Έμιλι Ντίκινσον: Το δέος για τον άλλον άνθρωπο

Η Έμιλυ Ντίκινσον έχει γενέθλια σήμερα. Δεν την άγγιξε ο χρόνος, αλλά αυτή έθεσε τον εαυτό της άθυρμά του. Υπήρξε η ζωντανή απόδειξη του παράλληλου-άυλου σύμπαντος. Ενός άλλου κόσμου, που μόνο μέσα από την ποίησή της βρήκε μορφή και όρια. Ντυμένη στα λευκά, σαν τα κρίνα. Τη μόνη εντολή που υπάκουσε.

Οσία Δημιουργός

Η Έμιλι Ντίκινσον ήταν -και είναι- η ενσάρκωση της ουδέτερης ζώνης της Δημιουργίας. Ο τοποτηρητής της Μούσας. Σαν να εκπλήρωνε ιερή αποστολή: Να μην αφήσει τις κρυστάλλινες σταγόνες του ουρανού να χαθούν στην αναισθησία και τον κυνισμό. Η Ντίκινσον έγινε θαυματουργή πηγή ποίησης και λόγου ανόθευτου γιατί πολύ απλά πίστευε. Η πίστη σε αυτό που την ξεπερνούσε την οδήγησε να εκφράσει το δέος (της). Σεμνά, ταπεινά, ώριμα, αποφασιστικά, μοναδικά. Τίποτα απ’ αυτά δεν είναι ευφημισμός για την “Οσία Δημιουργό”. Είναι η συνάντηση μαζί της που “επιβάλλει” τον ασπασμό της σεπτής μορφής της. Η αθωότητα του παιδιού παγιδευμένη στο σώμα ενηλίκου.

Απομονωμένη, αλλά η ποίηση την “ταξίδεψε”

Η Έμιλι Ντίκινσον γεννήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1830 στο Άμερστ της Μασαχουσέτης. Παρακολούθησε μαθήματα στη γυναικεία σχολή του Μάουντ Χόλιοκ αλλά μόνο για ένα χρόνο. Στη διάρκεια της ζωής της ελάχιστες φορές έφυγε από το σπίτι της. Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι με τους οποίους ήρθε σε επαφή επηρέασαν σημαντικά την ποίηση της. Η γνωριμία με τον αιδεσιμότατο Τσαρλς Γουέιντσγουορθ, τον οποίο γνώρισε σε ταξίδι στη Φιλαδέλφεια, την αναστάτωσε. Ενώ είναι βέβαιο ότι ήταν σημαντικός γι’ αυτήν, δεν είναι ξεκάθαρο αν η σχέση τους ήταν ερωτική. Η ίδια έλεγε ότι “είναι ο πιο κοντινός μου γήινος φίλος”. Υπήρξαν κι άλλες περιπτώσεις “αγάπης χωρίς ανταπόδοση”, όπως αυτής του Ότις Π. Λορντ, δικαστή, και του Σάμιουελ Μπόουελς, εκδότη εφημερίδας.

Μέχρι το 1860 ζούσε σε πλήρη απομόνωση. Εντούτοις, αλληλογραφούσε και διάβαζε. Πέρασε αρκετό διάστημα με την οικογένειά της. Ο πατέρας της Έντουαρντ, δραστηριοποιούνταν στην πολιτική και για ένα διάστημα διετέλεσε μέλος του Κογκρέσου. Ο αδερφός της Ώστιν ήταν δικηγόρος και ζούσε δίπλα με τη σύζυγό του Σούζαν Γκίλμπερτ. Η μικρότερη αδερφή της, η Λαβίνια, επίσης έμεινε στο πατρικό σε παρόμοια απομόνωση. Για την Έμιλι, αυτή και ο αδερφός της ήταν πνευματικοί σύντροφοι. Πέθανε στο Άμερστ το 1886.

Η μορφή και η ψυχή

Το πρώτο πράγμα που κάνει εντύπωση  στα ποιήματά της είναι η χρήση της παύλας. Στο βιβλίο «44 ποιήματα και 3 Γράμματα» (εκδ. Το Ροδακιό) διαβάζουμε πως με την παύλα «υποκαθιστά αδιάκριτα τα άλλα σημεία στίξης για να παραστήσει οπτικά το μουσικό ρυθμό του ποιήματος. Θυσιάζοντας προθέσεις, συνδέσμους και αντωνυμίες και δένοντας το συγκεκριμένο με το αφηρημένο, φτάνει σε μια απόλυτη έλλειψη».

Η Ντίκινσον εκμεταλλεύτηκε την ελευθερία της ποίησης για να τιθασεύσει αυτά που είχε μέσα της. Μπορεί στο μέσο του στίχου να έγραφε με κεφαλαίο το πρώτο γράμμα της λέξης, όμως η διάρθρωση ήταν σταθερή.  Δύο στροφές, συνήθως τεσσάρων στίχων. Αυτόματα είχε ορίσει το πλαίσιο δράσης. Γι’ αυτό και τα ποιήματά της διακρίνονται από οικονομία και ελλειπτικότητα. Δεν μπορεί να μην αναγνωρίσεις την ποιητική υπογραφή της Ντίκινσον. Δεν έβαζε τίτλους. Στον λίγο χώρο συμπύκνωνε νοήματα και εσωτερικές αναζητήσεις.

Το έργο της μπορεί να χαρακτηριστεί “ποιητική Βίβλος” αφού σε αυτό φαίνεται η ύψιστη έκφραση του ανθρώπου-Δημιουργού. Η ντυμένη στα λευκά Ντίκινσον ενήργησε κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του Γεννήτορά της. Κανένας φανατισμός και καμία θρησκευτική ιδεοληψία. Η πίστη δεν την παρέσυρε σε προσευχές. Πρώτα ενεργούσε η εύθραυστη προσωπικότητα, η ψυχή και μετά “παρενέβαινε” ο λόγος Του.

Η Φύση κάνει να διψούμε,
ώστε, πεθαίνοντας μετά,
λίγο νερό εκλιπαρούμε
σε δάχτυλα περαστικά.

[br]

Δηλοι την πιο λεπτή για μας
ανάγκη που εν αφθονία
πληροι το μέγα προς δυσμάς
το Ύδωρ, η Αθανασία.

Υπάκουσε στα κρίνα

Ακόμη και σήμερα κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποια ήταν η Έμιλι Ντίκινσον. Απόμακρη, αλλά τόσο κοντά στην ουσία της ζωής. “Ξένη” για εκδότες, διορθωτές, επιμελητές, αφού η ποίησή της ήταν άλυτος γρίφος. Οι επεμβάσεις για “διόρθωση” την εκνεύριζαν. Την έκαναν πιο εσωστρεφή. Η ένδυση λευκών ρούχων δεν έχει αποσαφηνιστεί. Μονήρης, αλλά δεν φοβόταν να συστηθεί σε όσους της κινούσαν τον ενδιαφέρον. Ανασφαλής, όχι γιατί είχε ανάγκη την επιβεβαίωση, αλλά γιατί ένιωθε ότι ερχόταν από μια άλλη εποχή και ίσως να μην ήταν έτοιμη η κοινωνία γι’ αυτήν. Μάλιστα, στην επιτύμβια στήλη της είναι γραμμένη η φράση “Called Back”. Υπάρχει και σε σημείωμα που έστειλε στον ξάδερφο της. Το ποια μπορεί να είναι αυτή η εποχή μόνο η ίδια το ήξερε και το μόνο στοιχείο που έδωσε ήταν αυτό:

“Κοιτάξτε τα κρίνα -είναι η μόνη Εντολή που υπάκουσα”

  [hr]

Πηγές 

–Emily Dickinson 44 ποιήματα και 3 γράμματα. Ανθολόγηση-μετάφραση Ερρίκος Σοφράς. Εκδόσεις Το Ροδακιό.

-Το απόσπασμα από το ποίημα, είναι «Το Μέγα Ύδωρ», μετάφραση-πρόλογος Δονύσης Καψάλης, εκδόσεις Άγρα