Howard Jacobson: Το όνομά μου είναι Σάιλοκ

Το πιο «εβραϊκό» μυθιστόρημα του Τζέικομπσον

| 20/02/2017

Ο Χάουαρντ Τζέικομπσον είναι ο Γούντι Αλεν της λογοτεχνίας. Με μια διαφορά: Αυτός είναι πιο… Εβραίος από τον γνωστό σκηνοθέτη. Το θέμα της «εβραϊκότητας» κυριαρχεί στα βιβλία του («Η περίπτωση Φίνκλερ», «Αστική Ζωολογία») και είναι αυτή που επηρεάζει καταλυτικά την αφήγηση και την εξέλιξη των ιστοριών του. Εδώ, δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Με «Το όνομά μου είναι Σάιλοκ» ξαναγράφει τον «Εμπορο της Βενετίας» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ στο πλαίσιο του εγχειρήματος «Hogarth Shakespeare Project». Δεν γνωρίζουμε πώς έγινε η επιλογή των έργων, αλλά για τον βραβευμένο με «Booker» συγγραφέα δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ταιριαστή επιλογή. Ο Τζέικομπσον ισορροπεί τέλεια ανάμεσα στον σεβασμό για το παλιό και την τόλμη που απαιτεί το καινούργιο. Το να γραφτούν ξανά έργα του Σαίξπηρ, προσαρμοσμένα στο σήμερα, είναι πρόκληση δοκιμής των ορίων οποιουδήποτε φιλόδοξου συγγραφέα. Ή θα κάνεις κάτι καλό, ή θα χρεωθείς μια μεγάλη αποτυχία. Ο Τζέικομπσον κατάφερε το πρώτο.

Η επιτυχία του όμως δεν βασίζεται μόνο στην «εβραϊκότητα» στην οποία έχει εντρυφήσει. Η ικανότητα του να αυτοσαρκάζεται, δίχως όμως να το επιδεικνύει, είναι που κάνει τη διαφορά στα έργα του Τζέικομπσον. Οι αναφορές στις αδυναμίες των Εβραίων και η διακωμώδηση αυτών γίνεται με λεπτό και υψηλού επιπέδου χιούμορ. Το κωμικό στοιχείο στον λόγο του δεν είναι γκροτέσκο, αλλά τόσο λεπτό και φινετσάτο που ενσωματώνεται άψογα στην πλοκή και την αφήγηση του μύθου. Ο Τζέικομπσον ποτέ δεν υπερβάλλει στη χρήση του κωμικού, ενώ γνωρίζει πότε θα σαρκάσει για να δώσει ώθηση στον λόγο του. Με αυτόν τρόπο αναδεικνύει όλα τα στοιχεία του συγγραφικού του ταλέντου: σκιαγράφηση ανθρώπινων πορτρέτων, διείσδυση κοινωνικών καταστάσεων, ερμηνεία χαρακτήρων και σκέψεων, προσμονή και κορύφωση την κατάλληλη στιγμή, οικονομία. Όλα αυτά υπάρχουν στο «Το όνομά μου είναι Σάιλοκ» με το θέμα της «εβραϊκότητας» στο επίκεντρο.

σαιλοκ2

Ο έμπορος τέχνης Σάιμον Στρούλοβιτς χρειάζεται επειγόντως έναν άνθρωπο να μιλήσει. Η γυναίκα του χαμένη, η κόρη του εκτός ελέγχου. Όταν συναντά τον Σάιλοκ σε νεκροταφείο δεν διστάζει να τον προσκαλέσει στο σπίτι του. Ο Στρούλοβιτς προσπαθεί να συμφιλιωθεί με το γεγονός ότι η κόρη του πρόδωσε την οικογένεια και την καταγωγή της, καθώς παρασυρμένη από τον ενθουσιασμό της υψηλής κοινωνίας του Μάντσεστερ έπεσε στην αγκαλιά ενός διαβόητου ποδοσφαιριστή, ο οποίος έχει χαιρετίσει ναζιστικά στο γήπεδο. Ο Σάιλοκ εναλλάσσει το πένθος του για τη σύζυγό του με την οργή του για το γεγονός ότι και η δική του κόρη απορρίπτει την εβραϊκή της ανατροφή.

Ο Τζέικοπσον βάζει στη θέση του Αντόνιο τον Στρούλοβιτς και πολύ σωστά κρατά τον χαρακτήρα του Σάιλοκ αναλλοίωτο. Ο Σάιλοκ είναι το alter ego του Στρούλοβιτς, η κρυμμένη του συνείδηση, ο καταπιεσμένος εαυτός του που ψάχνει αφορμή για να εκδηλωθεί και να δράσει. Ο Τζέικομπσον μέσω του Σάιλοκ θέτει θεμελιώδη ερωτήματα και προβληματισμούς γύρω από τα θέματα της ταυτότητας, της πατρότητας, του αντισημιτισμού και της εκδίκησης. Η ιστορία του ενισχύεται με την παρεμβολή φράσεων από διάφορα έργα του Σαίξπηρ.

Φυσικά σε τόσο απαιτητικές συγγραφικές προσπάθειες η μετάφραση παίζει σημαντικό ρόλο. Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος κατάφερε να αποδώσει το ύφος του Τζέικομπσον και την ουσία του λόγου του. Ιδιαίτερα στις στιγμές που παρεμβάλλεται το κωμικό στοχείο.

Info: Howard Jacobson: Το όνομα μου είναι Σάιλοκ, Μετ: Νίκος Παναγιωτόπουλος, Εκδ. Μεταίχμιο

σαιλοκ1

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις