύτερες στιγμές της ιστορίας και του μέλλοντός της. Το νεολαιίστικο κίνημα, είναι για τους οπαδούς της τάξης και της ασφάλειας, μια ανησυχητική σύναξη ταραχοποιών και θρασιμιών. Για το λαό όμως- τουλάχιστον για αυτούς που αποδέχονται τον εαυτό τους ως κομμάτι του λαού- το κίνημα της νέας γενιάς σημαίνει κάτι διαφορετικό. Είναι ο αντάρτης στο βουνό, η κοπέλα στην πύλη του Πολυτεχνείου. Είναι ότι πιο όμορφο έβγαλε ποτέ αυτός ο τόπος, ότι τον ώθησε να κάνει άλματα που μέχρι πριν φαίνονταν αυτοκτονικές τρέλες.

Κάθε γενιά, προσεγγίζει ή μη, τα συλλογικά της οράματα, τις εποποιίες και τις συντριβές της, με τρόπο πρωτότυπο και ανεπανάληπτο. Οι εξεγερτικές έφοδοί της, έχουν πάντα μια σχέση τομής και συνέχειας με τις αντίστοιχες του παρελθόντος. Στην Ελλάδα, η πιο γνωστή αφήγηση είναι βεβαίως η ενσωμάτωση ενός μέρους του αντιδικτατορικού αγώνα και η αναμέτρηση για το ποιος δικαιούται την κληρονομιά του. Όμως καθόλου πρωτοφανές δεν είναι αυτό. Οι 48άρηδες, οι επαναστάτες του 1848 –στους οποίους συγκαταλέγονταν και οι Μαρξ κι Ένγκελς- ήταν ταυτόχρονα συνεχιστές και κριτές της Γαλλικής Επανάστασης, ενώ συχνά χλεύαζαν την έλλειψη επαναστατικότητας των αγωνιστών του πρώτου μισού του αιώνα. Την ίδια μοίρα επεφύλαξαν οι Κομμουνάροι για όσους εξαργύρωσαν τις επαναστατικές τους δάφνες με αντάλλαγμα μια ήρεμη ζωή. Ο Λένιν, ήθελε οι μπολσεβίκοι να είναι η καρδιά της νεολαίας της εργατικής τάξης και τους καλούσε να μην ακούνε τα κουρασμένα μουρμουρητά των επαναστατών των αρχών του 20 αιώνα. Αλλά και τα κινήματα του 60 και του 70, προέβαλαν την κληρονομιά του ηρωικού μεσοπολεμικού κομμουνιστικού κινήματος αλλά και πολέμησαν τα γραφειοκρατικά χασμουρητά των εκφυλισμένων εργατικών κομμάτων και κρατών. Το ίδιο το Πολυτεχνείο, ήταν απόγονος του ΕΑΜ, του ΔΣΕ και των Λαμπράκηδων, αλλά παράλληλα και η κραυγή μιας νέας γενιάς για να υπερβεί την ανημπόρια και να σηκώσει στις πλάτες της τους πόθους όλης της κοινωνίας.

Οφείλουμε να είμαστε ξεκάθαροι. Αν είναι να διανύσει μερικά χιλιόμετρα ο «γεροτυφλοπόντικας» της ιστορίας, σήμερα και στη χώρα μας, θα είναι αυτός ο λαός και αυτή η νεολαία που θα μπουν στο τιμόνι του. Αυτός, όχι κάποιος άλλος βγαλμένος από κομματικά εγχειρίδια. Που συχνά αποκαρδιώνει με το φόβο, τη μεμψιμοιρία και την εθελοτυφλία του. Και αν είναι να έρθει μια χαραυγή, από αυτή τη νεολαία θα έρθει. Που την υποτιμούν όσο υποτιμούσαν τη νεολαία του 70. Από τους νέους και τις νέες που δε «τα βρήκαν όλα εύκολα» όπως λέγανε λίγα χρόνια πριν, αλλά μάλλον αντιμετωπίζουν τον πιο δύσκολο κόσμο. Που δε μεγάλωσαν έχοντάς τα «όλα στρωμένα», αλλά μέσα στη βέβαιη αβεβαιότητα, στη σιγουριά της ανασφάλειας. Με λιγότερο ή καθόλου χαρτζιλίκι, με λιγότερη ή καθόλου αναπνοή. Αυτή η νεολαία, που ακόμα πλειοψηφικά διστάζει να αναμετρηθεί με το ιστορικό καθήκον που οι εξελίξεις έριξαν στην πλάτη της, που στρέφεται στην καταστροφή του ατομικού δρόμου, στη μετανάστευση, στο σκύψιμο του κεφαλιού ή ακόμα και την αυτοκτονία ή τη φυγή μέσα από κάθε μορφής εξαρτήσεις. Ε λοιπόν, αυτή είναι που κρατά στα χέρια της «τους κινητήριους ιμάντες του σύμπαντος», που έλεγε ο ποιητής.

Τα πιο πρωτοπόρα τμήματα αυτής της γενιάς, που σήμερα βρίσκονται μέσα στις καταλήψεις και τις διαδηλώσεις, είναι οι περισσότερο κατάλληλοι να παραλάβουν την κληρονομιά του εξεγερτικού Νοέμβρη. Ο Νοέμβρης έγινε όλα αυτά τα χρόνια «γέλιο να κρυφτεί σε παιδιά που ξεφαντώνουν», που εμφανίζεται κάθε που συλλογικά αποφασίζουν να φωνάξουν λευτεριά και να γκρεμίσουν τις ταυτόχρονα σιδερένιες και χάρτινες αλυσίδες τους. Και για να το κάνουν αυτό, τα αγόρια και τα κορίτσια της σημερινής νεολαίας θα πρέπει βέβαια να πάρουν τη σκυτάλη των παλαιότερων και σύγχρονων αγώνων, αλλά και πάλι για να τους υπερβούν. Δε γίνεται αλλιώς∙ πλευρά του καθήκοντος που τα «θρασίμια» ανέλαβαν, είναι να αυθαδιάσουν αλλά με σεβασμό μπροστά στο παρελθόν και το παρόν των κοινωνικών αγώνων της χώρας, ακριβώς για να ανοίξουν το δρόμο στο μέλλον, παρακούοντας και τα κουνημένα δάχτυλα, είτε των φασιζόντων Φορτσάκηδων, είτε των κάθε λογής ινστρουχτόρων.

Ο αγώνας που δίνουν αυτά τα παιδιά, απέναντι στα δίκαια αιτήματα των οποίων, το σύστημα «λύνει το σκυλί», όπως τραγούδαγε ο Σαββόπουλος, είναι σάρκα από τη σάρκα του λαϊκού κινήματος της χώρας μας και τις περισσότερες φορές πρωταγωνιστικό, πρωτοπόρο κομμάτι που κινεί ευρύτερα κοινωνικά κομμάτια στο δρόμο. Ο συνδυασμός της επετείου του Πολυτεχνείου με τους σημερινούς αγώνες, μας γεμίζει αισιοδοξία. Γιατί ακριβώς αυτή η επέτειος είναι ένας ύμνος στην αισιοδοξία και την επαναστατική αποφασιστικότητα. Όχι την βουλησιαρχική αφέλεια, αλλά την πραγματική εκτίμηση ότι οι συσχετισμοί θα φαντάζουν πάντα αρνητικοί και αποτρεπτικοί, όσο δεν αποφασίζεις να αναμετρηθείς με αυτούς. Κι εμείς, όσο ο κόσμος βρίσκεται στο δρόμο, θα είμαστε πάντα αισιόδοξοι. Όσο νέα παιδιά κρατάνε το ένα το άλλο για να σωθούν από την αστυνομία, θα ελπίζουμε. Όσο λαοί αποφασίζουν να πάρουν τα όπλα ενάντια σε θεούς και δαίμονες υπερασπιζόμενοι τον τόπο και την αξιοπρέπειά τους, όπως στο Κομπανί ή το Ντονμπάς, δεν έχουμε δικαίωμα να σκύβουμε το κεφάλι.

Για έναν αριστερό, επαναστάτη, μαρξιστή η αισιοδοξία δεν προκύπτει από καμιά μυστικιστική πίστη, αλλά από τη βαθιά πεποίθηση ότι η ιστορία γράφεται από την πάλη των τάξεων. Μην απορείτε λοιπόν αν δινόμαστε ολοσχερώς ακόμα και σε αδύναμες κινηματικές εκρήξεις, ενώ είμαστε κάθε φορά σκεπτικοί μπροστά στις τεράστιες ελπίδες που εναποτίθενται σε εκλογικά ποσοστά. Η ιστορία μας έχει διδάξει ότι υπάρχουν αγώνες που, χρησιμοποιώντας τα λόγια του Αλέξη Πάρνη, «όσοι είχαν το κουράγιο και την τύχη – καλή ή κακή- να πάρουν μέρος, ήξεραν καλά ότι δε θα χόρευαν με την ιστορία, το πράο “κοινοβουλευτικό ταγκό”, αλλά τον πολεμικό “χορό των σπαθιών”». Το μέλλον φαίνεται όλο και περισσότερο να μας επιφυλάσσει τέτοιες δύσκολες, ίσως κι εφιαλτικές στιγμές. Στιγμές όμως από τις οποίες μπορούν να γεννηθούν νέες μέρες. Στιγμές σαν το Νοέμβρη.

” “Θρασίμια” και “μπαχαλάκηδες” τους αποκάλεσε ο πρωθυπουργός

…αυτός ο πρωθυπουργός! (Για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία πως η ζωή παραμένει γεμάτη με διλήμματα)