Ο ποιητής οφείλει να διαφυλάξει τη μνήμη και τη φύση

Η ζωή ξεκινά με τον λόγο και με την ποίηση αποκαλύπτεται. Η ποίηση είναι που “σπάει” τη σιωπή και μας παραδίδει τον αέναο παλμό της ζωής που μεταφέρεται σε αδάμαστα κύματα ανέμου. Η ποίηση σαφώς και προϋπάρχει του ποιητή. Αυτή επιλέγει σε ποιον θα εμπιστευθεί τη μεταμορφωτική, αποκαλυπτική δύναμη της. Το σώμα που θα τη δεχτεί πρέπει να είναι έτοιμο να δεχτεί τα χτυπήματα της, τον πόνο που κουβαλά, γιατί η ποίηση έρχεται από πολύ μακριά και η πορεία της είναι δοκιμασία, βάσανο και πόνος. Πώς αλλιώς, όταν η ίδια δοκιμάζεται στο αρχέγονο πεδίο της φύσης, εκεί που ξεκίνησαν -και ξεκινούν- όλα, και “ματώνει” μαζί της, “γεννιέται”, “πεθαίνει”, “ανασταίνεται” μαζί της. Ο χρόνος φιλτράρεται στην αδιάκοπη εναλλαγή των εποχών και τα σημάδια αποτυπώνονται και στο σώμα μας. Το σημαντικό είναι ότι πάντα κάτι μένει πίσω, κι αν το ξεχάσεις, σιγά-σιγά, θα χαθείς μέσα στο τοπίο και θα ξεχαστείς μια για πάντα. Ο ποιητής, λοιπόν, οφείλει να διαφυλάξει τη μνήμη και τη φύση. Τέτοια είναι η περίπτωση του Αρσένι Ταρκόφσκι.

Η γραφή του είναι “πλασμένη” από τη φύση. Εμποτισμένη από τους χυμούς της. Ζωοδότρα πηγή γι’ αυτόν και ο λόγος του σαν τρεχούμενο νερό που πέφτει από την πιο ψηλή βουνοκορφή. Ρέει ελεύθερα, διακλαδώνεται στα μονοπάτια της φύσης, αγγίζει τις ρίζες των δέντρων, ποτίζει της αναμνήσεις, η νοσταλγία ζωντανεύει, η μνήμη γίνεται αντιληπτή, σαρκώνεται και η ύπαρξη αποκτά νόημα. Ο Ταρκόφσκι την πλησιάζει και την αγκαλιάζει όπως είναι. Με όλο το βάρος της, με όλο τον απόηχο του χρόνου πάνω της. Στόχος του δεν είναι να γίνει ένα μαζί της, να αλλάξει, αλλά να την ακούσει και να βρει τον πληγωμένο ψυχισμό της χώρας του. Αυτόν εκφράζει με τα ποιήματα του, αυτόν που έχει διασκορπιστεί στη φύση και κρύβεται στις λεπτομέρειες της, στις μικρές και τις μεγάλες στιγμές της.

Διαβάζοντας τα ποιήματα του διακρίνουμε ματιές παιδικής αθωότητας, αληθινή αγνότητα. Με τον λόγο του αποτυπώνει την κίνηση-ακινησία της ζωής και “φωτογραφίζει” τις αλλαγές της φύσης και του ανθρώπου. Εστιάζει στις λεπτομέρειες της φύσης και μας θυμίζει ότι ο θηρευτής μπορεί να γίνει εύκολα θήραμα. Συνδιαλέγεται με το νεκρό και ζωντανό στοιχείο. “Εκμεταλλεύεται” τη λαϊκή σοφία, επιδεικνύει στωικότητα, αναζητά την ευτοπία και επιθυμεί την ουτοπία.

Στην ποίηση του όλα εκκινούν από τα ερωτήματα της φύσης. Αυτά “ντύνουν” τους συμβολισμούς, τον λυρισμό του. Ο Ταρκόφσκι δεν νοιάζεται ιδιαίτερα για τη φόρμα και ο λόγος του ορίζεται από τους σπασμούς του φυσικού στοιχείου.

Ο Αρσένι Ταρκόφσκι γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου 1907 στο Ελισάβετγκραντ της Ουκρανίας από γονείς που ανήκαν σε παλιά ρωσική οικογένεια διανοουμένων. Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Λογοτεχνίας και λόγω της κριτικής που δέχτηκε για το μυστικισμό του, αποσύρθηκε στην ποίηση και τη μετάφραση ξένης λογοτεχνίας. Τον Φεβρουάριο του 1929 παντρεύτηκε τη Μαρία Ιβάνοβνα Βισνιγιάκοβα, με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: τον Αντρέι και τη Μαρίνα. Στη διάρκεια του πολέμου έχασε το ένα πόδι του και αποστρατεύθηκε. Επί χρόνια ήταν ο μοναδικός μάρτυρας και κριτής της δουλειάς του. Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση ξένων ποιητών και για μεγάλο διάστημα ήταν γνωστός μόνο γι’ αυτό. […] Στη δεκαετία του ’70 τα ποιήματα του έγιναν γνωστά σε όλον τον κόσμο μέσα από τις ταινίες του γιου του Αντρέι. Συγκεκριμένα σε “Καθρέφτη”, “Στάλκερ”, “Νοσταλγία” ακούγονται ποιήματα του που κάποιες φορές τα διαβάζει ο ίδιος. Πέθανε από καρκίνο στις 27 Μαΐου 1989 σε ηλικία 82 ετών. Την ίδια χρονιά του απονεμήθηκε το “Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας” για το σύνολο του έργου του.

*Στη χώρα μας κυκλοφορούν δύο βιβλία για την ποίηση του: “Χρόνος. Είκοσι πέντε στάσεις στο ποιητικό του έργο”, μετ. Μαξίμ Κισιλιέρ, Λίνος Ιωαννίδης, εκδ. Ινδικτος. “Πουλιά ταξίδευαν στον δρόμο μας”, μετ. Χρήστος Κουλτούκης, εκδ. Ελεγεία