Απευθείας από το Κόμπτον, αλλά για πού;

Παίζεται σε όλο τον κόσμο, και μάλιστα με μεγάλη επιτυχία, η ταινία «Straight Out Of Compton», σε ελεύθερη μετάφραση «Απευθείας από το Κόμπτον», βασισμένη στην ιστορία του σημαντικότερου hip hop συγκροτήματος του λεγόμενου Gangsta Rap και ενός από μεγαλύτερα ονόματα στην ιστορία του hip hop, των «NWA» (Niggaz Wit Attitudes). O τίτλος της ταινίας είναι παρμένος από το ομώνυμο άλμπουμ του 1988, ενός δίσκου που έχει αποκτήσει ιστορικές διαστάσεις για το παγκόσμιο hip hop ήχο.

Το πέρασμα του χρόνου, που πάντα βοηθά σε μια νηφάλια αποτίμηση των γεγονότων και η φάση που βρίσκονται πλέον οι δύο ζωντανοί από τους τρεις γεννήτορες των «NWA», Ice Cube και Dr. Dre, ως εξέχοντα μέλη της αμερικάνικης βιομηχανίας του θεάματος, φαίνεται ότι συνετέλεσαν στην παραγωγή της ταινίας, η οποία αποτελεί ένα φόρο τιμής τόσο στον Easy E, που το 1995 έφυγε από τη ζωή χτυπημένος από το ΑIDS, αλλά και στη συλλογική μνήμη τόσο του γκρουπ όσο και των εκατομμυρίων οπαδών και ακροατών του.

Η στήλη δεν αρέσκεται σε κινηματογραφικού τύπου κρίσεις, αυτές μπορείτε να τις βρείτε αλλού στο periodiko.gr, ωστόσο δεν μπορεί παρά να υπογραμμίσει την επιτυχημένη αφήγηση του σκηνοθέτη F. Gary Gray ο οποίος καταφέρνει να εκφράσει δραματουργικά τις σχέσεις και κυρίως τις εντάσεις μεταξύ των μελών του γκρουπ και των προσώπων που τους περιέβαλλαν, ενώ η θητεία του στο χώρο των μουσικών βίντεο κλιπ του έχει δώσει τη δυνατότητα να περιγράψει ορισμένες από τις χαρακτηριστικές στιγμές της ιστορίας του σχήματος, με επιτυχία.

Βέβαια το κυριότερο είναι ότι, παρά την γυαλάδα της χολιγουντιανής παραγωγής και το στρογγύλεμα γύρω από διάφορα γεγονότα που περιγράφει, ή, κυρίως, δεν περιγράφει, η ταινία δεν κρύβει τα γεγονότα που οδήγησαν το λεγόμενο «πιο επικίνδυνο συγκρότημα στο κόσμο» στη διάλυση, το ρόλο της μαφίας των συμμοριών στην hip hop δισκογραφία, αλλά και το ρόλο των λευκών επιχειρηματιών ακόμα και των μικρών «εναλλακτικών» (πολύ καλός για μια ακόμη φορά ο Paul Giammati στο ρόλο του μάνατζερ Jerry Heller).

Πολλοί πιστεύουν ότι η φιλολογία για το ρόλο των γκάγκστερ στη hip hop δισκογραφία ήταν λίγο πολύ ένα εύρημα του μάρκετινγκ. Είναι αλήθεια ότι δεν έχουν λείψει και οι υπερβολές γύρω από αυτό το ζήτημα, ωστόσο δεν ήταν καθόλου έτσι και αυτό αφορά γενικά στην αμερικανική δισκογραφία. Το ότι το στοιχείο αυτό το αναδεικνύει η ταινία είναι προς τιμή της, αν και η συγκεκριμένη διάσταση εντάσσεται και σε μια διαδικασία «καθαρίσματος» του χώρου από τους παραοικονομούντες….

Μια παρέα παιδιών της μαύρης εργατικής τάξης από το Κόμπτον, προάστιο του Λος Άντζελες, βουτηγμένα στην ανεργία, την έλλειψη προοπτικής και την παραβατικότητα, εκεί, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 80, έμελε να εκφράσουν μια ολόκληρη γενιά και κουλτούρα του δρόμου, κυκλοφορώντας μόνο δύο δίσκους: Το «Straight Out Of Compton» το 1988 και το «Niggaz4life» το 1991. Για να μπορούσε να συμβεί αυτό έπρεπε να ήταν δύο πράγματα ταυτοχρόνως: Ταλαντούχοι και αυθεντικοί. Και ήταν!

Πολλοί από όσους και όσες παρακολουθούμε τη πορεία του hip hop μπορεί να έχουμε απηυδήσει με τις επιλογές και τις παραγωγές του Dr. Dre, (Andre Romelle Young) αυτό όμως σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι ο άνθρωπος αυτός δεν είχε ταλέντο. Ακούγοντας το «Straight Out Of Compton» με τη μεταφορά του κλίματος της αστυνομοκρατίας στην παραγωγή του, με τις σειρήνες, τους συναγερμούς και τη ρυθμική βάση που έχει στήσει για το κομμάτι, την «φανκίλα» του «Express Yourself» και βέβαια τη «πέτρα του σκανδάλου», «Fuck Tha Police», λες «οκ, ο άνθρωπος το είχε το θέμα».

Ο Ice Cube (O’Shea Jackson) από τη πλευρά του το ότι μετεξελίχθηκε σε αστέρα ταινιών αμφίβολης ποιότητας του Χόλιγουντ, δεν μπορεί να διαγράψει το ότι ήταν το μυαλό πίσω από τα τραγούδια. Ένας ποιητής των δρόμων που μπορούσε να μεταφέρει τα κοινωνικά βιώματα και τα αδιέξοδα πολλών εφήβων και νέων Αφροαμερικανών της γενιάς του, παρά το ότι τουλάχιστον, κατά τη ταπεινή μου γνώμη, δεν έκανε τίποτα τόσο αξιόλογο στα επόμενα του βήματα μετά τους «NWA», στο χώρο του hip hop.

Όσο για τον Easy E (Eric Lynn Wright), υπήρξε ο άνθρωπος που απέδειξε ότι ακόμη και αν δεν έχεις αρχικά σχέση με το ραπ μπορείς να το κάνεις εκφράζοντας αυτά που ζεις. Ο Easy E δεν ραπάρε για πράγματα που άκουγε ή διάβαζε στις εφημερίδες, αλλά για πράγματα που βίωνε προσωπικά. Ντίλερ ναρκωτικών ο ίδιος, με τα λεφτά του οποίου ξεκίνησε η δισκογραφική «Ruthless» και η πορεία των «NWA», εξέφραζε την gangsta κατάσταση η οποία ήταν μια πραγματικότητα για χιλιάδες νέους Αφροαμερικανούς των νεολαιίστικων συμμοριών. Μαζί τους ο MC Ren (Lorenzo Jerald Patterson) και ο DJ Yella (Antoine Carraby) έμελλαν να είναι η πεντάδα που θα έγραφε ιστορία. Κάπως έτσι γεννήθηκε ένα από τα πιο σημαντικά άλμπουμ της ιστορίας του Hip hop.

Οι «NWA» μπορεί να μην ήταν το κατεξοχήν κοινωνικό – πολιτικού χαρακτήρα γκρουπ, δεν είχαν ποτέ τη συνειδητότητα ενός «KRS ONE», ενός «PARIS» ή των «Public Enemy» για παράδειγμα, ωστόσο κατάφεραν να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη αναταραχή με το «Fuck Tha Police», αναγκάζοντας τη CIA και το FBI να τους παρακολουθεί, προκαλώντας πρωτοφανή περιστατικά στην ιστορία της μουσικής, όπως την εκκένωση, μετά πυροβολισμών, από την αστυνομία, της συναυλίας τους στο Ντιντρόιτ και την επιτόπια σύλληψη τους.

Το τραγούδι απαγορεύτηκε από πολλές ραδιοφωνικές λίστες εντός και εκτός ΗΠΑ. «Το Straight Out Of Compton» ήταν ένα από τα πρώτα άλμπουμ που σφραγίστηκε με το αυτοκόλλητο «Parental Advisory – Explicit Lyrics» , τα cd καταστρέφονταν δημόσια από ομάδες υποστηρικτών της δεξιάς και της εκκλησίας και η αντιπαράθεση για το δικαίωμα της έκφρασης κατέλαβε τη δημόσια συζήτηση, για μεγάλο διάστημα. Το τραγούδι επιβεβαιώθηκε με τραγικό τρόπο τρία χρόνια αργότερα, όταν έγινε σύνθημα και σάουντρακ των αιματηρών επεισοδίων της τυφλής εξέγερσης τους Λός Άντζελες.

Η πραγματικότητα της αστυνομικής βαρβαρότητας στις γειτονιές τους ήταν αυτή που τους έστρεψε στη στιχουργική του «Straight Out Of Compton» και του «Fuck Tha Police». Ακόμη και στο «Express Yourself» επιλέγουν να δώσουν στο βίντεο κλιπ του ισχυρά πολιτικά μηνύματα. Από τη σύγκριση του επιστάτη των σκλάβων με τον έφιππο αστυνομικό του παρόντος, ή την σκηνή που το συγκρότημα περνά μέσα από μια αφίσα με τα ιστορικά λόγια του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «I Have A Dream», πιθανόν συμβολίζοντας ότι το όνειρο αυτό ακόμη δεν έχει γίνει πραγματικότητα…

«Εμείς δώσαμε στο κόσμο φωνή, του δώσαμε αλήθεια» λέει ο MC Ren, απαντώντας στις κριτικές που δέχθηκε το συγκρότημα ότι προκάλεσε εξέγερση στο Ντιτρόιτ. «Τα τραγούδια μας είναι η αντανάκλαση της πραγματικότητάς μας» συμπληρώνει ο Ice Cube. Πραγματικά αυτό το στοιχείο ήταν η δύναμη και μετέπειτα η αδυναμία του συγκροτήματος.

Το «Straight Out Of Compton» έκανε πάταγο. Τα λεφτά άρχισαν να έρχονται πολλά και γρήγορα, μην αφήνοντας κανένα ανεπηρέαστο από το γκρουπ και το περιβάλλον του. Τα προβλήματα, οικονομικής φύσης και επιμερισμού των κερδών δεν άργησαν να λειτουργήσουν διαλυτικά στη συνοχή του συγκροτήματος. Αρχίζουν οι καυγάδες και ο Ice Cube φεύγει από το γκρουπ, μάλλον δικαίως γιατί βγαίνει ριγμένος στα κέρδη. Ξεσπάνε τα diss (οι αντιπαραθέσεις δια των ηχογραφήσεων) μεταξύ τους, τα κυνηγητά και το ξύλο. Αυτό που δεν κατάφεραν να διαλύσουν οι διώξεις και η αστυνομική καταστολή το κατάφερε ο καριερισμός και το προσωπικό κέρδος.

Η έκδοση του «Niggaz4life» περιγράφει παραστατικά την αλλαγή περιβάλλοντος των μελών. Πάρτι, γυναίκες, αυτοκίνητα, ναρκωτικά, λεφτά. Οι μπάτσοι φεύγουν και οι Bitches έρχονται: «She Swallow it», «One Less Bitch», «To Kill A Hooker», είναι μερικοί από τους χαρακτηριστικούς τίτλους του άλμπουμ. Ο σεξισμός, που είχε τιθασευτεί από άλλες προτεραιότητες στο ντεμπούτο τους, απελευθερώνεται από το νέο τρόπο ζωής τους. Στη πράξη οι «NWA» παραμένουν αυθεντικοί, συνεχίζουν να αποτελούν αντανάκλαση της πραγματικότητας τους. Μόνο που η πραγματικότητα τους έχει πλέον διαφοροποιηθεί ταξικά και, συνεπακόλουθα, αισθητικά. Οι μετασχηματισμοί της μουσικής κατεύθυνσης του Dre είναι χαρακτηριστικοί. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία…..

Οι «NWA» αποτέλεσαν μια ακόμη απόδειξη της κατάληξης πραγματικών μουσικών φαινομένων, τα οποία ως γέννημα θρέμμα μιας λαϊκής μήτρας κοινωνικά προσδιορισμένης, γίνονται αντικείμενο μαζικής οικονομικής εκμετάλλευσης, μετασχηματισμού και, τελικά, διάλυσής τους. Κάποιος έχει πει ότι ο καπιταλιστής μπορεί να σου πουλήσει και το σκοινί που θα τον κρεμάσεις. Σοφά λόγια. Στην πράξη πάντα, κάποιοι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν σε αυτά τα φαινόμενα ξεφεύγουν από την πρότερή τους κατάσταση και πετυχαίνουν. Κατακτούν την εξουσία (οικονομικά) και την ηγεμονία (πολιτιστικά). Ο Dr. Dre, ένας από τους πιο επιτυχημένους και πλούσιους ανθρώπους της μουσικής βιομηχανίας, αποτελεί μια τρανή απόδειξη αυτής της διαδικασίας. Παραγωγός που συνέδεσε το όνομα τους με την πορεία εξέλιξης του αμερικανικού hip hop των τελευταίων 30 χρόνων, ανέδειξε ανθρώπους σαν τον Eminem, τον Snoop Dogg και σε αυτόν οφείλεται και ένα μεγάλο μέρος από τη σημερινή κατάντια αυτού του είδους.

Δεν συμβαίνει όμως ποτέ το ίδιο με τους ανθρώπους που εκφράζονται μέσα από αυτά τα πολιτιστικά φαινόμενα και αποτελούν το πρωτογενές κοινωνικό και πολιτιστικό γεγονός γένεσής τους. Αυτοί μένουν στην πρότερη κατάστασή τους. Γιατί το να είναι τα τραγούδια μας αντανάκλαση της πραγματικότητάς μας, αν και είναι πρωταρχικό, δεν αρκεί. Ίσως τα πράγματα να ήταν διαφορετικά αν οι μουσικοί και ευρύτερα τα καλλιτεχνικά ρεύματα είχαν ένα ανώτερο βαθμό κοινωνικής και ευρύτερα πολιτιστικής συνειδητότητας και συνδέονταν οργανικά με ρεύματα ευρύτερων κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών. Αλλά μέχρι να συμβεί αυτό μας μένουν τουλάχιστον τα τραγούδια….

Δείτε και το σχετικό ντοκιμαντέρ: «N.W.A The World’s Most Dangerous Group»