Θέατρο + Χορός

"Αθηνά Χατζησμέρ, ετών 17", στο Επί Κολωνώ

Θέατρο με τα υλικά της ιστορίας

Νατάσα Κεφαλληνού | 29/12/2015

2 Οκτωβρίου 1944: Το ημερολόγιο μετρά αντίστροφα. Δέκα μέρες χωρίζουν τον ελληνικό λαό από την πολυπόθητη στιγμή της Απελευθέρωσης. Η επικείμενη αποχώρηση των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων έχει δρομολογηθεί, τα χαμόγελα όμως δεν μπορούν ακόμα να ζωγραφιστούν στα πρόσωπα των κατοίκων της πρωτεύουσας. Τα μπλόκα και τα μαζικά αντίποινα ρίχνουν βαριά σκιά στην καθημερινότητα.

2 Οκτωβρίου 1944: Η Αθηνά Χατζησμέρ, μαθήτρια 17 ετών, μεταφέρεται μαζί με άλλους κρατούμενους από τις γερμανικές φυλακές στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Εκτελείται κοιτώντας τους δολοφόνους της στα μάτια. Στα 17 της χρόνια είχε προλάβει να μάθει τι σημαίνει προσφυγιά και φτώχεια. Παράγκα, λασπόνερα και επιβίωση. Έζησε τη θηριωδία του πολέμου και το δολοφονικό παραλογισμό του ναζισμού. Υπηρέτησε την ομορφιά της αντίστασης. Ερωτεύτηκε και πολέμησε. Καρδιοχτύπησε γράφοντας αντιφασιστικά συνθήματα στους δρόμους της Αθήνα και μεταφέροντας παράνομες προκηρύξεις. Ένιωσε τι σημαίνει απώλεια, θάνατος, αίμα και προδοσία. Κατανόησε τη ψυχρή λογιστική του δοσιλογισμού και τη θέρμη μιας δίκαιης εκδίκησης. Μέτρησε τις σπιθαμές του κελιού της και βρήκε το μπόι της ψηλότερο.

Φωτογραφία της Αθηνάς Χατζησμέρ

Η Αθηνά Χατζησμέρ ή Εσμερίδου ήταν πραγματικό πρόσωπο. Γεννημένη το 1927 από οικογένεια προσφύγων από την Ιωνία, έζησε στον Ταύρο, στην περιοχή Νέα Σφαγεία. Έφηβη μαθήτρια και μοδιστρούλα στρατεύτηκε στην ΕΠΟΝ, όπως χιλιάδες άλλοι νέοι της γενιάς της. Δούλεψε για την αντιναζιστική-αντιπολεμική προπαγάνδα της ΕΠΟΝ Ταύρου και αποτέλεσε μέλος του διοικητικού συμβουλίου της. Διατέλεσε υπεύθυνη καθοδήγησης των Αετόπουλων της περιοχής. Λίγες μέρες πριν την Απελευθέρωση συνελήφθη σε μπλόκο, κατόπιν προδοσίας συναγωνίστριας της, σύμφωνα με μαρτυρίες. Βασανίστηκε, ωστόσο αρνήθηκε κατηγορηματικά να καταδώσει τους συντρόφους της, και εκτελέστηκε.

Αυτά τα υλικά της σύγχρονης ιστορίας της χώρας ανέσυρε από την αφάνεια η Θαλασσιά Αντωνοπούλου συγκροτώντας το κείμενο της παράστασης «Αθηνά Χατζηεσμέρ, ετών 17», που ανεβαίνει αυτό τον καιρό στη Σκηνή Black Box του θεάτρου Επί Κολωνώ. Στο κείμενο της Αντωνοπούλου η ιστορία μπολιάζεται με το ποιητικό και μουσικό ιδίωμα αυτού του τόπου, διαμορφώνοντας ένα σύνολο κειμενικών σπαραγμάτων υψηλής λογοτεχνικής αξίας.

Η παράσταση αποφεύγει τη ρεαλιστική περιγραφή και χρονολογική παράθεση των συμβάντων της ζωής της Αθηνάς. Αντίθετα συγκροτείται από ένα κατακερματισμένο σύμπαν αναμνήσεων, σκέψεων, αισθήσεων, που αναμοχλεύει λίγο πριν το θάνατο της, διαμορφώνοντας τη δική της συνεκτική αφήγηση ζωής. Ο ψυχικός και πνευματικός κόσμος της ορθώνεται μπροστά στο θεατή, ενώ σκιαγραφείται και η καθημερινότητα από σφαγείο της κατεχόμενης Αθήνας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η παράσταση δεν αποτελεί εργαστήρι αφήγησης ηρωικών πράξεων. Οι συντελεστές, με ιδιαίτερη μέριμνα, έπλασαν έναν χαρακτήρα απολύτως ανθρώπινο, καθημερινό, με αγωνίες, αντιφάσεις, ρωγμές, έναν χαρακτήρα αντι-ηρωικό μέσα στον ηρωισμό του, που φτάνει ως το θάνατο υπερασπιζόμενος πάνω από όλα τη ζωή. Έτσι, μέσα από αυτή την προσέγγιση κατόρθωσαν να αγγίξουν και να επικοινωνήσουν τον πυρήνα της αλήθειας των ίδιων των αγωνιστών της αντίστασης, που συχνά πυκνά αιτιολογούσαν τις πράξεις τους λέγοντας απλώς πως “άλλος δρόμος δεν υπήρχε”.

Η σκηνοθεσία, που πιστώνεται σε όλη την ομάδα των συντελεστών, δίνει έμφαση στο κείμενο και την ερμηνεία, που απλώνονται σε ένα τελείως απογυμνωμένο από σκηνικά χώρο. Ιδιαίτερα ευρηματική η σκηνοθετική επιλογή να διανθιστεί ο μονόλογος με ζωντανή μουσική και τραγούδι, που ερμηνεύει έξοχα επί σκηνής ο Ισίδωρος Πάτερος, διαμορφώνοντας έτσι μια διαρκή συνομιλία ανάμεσα στο λόγο και τη μουσική, στο ρητό και το άρρητο, τη λογική και το συναίσθημα.

Η Ηλιάνα Μαυρομάτη, παρά το νεαρό της ηλικίας της, φέρνει κατ’ αρχάς σε πέρας ένα δύσκολο για κάθε ηθοποιό εγχείρημα, όπως είναι το ανέβασμα ενός μονολόγου, κατορθώνοντας μάλιστα να κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον του θεατή. Με την εύστοχη κινησιολογική “καθοδήγηση” της Φαίδρα Σούτου, ενσαρκώνει τον χαρακτήρα της Αθηνάς μέσα από μια πολυ-πρισματική προσέγγιση, οδηγώντας τον θεατή να δει και να συναισθανθεί άλλοτε την έγκλειστη γυναίκα, με την ωριμότητα των επιλογών της, άλλοτε τη μικρή μαθητριούλα, με την ελαφρότητα των 17 της χρόνων, άλλοτε την πασιονάρια με την αγαλμάτινη μορφή που μοιάζει να εξακοντίζει κεραυνούς, και άλλοτε τον άνθρωπο που ξορκίζει το αίμα και το θάνατο μέσα από ένα ύστατο λυτρωτικό χορευτικό στροβιλισμό.

Info:

Συντελεστές

Κείμενο: Θαλασσιά Αντωνοπούλου
Σκηνοθεσία: Φαίδρα Σούτου, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος
Δραματουργική επεξεργασία: η ομάδα
Πρωτότυπη Μουσική: Ισίδωρος Πάτερος
Επιμέλεια Κίνησης: Φαίδρα Σούτου
Κοστούμια: Λένα Καφαντάρη
Φωτισμοί: Δημήτρης Σταμάτης
Φωτογραφίες: Μυρτώ Κουτούλια
Τρέιλερ: Σήφης Στάμου
Ερμηνεύουν: Ηλιάνα Μαυρομάτη, Ισίδωρος Πάτερος