«Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!», του Ουίλιαμ Φόκνερ

«Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» αρχέγονη ψαλμωδία, οιμωγή και αλληλούια, ευχή και κατάρα, επωδός… Ναι, μια επανάληψη που ηχεί από τα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, ένα βιβλίο που γράφτηκε για όλα όσα είμαστε, για το σκοτάδι που κουβαλάμε μέσα μας και ποτέ δεν το αφήνουμε, άσβεστη φλόγα που φωτίζει και πονά τα σωθικά μας, ένα βιβλίο που αρκεί για να καταλάβουμε τη δύναμη του ονόματος. Είτε το ψιθυρίζεις είτε το φωνάζεις το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» κινεί τις τεκτονικές πλάκες του κόσμου (μας) που αφήσαμε χωρίς όμως να μας αφήσει ο ίδιος. Και οι φωνές δεν σταματάνε ποτέ, γιατί οι πληγές μένουν πάντα ανοιχτές και διατάζουν το σώμα να «μιλήσει» και το στόμα να «ντύσει» τον πόνο και τον χρόνο που επιμένει. Η επίκληση του θείου, του κίβδηλου προσωπείου που νομίζει ότι μπορεί να εξυψωθεί φέρνει τον «ξεχασμένο» κόσμο στο παρόν και ο χρόνος που σταμάτησε ξεκολλά από τη λάσπη και ορμά μανιασμένος. Τα πάντα ξεσηκώνονται, αναστατώνονται και οι φωνές που είδαν το χθες απ’ όλους τους δρόμους ακούγονται στεντόρειες, καθαρές, επίμονες, λυτρωτικές, τιμωρητικές. Πάνω απ’ όλα δικαιώνουν τον κόσμο που έμεινε στη σκιά και φουντώνουν τη φλόγα της πρώτης δημιουργίας. Το παρελθόν επιστρέφει και δίνει τη δική του απάντηση στην επίμονη επωδό «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» (Εκδόσεις Gutenberg). O Φόκνερ «λυγίζει» τον χρόνο!

To «αριστούργημα…», «ένα από τα κορυφαία…» τίποτα απ’ αυτά δεν χρειάζεται. Οι χαρακτηρισμοί είναι περιττοί και η κατάταξη προσβλητική. Ο Φόκνερ ανακαλύπτει την υποκειμενική αφήγηση του κόσμου, δηλαδή του Χρόνου! Το κάνει με τον πιο απλό τρόπο: εντοπίζει τις φωνές που δίνουν μορφή στην αναπότρεπτη εξέλιξη. Ναι, η κατανόηση και αποκάλυψη του ήχου μεγεθύνουν τα λογοτεχνικά εγχειρήματα. Και ο Φόκνερ στο «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» εκβιάζει την πολυφωνική αλήθεια. Ο αναγνώστης, ο δημιουργός, ο απλός, καθημερινός, ήρωας καλείται να απαντήσει στο ερώτημα: μπορούμε άραγε πραγματικά να γνωρίζουμε το παρελθόν; Η αναρώτηση οδηγεί στο μυαλό κάθε παραλήπτη του «φωκνερικού» έργου. Αυτόματα αναδύονται τα συμπληρωματικά, προωθητικά ερωτήματα: «πώς ήταν τότε η ζωή;», «τι διαμόρφωσε τον άνθρωπο του σήμερα;». Ο Φόκνερ, όμως, δεν θέτει απλώς ερωτήματα. Μέσα από τον μύθο, την ιστορία που διατρέχει τις σελίδες του βιβλίου, αναδεικνύει την πολυπρισματική αλήθεια και την εναλλαγή της με το φανταστικό. Το παρελθόν έχει τόσες αναγνώσεις όσα και τα στόματα που το εξιστορούν. Συνεπώς, δεν αρκεί μία φωνή, ένα σώμα, μια καρδιά, μια ψυχή. Στο «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» ο Φόκνερ βρίσκει -φτιάχνει- όλες τις φωνές του αμερικανικού Νότου, τις οργανώνει, τις κατευθύνει, τις ελέγχει και το αποτέλεσμα έχει κάτι από το διαχρονικό μεγαλείο των ομηρικών επών.

Η ιστορία του Τόμας Σάτπεν γίνεται η ιστορία του του αμερικανικού Νότου και αυτή επιστρέφει στον δημιουργό της μέσα από δαιδαλώδεις διαδρομές. Ένας φτωχός άνδρας καταφέρνει να πλουτίσει και να ανελιχθεί κοινωνικά. Όμως η φιλοδοξία και η ανάγκη του για εξουσία θα τον οδηγήσουν στην καταστροφή. Μετά αναλαμβάνουν οι φωνές και το ζωντανό παρελθόν που επιβάλλει τη θέληση του στο παρόν. Μαέστρος και ενδιάμεσος ο Φόκνερ, που με την τεχνική και το ύφος του στήνει γέφυρες λέξεων και στοχασμών και οι δικές του γραμμές φτάνουν στις απαρχές της Ιστορίας. Και το ερώτημα για το αν μπορούμε πραγματικά να γνωρίσουμε το παρελθόν συναντά το «πότε ήρθαμε εδώ;» «πού πάμε;» και «πού θα καταλήξουμε;». Η χρήση του μακροπερίοδου λόγου γίνεται φάρος για τον αναγνώστη και τον παρασέρνει στην χρονική εκτροπή.

Το βιβλίο, όπως τονίζει και η μεταφράστρια του Μαργαρίτα Ζαχαριάδου, απαιτεί από τον αναγνώστη προσήλωση, απαιτεί αποκρυπτογράφηση, δεν παραδίδεται «στο πιάτο». Το «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» σε δοκιμάζει (όπως όλα τα έργα του Φόκνερ) αλλά σε αποζημιώνει αν προσπαθήσεις αληθινά, αν το αντιμετωπίσεις με θάρρος. Η μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου ακολούθησε τη λαβυρινθώδη πορεία του συγγραφέα και μας έδωσε την ομορφιά της γλώσσας του. Δεν έμεινε όμως εκεί αφού δίνει στον αναγνώστη δύο βοηθήματα: αποτύπωσε το χρονολόγιο των βασικότερων γεγονότων της ιστορίας και τη γενεαλογία των προσώπων που πρωταγωνιστούν, καθώς και τις συγγενικές τους σχέσεις.