«Απόσταση ασφαλείας», της Σαμάντα Σβέμπλιν

Ο σιωπηλός μάρτυρας δεν χρειάζεται επαγγελματικό φωτογραφικό φακό για να εστιάσει. Αναφορά στην ταινία του Χίτσκοκ, αναφορά στο μυστήριο που βλέπεις, στην αγωνία που βιώνεις και στην απάντηση που δίνει το φινάλε. Κι αν όλο αυτό το κρατήσεις στο χαρτί και οι εικόνες μείνουν στον εσωτερικό θάλαμο προβολής; Τότε θα νιώσεις το θρόισμα των φύλλων, το άγριο άγγιγμα των κλαδιών, το υγρό αποτύπωμα του γρασιδιού, το τρίξιμο της κούνιας, θα δεις την μαύρη αντανάκλαση του πηγαδιού και την αθόρυβη πτώση του πτηνού, του θηλαστικού, τον χαμό του αλόγου και του ανθρώπου. Και εδώ, στη χάρτινη σκηνή δεν υπάρχουν όρια και το τέλος είναι το άπιαστο σημείο που σε κινεί, σε οδηγεί και στο χάος του ονείρου σε ρίχνει. Εδώ, τίποτα δεν τελειώνει και όλα αρχίζουν με σένα, με τις φοβίες, τις ανησυχίες, τις αγωνίες σου. Ένα αδιόρατο νήμα σε ενώνει με το μισό ορατό-μισό αόρατο και το μυστήριο, το απόκοσμο, αυτό που χάνεται μπροστά στα μάτια σου σε καθηλώνει, σε κρατά στη θέση που η γοητεία του αγνώστου επιτάσσει. Ένας ο κόσμος των ματιών και ένας που μένει ημιτελής στις μεγάλες διαδρομές της σκέψης. Από κει έρχεται η «Απόσταση ασφαλείας» (Εκδόσεις Πατάκη) της Σαμάντα Σβέμπλιν.

Η Σαμάντα Σβέμπλιν φωτίζει την αμηχανία της ύπαρξής μας, την αδυναμία της να αντιμετωπίσει το απροσδιόριστο που διεκδικεί με κάθε τρόπο τη θέση του, τον χώρο του, το κομμάτι του από το είναι μας. Η Σβέμπλιν συλλαμβάνει αυτό που μας ανησυχεί, την απειλή που δεν φωνάζει και τη στιγμή που το κακό μπαίνει στα γαληνεμένα σκοτάδια μας. Ναι, ο άνθρωπος από το πώς διαχειρίζεται το έρεβος που κατοικεί μέσα του κρίνεται, αναγνωρίζεται. Όταν το τυχαίο (;), το συνειδητά αγνοημένο, το σκόπιμα υποτιμημένο εμφανιστεί, ο άνθρωπος παραλύει κι αν προχωρά το κάνει χαϊδεύοντας τη σκιά του. Η Σβέμπλιν περιγράφει την ήσυχη ρήξη του τακτοποιημένου με το ατακτοποίητο. Ο ρεαλισμός της έχει να κάνει με την έλξη του απόκοσμου και το αντικαθρέφτισμα των ανολοκλήρωτων πράξεων μας. Και το «ανολοκλήρωτο» ενώνει τα πάντα στο έργο της. Είναι αυτό που παραλείπουμε, αυτό που αφήνουμε για μετά, αυτό που περιμένουμε να μας το θυμίσουν… Πάνω σε αυτό όλα πολλαπλασιάζονται και όλα μένουν τόσο κοντά. Όλα μεγεθύνονται και όλα μας ελκύουν, μας τρομάζουν, όλα ανατρέπουν το δεδομένο και εξυψώνουν το δισυπόστατο, το υπερβατικό που μόλις «περπάτησε».

Η «Απόσταση ασφαλείας» αφορά μια νέα γυναίκα, την Αμάντα. Αργοσβήνει σε ένα επαρχιακό νοσοκομείο και δίπλα της βρίσκεται ένα αγόρι, ο Νταβίντ. Δεν είναι η μητέρα του, δεν είναι γιό της. Ή μήπως είναι; Ο χρόνος που απομένει είναι ελάχιστος και η Σβέμπλιν κρατά ενωμένα παρελθόν, παρόν, μέλλον! Η πλοκή και ο τρόπος που προχωρά η αφήγηση σαν να καταργούν το «τώρα». Ο απόηχος του «χθες» και η απειλητική κραυγή του «αύριο» διαμορφώνουν και μεταμορφώνουν τους χαρακτήρες. Σταθερά και με απόλυτη συγκέντρωση η Σβέμπλιν εισδύει εκεί που φωλιάζουν οι μύχιες και μοναχικές σκέψεις μας. Η ατμόσφαιρα είναι καθηλωτική και ένα επίμονο θαυμαστικό που μας τρομάζει γεμίζει τη ματιά μας. Αυτή η συγγραφέας γράφει για την εκμηδένιση και τον πρόσκαιρο θρίαμβο μας. Η Εφη Γιαννοπούλου υπογράφει την καλή μετάφραση. Η επιμέλεια-διόρθωση είναι της Ειρήνης Οικονόμου.