Ανατρεπτικοί Καραμάζοφ από το Θέατρο Τέχνης Μόσχας

135 χρόνια μετά την έκδοση του μυθιστορήματος του Ντοστογιέφσκι, οι αυτοκαταστροφικοί Καραμάζοφ παρουσιάζονται στο σύγχρονο κοινό σε μια «αισθητικά αντισυμβατική, πολιτικά ανήσυχη και ακατάλληλη για ανηλίκους παράσταση», που βγαίνει για πρώτη φορά εκτός ρωσικών συνόρων. Ο προσδιορισμός «αδελφοί» δεν υπάρχει στον τίτλο της παράστασης του Κονσταντίν Μπογκομόλοφ. Γιατί «ο εμφύλιος αλληλοσπαραγμός δεν αφορά μόνο μία οικογένεια ή αποκλειστικά το ανδρικό φύλο, αλλά όλη την ανθρωπότητα».

Παρόλο που ο Ντοστογιέφσκι δεν έγραψε τίποτα για το θέατρο, είναι αναμφισβήτητη η θεατρικότητα της γραφής του και πάμπολλες οι διασκευές των μυθιστορημάτων του για τη σκηνή. Οι πρώτες απόπειρες θεατρικής διασκευής των Αδελφών Καραμάζοφ έγιναν ταυτόχρονα σχεδόν με την έκδοση του βιβλίου, το 1881, στάθηκε όμως αδύνατο να πάρουν την έγκριση του τσαρικού λογοκριτή, που αποφάνθηκε: «Το αποτρόπαιο έγκλημα της πατροκτονίας, στο οποίο τρεις γιοι είχαν ενεργή ή ασυνείδητη συμμετοχή, δεν μπορεί να παρουσιαστεί στη σκηνή». Ωστόσο, η πατροκτονία αποτελεί σταθερό θέμα στο έργο του Ντοστογιέφσκι, σε σημείο που ο Sigmund Freud δημοσίευσε το 1928 τη μελέτη Ο Ντοστογιέφσκι και η πατροκτονία, όπου εξετάζει με ψυχαναλυτικούς όρους την προσωπικότητα του Ντοστογιέφσκι.

Το 1910 ο Ντάντσενκο, συνιδρυτής με τον Στανισλάφσκι του Θεάτρου Τέχνης της Μόσχας, παρουσίασε τη δική του μνημειώδη μεταφορά των Αδελφών Καραμάζοφ, προσαρμόζοντας όχι το μυθιστόρημα στη σκηνή, αλλά… τη σκηνή στο μυθιστόρημα! Η πολύωρη παράσταση που προέκυψε, και που την επιτυχία της ο ίδιος χαρακτήρισε «μια αναίμακτη επανάσταση», ήταν μόνο η αρχή σε μια μακριά σειρά προσαρμογών των Αδελφών Καραμάζοφ για τη σκηνή αλλά και για την οθόνη που συνεχίζεται ως τις μέρες μας, -ενώ αποσπάσματα του έργου, όπως ο περίφημος μονόλογος του Μεγάλου Ιεροεξεταστή, κάνουν τη δική τους ανεξάρτητη πορεία στις θεατρικές αίθουσες.

σημειώσεις του Ντοστογιέφσκι για το Κεφ. 5 των “Αδελφών Καραμάζοφ”

Σε όλες αυτές τις διασκευές η δυσκολία κάθε φορά παραμένει η ίδια: Πώς μπορεί να μεταφερθεί στη σκηνή το σύμπαν ενός πολυεπίπεδου μυθιστορήματος χιλίων σχεδόν σελίδων; Ποια πρόσωπα, σκηνές ή και ολόκληρα κεφάλαια θα πρέπει κάθε φορά να θυσιαστούν στο βωμό της δραματικής οικονομίας;  Ανάλογα με την εποχή και το κοινό της, διασκευαστές και σκηνοθέτες βρίσκουν στο έργο ό,τι αναζητούν:  Αστυνομικό μυστήριο, δικαστικό δράμα, οικογενειακούς αλληλοσπαραγμούς, αλλά και φιλοσοφικούς στοχασμούς περί ενοχής, ελευθερίας ή της ύπαρξης του Θεού. Οι αμερικανοί στις διασκευές τους τόνισαν το ρομαντικό στοιχείο και τήν ερωτική ίντριγκα, οι σοβιετικοί συρρίκνωσαν τις μεταφυσικές ανησυχίες του νεαρού μοναχού Αλιόσα. Η επιλογή δίνει κάθε φορά το στίγμα της παράστασης.

Σίγουρα οι Αδελφοί Καραμάζοφ είναι πολύ περισσότερα πράγματα από την «ιστορία μιας οικoγένειας». Ο ιδιότυπος ρεαλισμός του Ντοστογιέφσκι δημιουργεί μια πραγματικότητα πολυδιάστατη και διαρκώς κινούμενη, και δεν θα βρούμε εύκολα το δρόμο μας αν ακολουθήσουμε έναν μόνο ήρωα, μια θεωρία ή το μίτο μιας από τις πολλές διαπλεκόμενες ιστορίες. Τα πρόσωπα του Ντοστογιέφσκι είναι παράξενα και αντιφατικά, όπως, όμως, δήλωνε ο συγγραφέας, το ίδιο ρεαλιστικά και αυθεντικά με εκείνα που συναντάμε στην καθημερινότητα των εφημερίδων. «Έχω τη δική μου άποψη για το ρεαλισμό στην τέχνη∙ αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι αποκαλούν αλλόκοτο και ακραίο, για μένα συνιστά την ίδια την ουσία του πραγματικού», έγραφε.

φωτο: Ekaterina Tsvetkova

Στην παράσταση που έρχεται στη Στέγη για τέσσερα βράδια (3-6 Ιανουαρίου), ο σκηνοθέτης Κονσταντίν Μπογκομόλοφ μεταφέρει τη σκηνή στη σημερινή Ρωσία των ολιγαρχών, σε ένα σκηνικό τοπίο από μαύρο γυαλιστερό δέρμα και μέταλλο, όπου τα πρόσωπα του δράματος αλληλοσπαράσσονται μέσα από οθόνες plasma και υπό τους ήχους pop τραγουδιών. Σ’ αυτό τον αποδομημένο χώρο ο μοναχός Αλιόσα είναι γυναίκα και το σώμα του νεκρού πατέρα Καραμάζοφ κείτεται μέσα σε ένα μηχάνημα σολάριουμ. Ο Μπογκομόλοφ προκαλεί, στηλιτεύει, βάζει στο στόχαστρο πολιτική, θρησκεία και ηθική και δε σέβεται τίποτα – εκτός από το λόγο του Ντοστογιέφσκι. «Τα παιχνίδια με το κείμενο του Ντοστογιέφσκι είναι πολύ επικίνδυνα», λέει, δηλώνοντας το θαυμασμό του για την «εκστατικό» λόγο του μεγάλου συγγραφέα, τον ικανό να μεταδίδει ενέργεια και να δημιουργεί πολύπλοκες πραγματικότητες.

φωτο: Ekaterina Tsvetkova

Ο Κονσταντίν Μπογκομόλοφ, ως σκηνοθέτης, συγγραφέας, ενίοτε ακόμη και ως ηθοποιός (όταν ένας από τους πρωταγωνιστές στους Καραμάζοφ αρρώστησε, τον αντικατέστησε ο ίδιος!), έχει λάβει αρκετά βραβεία στην πατρίδα του, έχει υπάρξει πολλές φορές υποψήφιος για το Εθνικό Βραβείο «Χρυσή Μάσκα» και έχει παρουσιάσει τη δουλειά του σε ευρωπαϊκά θέατρα και διεθνή φεστιβάλ θεάτρου.

Ανεβάζοντας τον Ιδανικό σύζυγο του Oscar Wilde σαν trash κωμωδία ή παρουσιάζοντας τον Βασιλιά Ληρ ως καρκινοπαθή γυναίκα, ο Κονσταντίν Μπογκομόλοφ (γενν. 1975) θεωρείται ένας από τους πιο ριζοσπαστικούς σκηνοθέτες του ρώσικου θεάτρου. Οι Καραμάζοφ, με υπότιτλο Μια ονειροφαντασία του σκηνοθέτη Κ. Μπογκομόλοφ, αποτελούν την τέταρτη συνεργασία του με το Θέατρο Τέχνης της Μόσχας.

Πληροφορίες παράστασης

Σκηνοθεσία: Konstantin Bogomolov

Σκηνογραφία: Larisa Lomakina

Φωτισμοί: Damir Ismagilov

Σχεδιασμός βίντεο: Alexander Simonov

Διεύθυνση σκηνής: Irena Arkhangelskaya

Ερμηνεύουν: Igor Mirkurbanov, Roza Khairullina, Philipp Yankovsky, Konstantin Bogomolov, Alexey Kravchenko, Viktor Verzbitskiy, Darya Moroz, Aleksandra Rebenok, Marina Zudina, Natalia Kudryashova, Maxim Matveev, Pavel Chinarev, Danil Steklov, Nadezhda Borisova, Maria Karpova, Svetlana Kolpakova, Artem Panchyk, Vladimir Panchyk

Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Συγγρού 107

Πληροφορίες – κρατήσεις: 210 900 5 800

Κεντρική Σκηνή

Από 3 έως 6 Ιανουαρίου 2016 | 19:00

5 ώρες (με δύο διαλείμματα)

Τρίτη 5 Ιανουαρίου: Masterclass θεάτρου με τον Konstantin Bogomolov

φωτο: Ekaterina Tsvetkova

Τιμές εισιτηρίων:

Κανονικό: 15 – 18 – 25 – 36 – 45 €,

Μειωμένο ή Μικρή Παρέα (5-9 άτομα): 11 – 14 – 20 – 29 – 36 €,

Μεγάλη Παρέα (10+ άτομα): 9 – 12 – 18 – 27 – 34 €,

ΑΜΕΑ & Άνεργοι: 5 €, Συνοδός ΑΜΕΑ: 10 €