John Coltrane | Giant Steps!

| 22/09/2017

Ο λόγος για τον John Coltrane είναι η επέτειος της γέννησής του – 23 Σεπτεμβρίου 1926 – αλλά και τα 50 χρόνια από την θανή του, το 1967, που μας δίνουν την αφορμή να γράψουμε, σαν συμπλήρωμα, ίσως, ενός παλιότερου κειμένου στο Περιοδικό.

Με τον Coltrane η τζαζ μουσική όπως συνηθίζουμε να την αποκαλούμε απογειώθηκε ηχητικά αλλά και κοινωνικά συμβαδίζοντας, στα τέλη του ’60, με τα καλλιτεχνικά  κινήματα που ξεσπούσαν σε ολόκληρο τον Δυτικό Κόσμο. Δεν είναι μόνο οι καινοτομίες του στην αισθητική της τζαζ – είναι και αυτές βεβαίως, όπως και ο τρόπος που η μαύρη δημιουργία συμβάδισε με την τότε σύγχρονη μουσική – Cage, Varese, La Monte Young – αλλά ακόμη περισσότερο είναι το ταίριασμα του ήχου με τους αρχέγονους ρυθμούς της Μαύρης Ηπείρου απ’ όπου η μουσική αυτή προέρχεται. Υπήρχαν, βεβαίως, και άλλοι πρωτοπόροι της free jazz δίπλα στον Coltrane μόνο που αυτός ήταν πάντοτε ένα βήμα μπροστά. Γύρω στα 1957 όταν σταματά την χρήση ουσιών και αρχίζει να παίζει σαξόφωνο 8 με 10  ώρες την ημέρα, όταν η τεχνική τελείωση του γίνεται έμμονη ιδέα τότε θέτει τις βάσεις για το μεγάλο άλμα μπροστά στην επόμενη δεκαετία.

21616244_680334295489577_8370367011289957352_n

Κατορθώνει να συνδυάσει τον «άκαμπτο» ρυθμό της χαρντ – μποπ με προχωρημένες αρμονικές έννοιες. Χαρακτηριστική η τεράστια ένταση που βγάζει το φύσημα του και ο τρόπος που ερμηνεύει γνωστά στάνταρ όπως, πχ, το “My Favorite Things”: Αρχίζει χαλαρά στο σοπράνο τη γνωστή μελωδία και απ’ πρώτο, σχεδόν, λεπτό την υπονομεύει με αυτοσχεδιαστικά σπαράγματα, μετά αναλαμβάνει το πιάνο του McCoy Tyner για να περάσει και πάλι μπροστά ανεβάζοντας  την ενέργεια καθώς επανέρχεται εδώ και εκεί στο βασικό θέμα για λίγα μέτρα. Αυτό, το 1961 όταν κυκλοφόρησε ο δίσκος, όμως,  δυο χρόνια αργότερα στο Φεστιβάλ του Νιούπορτ, το εν λόγω κομμάτι επιμηκύνεται μερικά λεπτά ακόμη με τον Coltrane να σπάει κάθε αυτοσχεδιαστικό κανόνα με την μανία του στις υψηλές νότες και την ατέρμονη ένταση τους! Η συνεχής αλλαγή από νότες, η ταχύτητα αλλά και το αλάνθαστο παίξιμό του – μουσικά όλα στην θέση τους – τον καθιστούν μοναδικό στον τρόπο που συνέλαβε και συνέβαλε στην  απελευθέρωση της μουσικής από τις έως τότε συμβάσεις. Μετωπική επίθεση στις αισθήσεις, αυτοσχεδιάζει στα λάιβ με τέτοια ταχύτητα και τόση διάρκεια που δύσκολα μπορεί να αντέξει το ακροατήριο – τα περίφημα sheets of sound. Αν στα προηγούμενα στιλ της τζαζ οι συνθέσεις στις συναυλίες ακούγονταν λίγο – πολύ ίδιες με τις στούντιο  εκτελέσεις τους εδώ δεν ήξερε κανείς πως θα εξελιχθούν τα πράγματα – κάθε ζωντανή ερμηνεία του κομματιού ήταν ένα καινούριο σύμπαν.

21687732_680334172156256_8297778118282657576_n

Ταυτόχρονη ήταν, η ενασχόληση του Coltrane με την αφρικάνικη παράδοση αλλά και την έννοια της θρησκευτικότητας. Έργα του όπως τα “Naima”, “Africa”, το “Om” κυρίως δε το “Kulu Sé Mama”, θεωρούνται  αναπόσπαστα μέρη της σπουδαίας προσφοράς του. Εκεί συνδυάζει τον Μεγάλο Μαύρο Ρυθμό με τον ριζοσπαστικό ήχο που «επέβαλε» στα 60’s. Επίσης, εμφανείς είναι και οι ανατολίτικες επιρροές του – ο τρόπος που έπαιζε το σοπράνο σαξόφωνο και το μεγάλο ενδιαφέρον του για τις συνθέσεις στο σιτάρ του Ραβί Σανκάρ.  Επιπλέον, είναι, έργα όπως το «Ascension» του ’65 – με το υπέροχο κουαρτέτο του (πιάνο, McCoy Tyner – ακουστικό μπάσο, Jimmy Garrison – ντραμς, Elvin Jones) μαζί με την αφρόκρεμα των free πνευστών: John Tchicai, Marion Brown, Archie Shepp, Freddie Hubbard, Pharoah Sanders – με εναλλασσόμενα σόλο στα ορχηστρικά κομμάτια που ανεβάζουν την τζαζ στο επίπεδο, πλέον, της σύγχρονης μουσικής έκφρασης. Τέλος έρχεται το “A Love Supreme”, η αποθέωση της δημιουργίας για τον John Coltrane: τελετουργικός τζαζ αυτοσχεδιασμός που ηχογραφήθηκε τον Δεκέμβριο του 1964 – μεγάλης  εσωτερικής έντασης αφιερωμένο στην ανώτατη δύναμη της Αγάπης με τον Coltrane να ψέλνει δίκην μάντρα, A Love Supreme…

 

 

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Βιολογία στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Παράλληλα, έπαιξε ως μουσικός παραγωγός σε πολλά ραδιόφωνα για πολλά χρόνια και έγραψε ως μουσικός κριτικός σε μια σειρά περιοδικά. Αυτό συνεχίζει μέχρι και σήμερα.