Westworld
Η τάση χειραφέτησης και η τάση υποταγής στη νέα σειρά του Hollywood
Το Westworld είναι μια νέα σειρά περιπέτειας και επιστημονικής φαντασίας της HBO (αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο 8ο επεισόδιο) που με ένα ιδιαίτερο τρόπο καταφέρνει να αγγίζει ψηλά για επίπεδο σειράς φιλοσοφικά διλήμματα. Και όταν γίνεται με αυτόν τον προκλητικό τρόπο του Hollywood, με αυτόν τον αρκετά κομψό και λαμπερό τρόπο, δεν μπορείς παρά να σταθείς και να αναρωτηθείς για τις αντιφάσεις αυτού του συστήματος.
Δεν είναι game of thrones και δεν είναι Wire, αλλά καθόλου άδικα κρατάει στοιχεία από αυτά τα δύο, τα στοιχεία που σε δεσμεύουν να ακολουθείς μια σειρά, να διαβάζεις τις μικρές λεπτομέρειες και τα υπονοούμενα, όλα αυτά δηλαδή για τα οποία ζούμε και αναπνέουμε. Θα διατηρήσω την υπόληψή μου και δεν θα σχολιάσω υποκριτική ικανότητα συντελεστών/σκηνοθετική τεχνική/μουσική επιμέλεια, δεν θα μπω σε μονοπάτια που δεν κατέχω.
Ο σαρκασμός ξεκινά από το ότι η σειρά λέγεται Westworld, κάτι που παραπέμπει στο ομώνυμο θεματικό πάρκο στο οποίο κυρίως λαμβάνουν χώρα τα τεκταινόμενα της υπόθεσης. Το θεματικό αυτό πάρκο περιλαμβάνει ανθρωπόμορφα κατασκευάσματα μιας προηγμένης μελλοντικής τεχνολογίας, που σε τίποτα δεν διαφέρουν από τους ανθρώπους homo sapiens εξωτερικά, ωστόσο στις προδιαγραφές των πλασμάτων αυτών τα χαρακτηριστικά τους είναι εξαιρετικά περιορισμένα ως προς το εύρος αντίληψης της πραγματικότητας γύρω τους, του χθες και του σήμερα. Αποτελούν εκτελεστικά όργανα μιας εταιρίας, που δίνει την δυνατότητα σε υψηλών εισοδημάτων επισκέπτες να περάσουν λίγο χρόνο σε μια παρελθοντική περίοδο (άγρια δύση, εξ ου και το Westworld) γεμάτη βια, σεξ και περιπέτεια.
Η κύρια πλοκή της σειράς είναι μια ρήξη με την φυσιολογική ροή των γεγονότων, κατά τη διάρκεια των οποίων οι πελάτες απλά πληρώνουν, μπαίνουν στο πάρκο, ασυδοτούν και βγαίνουν εκτονωμένοι, καθώς τα ανθρωπόμορφα άτομα αρχίζουν και δείχνουν δείγματα συνείδησης που υπερβαίνει το καθημερινό τους μοτίβο. Πολύ μειοψηφικά αρχικά, ωστόσο με γοργά βήματα βαδίζουν προς μια χειραφέτηση προς έναν κόσμο που αδυνατούν να συλλάβουν, καθώς είναι τόσο δύσκολο να τοποθετήσουν τον εαυτό τους στην πραγματική βάση, ως προϊόντα. Αυτή η χειραφέτηση διχάζει τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν τη νέα κατάσταση πίσω στον πραγματικό κόσμο, τοποθετώντας έτσι τον θεατή μέσα στην σειρά, σε ρόλο καταπιεσμένων που κοιτάζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.
Οι επισκέπτες στο πάρκο, ως ανωτέρων εισοδημάτων πρόσωπα, δείχνουν μια ανάγκη για λάγνα διασκέδαση, χαρακτηριστικό ανθρώπων που έχουν ενσωματώσει την κυρίαρχη ιδεολογία. Ανάμεσα και σε αυτούς, εξαιρετικά μειοψηφικά, πρόσωπα που συντάσσονται με τις τάσεις αμφισβήτησης των καταπιεσμένων και κυλούν μαζί τους στις εξελίξεις της νομοτελειακής σύγκρουσης.
Είναι ίσως με αυτό τον τρόπο μια σκληρή αλληγορία της καθημερινότητας, του δικού μας Westworld (aka δυτικού κόσμου), αυτού του κόσμου που συνεχώς επιχειρείται να επιβληθεί πάνω μας ως ένας άλλος ξένος κόσμος.
Mini και άκακο spoiler : Αν και η πλοκή των μηχανών που αποκτούν συνείδηση είναι κάπως τετριμμένη μετά την εξάπλωση των υπολογιστικών συστημάτων (χαρακτηριστικό ότι η πλοκή και το όνομα της σειράς προέρχεται από την ταινία Westworld του Michael Chrichton το 1973), υπάρχει μια ειδοποιός διαφορά με τις υπόλοιπες απόπειρες.
Η συνείδηση αυτή δεν έρχεται ως μια αναπάντεχη εξέλιξη, ενός λάθους στο σύστημα που νομοτελειακά οδηγεί τα «πλαστά» άτομα να γίνουν επιθετικά με τους ανθρώπους και να αποκτήσουν καταστροφική και άναρχη συμπεριφορά, αλλά έρχεται ως συνέπεια μιας συνειδητής προσπάθειας ενός ανθρώπου να τα μπολιάσει με κάτι στον αρχικό τους κώδικα. Αυτός ο άνθρωπος που δεν έχει εμφανιστεί ως ρόλος αλλά παραμένει μια σκιώδης φυσιογνωμία βγαλμένη από ένα μακρινό παρελθόν, είναι προφανές ότι διαδραματίζει κομβικό ρόλο στις εξελίξεις, πίστευε ότι τα τεχνητά άτομα μπορούν να φτάσουν σε σημεία συνείδησης πιο ψηλά από τους κανονικούς ανθρώπους, για αυτό και επιχείρησε να δουλέψει στην κατεύθυνση αυτονομίας τους. -Υπενθυμίζω ότι η πατέντα του εξωτερικού στοιχείου που θα φυτέψει το σπόρο παραπέμπει σε μια αρκετά γνωστή αφήγηση, πόσο μάλλον η χειραφέτηση που εν τέλει είναι πάντα θέμα των ίδιων των καταπιεσμένων-. Επίσης, τα άτομα που «ξυπνούν» μετά από τριάντα χρόνια υποταγής και χρήσης τους από την εταιρία, δεν αποκτούν αντικοινωνική συμπεριφορά, αλλά παλεύουν για μια νέα κατεύθυνση, όπου θα κατορθώσουν να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή, για τους ίδιους και όχι για κάποιους άλλους.
Αναπόφευκτα λοιπόν στον θεατή εγείρεται η αντιπαραβολή αυτής της κοινωνίας με την σημερινή, κατά πόσο εμείς οι ίδιοι βρισκόμαστε σε μια τέτοια θέση εκμετάλλευσης, κατά πόσο θυμόμαστε το χθες και κατά πόσο είμαστε σε θέση να σχεδιάσουμε το αύριο. Με έναν ενοχλητικό τρόπο παρατηρούμε τα άβολα όντα του θεματικού πάρκου να επαναλαμβάνουν μέσα στην αιώνια λήθη την ίδια ζωή μέρα με τη μέρα, όσο μπορούν να θεωρηθούν χρήσιμοι από την εταιρία. Συντρίβεται μπροστά μας η φράση «Η άγνοια είναι ευτυχία» καθώς αυτοί οι ίδιοι οι καταπιεσμένοι πιάνουν έναν κρυμμένο εαυτό μιας ολόκληρης κοινωνίας και σπάνε τη γυάλα.
Ακόμα και η ίδια η εταιρία (μεταφορικά ανάγεται συνολικά στην συμπεριφορά ολόκληρης της αστικής τάξης), αποτελείται από ένα διοικητικό συμβούλιο διαιρεμένο με έναν ανησυχητικά πραγματικό τρόπο. Οι 2 ομάδες που συγκρούονται στο εσωτερικό του είναι τα δυο τύπων στελέχη της αστικής τάξης, οι επιχειρηματίες και οι πολιτικοί. Οι επιχειρηματίες μέσα στον τυχοδιωκτισμό τους καθοδηγούνται αποκλειστικά από τα ποσοστά κερδών και καταλήγουν να συμπεριφέρονται ακόμη και κακόβουλα ως προς την εταιρία στο σύνολό της, βάζοντας τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους πιο ψηλά. Δεν μπορούν έτσι να σχεδιάσουν το επόμενο βήμα του πάρκου, δεν έχουν τον κεντρικό στόχο και διαχρονική βλέψη που προσφέρουν τα πολιτικά στελέχη, στο δικό μας σύστημα πιο πραγματικά και με την βοήθεια της κρατικής δομής. Η ιδεολογική πλευρά του συμβουλίου, γνωρίζει καλά τον ρόλο της, δείχνει να μην έχει καμία αυταπάτη, και εκτός από το κέρδος, στοχεύει επίμονα στην διατήρηση του status quo στο πάρκο, ανάμεσα στην πάλη για χειραφέτηση και στην τάση για υποταγή.
Το να παρουσιάζονται τέτοια ερωτήματα στο Hollywood είναι σίγουρα ενθαρρυντικό, αντίστοιχο της υπόγειας αναμόχλευσης που έχει ανάψει στις Η.Π.Α. Το ότι δεν είναι αρκετό δεν χρειάζεται να το σχολιάσω, αν αντιμετωπιστεί το Westworld ως κάτι παραπάνω εκτός από πηγή έμπνευσης,. Και μια ριζοσπαστικοποίηση που μπορεί να αποκομισθεί από αυτό ίσως φέρει απλά νέες pop φιγούρες για τις αφίσες και τα αστεία τρικάκια του κινηματικού χώρου, ενώ ένα κομμάτι κόσμου που μπορεί να θεωρεί ότι η ταξική του συνείδηση «εκπορεύεται» από ένα τέτοιο εγχείρημα, σίγουρα θα εγκλωβιστεί και στα όρια που αυτό θέτει. Μια τέτοια εικόνα ήδη βλέπουμε σήμερα με το πώς το να έχει άποψη κάποιος για την αμερικάνικη πολιτική σκηνή επιβάλλει να έχει δει 2 σεζόν του the House of Cards .
Παρ’ όλα αυτά, έχει μεγάλο ενδιαφέρον το ότι αυτή η προσέγγιση γίνεται συνειδητά και από τους παραγωγούς της σειράς, ακόμη και αν έχουν μια διαφορετική οπτική γωνία. Η μετάβαση των τεχνητών ατόμων προς απόκτηση δικής τους συνείδησης βασίζεται κατ’ αυτούς σε μια αναγεννησιακή ανάγνωση του αρχαίου ελληνικού έπους. Κατά τη διάρκεια των αρχαιοελληνικών αφηγήσεων οι θεοί παρουσιάζονται ως η συνείδηση μέσα μας, μας συνεπαίρνει το κάλεσμά τους ή οι τύψεις που μας βαραίνουν. Τα τεχνητά άτομα του πάρκου ακούνε διαρκώς τη φωνή της συνείδησής τους και η σειρά παρουσιάζει την εξέλιξη της συνειδητοποίησης ότι αυτή η φωνή είναι η δική τους φωνή, η δική τους αυτόνομη σκέψη. Ακόμα και κάτω από αυτό το πρίσμα, η χειραφέτηση είναι το κυρίαρχο μοτίβο, για αυτό και είναι τόσο απελευθερωτική αυτή η αναπαράσταση.
Η έκβαση της πλοκής δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει ένα από τα εξής πιθανά σενάρια, αν αναλογιστούμε την κατάληξη αυτής της εξέλιξης στην συνειδητοποίηση των μαζών σήμερα. 1)Μια θετική κατάληξη στην χειραφέτηση των τεχνητών ατόμων, που θα οδηγήσει στο τέλος του πάρκου και θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις στην κοινωνία που θεώρησε ότι βρίσκεται στην ανάγκη μιας τέτοιας δομής. 2)Το πιο ιστορικό σενάριο του ότι ενάντια στα μέσα παραγωγής των από πάνω πρέπει να αποκτήσεις μια μηχανή αν όχι μεγαλύτερου, τουλάχιστον ίσου δυναμικού προκειμένου να αντιπαρατεθείς, τα τεχνητά άτομα δεν την έχουν οπότε και θα χάσουν σε μια φαντασμαγορική (..hollywoodιανή) αναμέτρηση. 3)Μια μέση εικόνα συμφιλίωσης και συναίνεσης που η αμερικάνικη αστική τάξη σε μια τέτοια περίοδο αποζητεί θερμά στο πολιτικό επίπεδο. Μια νέα περίοδο ενσωμάτωσης για το «κοινό» καλό.
Είναι όμορφο να βλέπουμε την αναπαράσταση ερωτημάτων, για την απάντηση των οποίων δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι μέχρι την ιστορική επιβεβαίωση, να απεικονίζονται με τόσο γλαφυρό τρόπο. Η τέχνη μπορεί να αναπαριστά κάτι που φαίνεται αδύνατο, ειδικά όταν η αμφισβήτηση ξεκινά από γυναίκες και δη μαύρες, και με αυτό τον τρόπο προτρέπει, παρουσιάζει την δυναμική μιας μάχης που αξίζει να δώσουμε σήμερα για την μετάβαση από την συνειδητοποίηση ότι υπάρχουμε χωρίς υπερφυσικές αγκυλώσεις, σε ένα συλλογικό υποκείμενο.