Έμιλι Ντίκινσον: Ζωντανή αστραπή

Η Έμιλι Ντίκινσον, ίσως η σπουδαιότερη αμερικανίδα ποιήτρια, έζησε της ζωή της αποδεικνύοντας ότι η ύπαρξη -κάθε ύπαρξη- είναι μάταιη αν δεν την δικαιώνεις κάθε στιγμή. Τουλάχιστον να προσπαθείς. Με αφορμή την ταινία “Ηρεμο Πάθος”, αναδημοσιεύουμε από το περιοδικό “Οδός Πανός”, τεύχος 154, το κείμενο που ακολουθεί.

[hr]

“Called back”

Η Έμιλι Ντίκινσον (1830-1886) τα τελευταία χρόνια της ζωής της ήταν ντυμένη στα λευκά. Αγγελος; Μάλλον όχι. Αμόλυντο πνεύμα που δεν άφησε τίποτα να την λερώσει. Αυτό ήταν. Στον δικό της κόσμο μπορούσε να περπατήσει άνετα και ελεύθερα. Οι υπόλοιποι δυσκολεύονταν να την ακολουθήσουν. Μια εβδομάδα μετά την κηδεία της, η αδελφή της ανακάλυψε εκατοντάδες ποιήματα της σ’ ένα κλειδωμένο μπαούλο και ανέλαβε την έκδοση τους.

Η Ντίκινσον δεν κατατάσσεται εύκολα. Δεν το ήθελε κιόλας. Οι τελευταίες λέξεις που έγραψε πριν φύγει για πάντα ήταν: «Called back». Ετσι είναι… Η E.D σαν να ήρθε ξαφνικά από έναν άλλο κόσμο και το ίδιο αστραπιαία επέστρεψε σ’ αυτόν.

Θεϊκό ταλέντο

Γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1830 στο Άμερστ της Μασαχουσέτης, μια μικρή πόλη δύο χιλιάδων κατοίκων. Η Ντίκινσον δεν ήταν συμβατική ποιήτρια κι αυτό γιατί η ζωή της δεν ήταν συμβατική. Εμεινε μακριά από την βουή του κόσμου και μεγαλούργησε. Ισως δεν το επεδίωξε και γι’ αυτό αντιμετώπισε με σθένος τον ηθελημένο (;) εκτοπισμό της από την μεγάλη αυλή του κόσμου.

H E.D ανήκει σε εκείνη την ξεχωριστή κατηγορία ποιητών-λογοτεχνών που έφεραν τον κόσμο στα μέτρα τους. Ο προσδιορισμός «θεϊκό ταλέντο» της ταιριάζει απόλυτα, καθώς συνέθεσε το έργο της απομονωμένη, κλεισμένη, στο δωμάτιο της. Αγκάλιασε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ύπαρξης. Ζωή, θάνατος, αγάπη, φύση, χρόνος, βασικές θεματικές κατηγορίες που απασχολούν τα ποιήματα της. Δεν λείπει ο ερωτισμός. Εντονος και πολύτροπος.

Η Ντίκινσον μεγάλωσε σε αυστηρά καλβινικό περιβάλλον. Ο πατέρας ήθελε τα παιδιά του να διαβάζουν μόνο τη Βίβλο. Μάλιστα, στο σπίτι της οικογένειας βρέθηκαν 19 αντίτυπα της Αγίας Γραφής. Η E.D κουβαλά τον χαρακτηρισμό «θρησκευτική ποιήτρια», αλλά όχι με την κλασική έννοια. Δεν ήταν απόλυτα αφοσιωμένη στην θρησκεία. Στα ποιήματα της διακρίνεται θρησκευτική ανυπακοή. Θεολογική ταλάντευση. Μένει διχασμένη ως το τέλος σχετικά με την ύπαρξη Παράδεισου και Αθανασίας. Αυτό οφείλεται στην γνωριμία της με τον Ραλφ Ουάλντο Έμερσον (δοκιμιογράφος, ποιητής, φιλόσοφος).

Η θρησκεία και στοιχεία της ποίησης της E.D

Τα διδάγματα της θρησκείας φιλτράρονται μοναδικά στην ποίηση της Ντίκινσον. Μπορεί να ήταν δύσπιστη απέναντι στην επίσημη θρησκεία, όμως είχε αφομοιώσει (με τον δικό της τρόπο) τα παγκόσμια μηνύματα της. Η αγάπη πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο. Η ανέγγιχτη αγάπη. Η αγάπη ενός παιδιού. Η ίδια είχε εξομολογηθεί στον αδερφό της Ωστιν: «Μακάρι να’ μασταν παιδιά τώρα. Μακάρι να μασταν πάντα παιδιά, δεν ξέρω πώς να μεγαλώσω». Η παιδικότητα της έμεινε ανόθευτη και στο παρακάτω ποίημα αποτυπώνεται η ευαισθησία και η αντίληψη της για το νόημα της ζωής.

Αν εμποδίσω να ραγίσει μια Καρδιά

Μάταια δέ θα ζώ

Αν στάξω λάδι στην Πληγή

Ή αν θά σβήσω έναν Καημό

Αμα συντρέξω έναν αδύναμο Κοκκινολαίμη

Γιά τή Φωλιά να βρεί το γυρισμό

Μάταια δέ θά ζώ.

Η Ντίκινσον δεν έδινε σημασία σε γραμματικούς κανόνες και καθιερωμένες τεχνικές. Γι’ αυτήν η ποίηση ήταν έκσταση και όπως την ένιωθε έτσι και την εξωτερίκευε. Το πρώτο πράγμα που κάνει εντύπωση είναι η ιδιαίτερη χρήση της παύλας. Στο βιβλίο «44 ποιήματα και 3 Γράμματα» (εκδ. Το Ροδακιό) διαβάζουμε πως με την παύλα «υποκαθιστά αδιάκριτα τα άλλα σημεία στίξης με την παύλα για να παραστήσει οπτικά το μουσικό ρυθμό του ποιήματος. Θυσιάζοντας προθέσεις, συνδέσμους και αντωνυμίες και δένοντας το συγκεκριμένο με το αφηρημένο, φτάνει σε μια απόλυτη έλλειψη». Χαρακτηριστικό δείγμα:

Λάμνοντας στήν Εδέμ-

Α- η Θάλασσα!

Ας έδενα-τη νύχτα αυτή-

Σ’ εσένα!

Το δεύτερο που ξεχωρίζει είναι το θεατρικό στοιχείο της ποίησης της. Η Ντίκινσον πέρα από τη Βίβλο διάβαζε και Σαίξπηρ. Ισως, λοιπόν, σ’ αυτόν οφείλεται αυτό το γνώρισμα. Η χρήση του μονολόγου και του διαλόγου.

Της έδειξα Υψη πού ποτέ δεν είχε δει-

«Θα τ’ Ανέβεις» της είπα;

«Α, μάλλον όχι»-ήταν η απάντηση-

«Μ’ εμένα-« είπα-Μ’ εμένα;

Η E.D έφτασε από τους πρώτους στον ελεύθερο στίχο. Εγραφε ξεχωριστά (έκοβε τον ρυθμό όπως ήθελε, άρχιζε με κεφαλαίο γράμμα όποια λέξη ήθελα να τονίσει, δεν έβαζε τίτλους) και δεν την ενδιέφερε η φήμη της. Η δημοσίευση. Αντιστεκόταν, καθώς όταν δημοσιεύτηκαν κάποια ποιήματα της είχαν κακοποιηθεί από τους διάφορους επιμελητές. Δεν είναι όμως αυτή η οριστική απάντηση στην ολοκληρωτική ιδιώτευση της. Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά τι ήταν αυτό που την απομόνωσε. Το σίγουρο είναι ότι προσπάθησε να ελέγξει τα αισθήματα της και να τα παρουσιάσει με κομψότητα και χάρη. Και τα κατάφερε.

[hr]

Πηγές:

• «44 ποιήματα και 3 γράμματα» , ανθολόγηση-μετάφραση: Ερρίκος Σοφράς, εκδόσεις Ροδακιό
• lexima.gr