«Αλλες ζωές», του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα

Οι ζωές των άλλων δεν πατάνε πάνω σε κόκαλα, δεν ντύνονται με δέρμα, δεν έχει δυνατό ήχο η καρδιά τους. Τις κοιτάμε και ψάχνουμε τον εαυτό μας και τότε όλα εξαφανίζονται, όλα χάνονται, το μαύρο καλύπτει τα πάντα. Χέρια, πόδια, σώμα, στόμα, μύτη, χείλη, τυλίγονται στο τραχύ ύφασμα της αλαζονείας, της «ανωτερότητας», του κυνισμού, της βίας. Οι άλλες ζωές δεν είναι αυτό που θέλουμε και με φωτιά, σιδερένια γροθιά, προσπαθούμε να τις φέρουμε στα μέτρα μας. Η πολιτική, κοινωνική, τύφλωση θα οδηγεί πάντα στο σκοτάδι, στο μαύρο που δεν μπορεί να συνομιλήσει με το μαύρο. Η διάθεση επιβολής, ελέγχου, το μόνο που θα κάνει είναι να ματώνει το βασανισμένο κορμί, την ψυχή που ζει ανάμεσα στους σκονισμένους δρόμους και τη λάσπη. Όσοι θέλουν να καταλάβουν τις ζωές που λάμπουν σε ασημένιο φως ας ανοίξουν τα μάτια τους, ας δουν τις βαθιές πληγές που υπάρχουν στα σώματα, στο σώμα μιας τεράστιας ηπείρου. Αυτές οι ζωές υπάρχουν (και) στην Αφρική και το «Άλλες ζωές» (Εκδόσεις Ψυχογιός) του Αμπντουλραζάκ Γκούρνα είναι κομμάτι τους. Η «Μαύρη Ήπειρος» υπάρχει, ζει, αναπνέει και βαρέθηκε να πολεμά και να πεθαίνει για τις ζωές των άλλων, κουράστηκε να δίνει το αίμα και την περιουσία της…

Τον Αμπντουλραζάκ Γκούρνα ελάχιστοι τον ήξεραν στην Ελλάδα. Το όνομα του έγινε ευρύτερα γνωστό στη χώρα μας όταν κέρδισε το «Νομπέλ Λογοτεχνίας 2021». Οι «Άλλες ζωές» μας δείχνουν γιατί αξίζει να ανακαλύψετε/ανακαλύψουμε αυτόν τον συγγραφέα. Η μεγαλύτερη προσφορά του είναι η εικόνα της Ανατολικής Αφρικής που μας δίνει. Ο γεωγραφικός προσδιορισμός έχει σημασία. Πρώτα απ’ όλα, όμως, είναι αυτό που βλέπουμε! Ο Γκούρνα περιγράφει απλά -μα με ακρίβεια-  αυτό που συνέβη και διαμόρφωσε την τσαλακωμένη εικόνα της Αφρικής. Οι συνέπειες της αποικιοκρατίας ακόμη προκαλούν πόνο στα σώματα, στα βλέμματα, ακόμη διαλύουν εδάφη και ζωές. Η διάθεση του Γκούρνα δεν είναι καταγγελτική, ούτε επιθετική. Θα μπορούσε, όμως δεν είναι αυτός ο σκοπός του. Η νοοτροπία και η συμπεριφορά των κατοίκων είναι αυτή που θέλει μας γνωρίσει και το κάνει με τον τρόπο που του επιτρέπουν οι συμπατριώτες του! Ο γεννημένος στο σουλτανάτο της Ζανζιβάρης συγγραφέας αφήνεται στη ραθυμία της «Μαύρης Ηπείρου» και με αυτήν μας παρασέρνει στην αφήγηση του. Οι δύσκολες καιρικές συνθήκες μπλέκονται με τις άγριες που διαμόρφωσαν οι «πολιτισμένοι» Ευρωπαίοι, οι αποικιοκράτες. Και εδώ έρχεται η επιλογή της Ανατολικής πλευράς. Διαβάζοντας το βιβλίο μαθαίνουμε ότι Γερμανοί, Βρετανοί, Πορτογάλοι, Βέλγοι, σάρωσαν ό,τι βρήκαν στον διάβα τους. Προφανώς και ο έλεγχος ζωνών και πλουτοπαραγωγικών πηγών ήταν ο στόχος. Προφανώς και πλήγωσαν βαθιά το σώμα, το μυαλό και την ψυχή των ντόπιων και μέχρι σήμερα πασχίζουν να ορθοποδήσουν.

Επειδή έχουμε να κάνουμε με μυθιστόρημα, ο Γκούρνα επιλέγει να φτιάξει το μύθο του πάνω σε δοκιμασμένα υλικά: αναζήτηση καλύτερης ζωής, πόλεμος, έρωτας, ανεκπλήρωτες επιστροφές. Οι νεαροί Αφρικανοί παλεύουν με την πείνα και τη φτώχεια, γοητεύονται από τη δύναμη των αποικιοκρατών και πολεμούν γι’ αυτούς! Οι κοπέλες αφήνονται στα χέρια των αντρών και της θρησκείας και προσπαθούν να μείνουν όρθιες, να βρουν την τύχη τους. Αυτή η γνήσια αφρικανική αίσθηση είναι που κάνει το «Άλλες ζωές» αξιοδιάβαστο. Δεν θα το κατατάσσαμε στα αριστουργήματα της σύγχρονης λογοτεχνίας, ωστόσο πρόκειται για ένα σημαντικό βιβλίο που μας δείχνει αυτό που νομίζαμε πως ξέρουμε, τις πληγές της Αφρικής. Η Κατερίνα Σχινά υπογράφει τη μετάφραση και μας μεταφέρει άμεσα και καθαρά τη γλώσσα και το πνεύμα του Γκούρνα.