HHhH-Himmlers Hirn heist Heydrich, του Laurent Binet

Το “ιστορικό μυθιστόρημα” αλλιώς

| 04/01/2016

[br]

HHhH-Himmlers Hirn heisst Heydrich, Laurent Binet (Ο Χάιντριχ είναι ο εγκέφαλος του Χίμλερ), μετάφραση Γιώργος Ξενάριος, Εκδ. Κέδρος

binet_HHhH.jpg.Το βιβλίο με τον περίεργο και απωθητικό τίτλο “φιλοξενεί” κάτι που δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις. Δεν μπορείς να το κατατάξεις αβασάνιστα στο “ιστορικό μυθιστόρημα”. Εξάλλου, το μυθιστόρημα είναι ένα και δεν αξίζει να χωρίζεται σε είδη. Αν αυτό συμβαίνει, είναι μόνο για ευκολία και για να ικανοποιηθεί η ανάγκη μας να κατηγοριοποιούμε. Το βιβλίο του Binet, λοιπόν, στην ουσία είναι ένα υβρίδιο. Η αρμονική, αλλά καθόλου εύκολη, ένωση του δημοσιογραφικού και εξομολογητικού λόγου με τον μύθο. Ναι, η Ιστορία είναι η βάση, όμως ο συγγραφέας δεν είναι διατεθειμένος να ακολουθήσει την πεπατημένη. Θέλει να μας βάλει στον δρόμο που προηγείται της προδιαγεγραμμένης πορείας. Και τα καταφέρνει… με μαεστρία.

O Χάιντριχ, ο οποίος “έδρασε” και στα γκέτο της Βαρσοβίας, ήταν από τους αξιωματικούς των SS που συνέλαβαν και σχεδίασαν την “Τελική Λύση”. Το ιστορικό κομμάτι ξεκάθαρα χτίζεται πάνω του. Δύο Τσεχοσλοβάκοι παρτιζάνοι, σταλμένοι από το Λονδίνο, πέφτουν με αλεξίπτωτο στην Πράγα. Αποστολή τους να δολοφονήσουν τον πιο επικίνδυνο άντρα του Γ’ Ράιχ, τον «δήμιο της Πράγας», τον αρχηγό των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, το δεξί χέρι του Χάινριχ Χίμλερ. Πρόκειται για την επιχείρηση “Ανθρωποειδές”, μία από τις πιο τολμηρές και ηρωικές απόπειρες του Β’ Παγκόσμιου πολέμου.

Ο 44χρονος Λωράν Μπινέ επιλέγει, με αφορμή την απόπειρα δολοφονίας του Ράινχαρντ Χάιντριχ, να μας αφηγηθεί δύο ιστορίες που η μία συμπληρώνει την άλλη: αυτή της ανόδου των Ναζί και τη δική του. Η πρώτη έχει να κάνει με την καταγραφή τού πώς πήρε την εξουσία ο Χίτλερ και οδηγηθήκαμε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δεύτερη αφορά στην προσπάθειά του να διαχειριστεί το ιστορικό και συναισθηματικό φορτίο. Επειδή θα ήταν εύκολο να παρασυρθεί σε άσκοπους βερμπαλισμούς και το προσωπικό να γίνει ανόητη επίδειξη, ο Binet δικαιώνεται με τον πρωταγωνιστή του. Το “ξανθό κτήνος”.

Ο άνθρωπος που ενσάρκωνε το πρότυπο του Άριου για τους Ναζί. Εμφανισιακά, πνευματικά. Διαβολικά ευφυής και με καρδιά από πέτρα. Αυτός είναι το μέσο για να επιτύχει το εγχείρημα του Binet αφού μέσω αυτού φιλτράρει όλα όσα θέλει να πει.

Bundesarchiv_Bild_146-1969-054-16,_Reinhard_Heydrich

Reinhard Heydrich, Bundesarchiv

Ο Binet επιλέγει να φτάσει προς την ιστορία της απόπειρας της δολοφονίας στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου. Οι σχεδόν 400 σελίδες του μυθιστορήματος “απαιτούν” απόλυτη οικονομία σε όσα προηγούνται. Εκεί πρέπει να χωρέσει ολόκληρη η ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και οι εμβόλιμες εξομολογήσεις του συγγραφέα. Εξομολογήσεις που κάνουν πιο οικείο το βιβλίο και φέρνουν πιο κοντά τον αναγνώστη με τον δημιουργό.

Το καλύτερο κομμάτι του βιβλίου είναι αυτό όπου περιγράφεται η απόπειρα δολοφονίας. Ενάργεια, λεπτομέρεια στην περιγραφή, ανάδειξη του συναισθηματικού πεδίου και ένταση που δεν σε αφήνει να ησυχάσεις. Η επιλογή του Binet να σαρκάσει το “ιστορικό μυθιστόρημα” μέσω της αποκάλυψης των αμφιβολιών και των δυσκολιών επιβεβαίωσης ιστορικών στιγμών-γεγονότων, δίνει μια καινούργια διάσταση. Με όλους τους κινδύνους που έχει στην αφήγηση. Ίσως αυτό να ήταν και το στοιχείο που του έδωσε το βραβείο “Goncourt” το 2010. 

Η επιτυχημένη μετάφραση του Γιώργου Ξενάριου καταφέρνει να μεταφέρει όλη την ατμόσφαιρα και τον ιδιαίτερο λόγο του συγγραφέα, ακόμα και την αμεσότητα στα σημεία που επιλέγει ο Γάλλος.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις