«Βερολίνο, 1933», του Ντανιέλ Σνεντερμάν

Ο Χίτλερ παίρνει την εξουσία στη Γερμανία. Το 1933. Και, ποια είναι η στάση του διεθνούς Τύπου μπροστά στον Χίτλερ; Εύλογο ερώτημα. Όχι και τόσο. Ούτε σήμερα, ούτε τότε! Ακόμη και σήμερα η χιτλερική λαίλαπα δεν μπαίνει στο μικροσκόπιο του Τύπου. Σήμερα είναι η απόσταση και η σιγουριά (;) ότι ξεμπερδέψαμε με τον ναζισμό. Τότε, πάλι η απόσταση ήταν η αιτία της άγνοιας, της υποτίμησης, της αδιαφορίας. Όταν είσαι τόσο κοντά στον μηχανισμό εξόντωσης, τόσο κοντά στο θηρίο, παραλύεις, χάνεις το σημείο που πρέπει να εστιάσεις. Και πάλι… Η γέννηση, η δράση, η μανία του αδιανόητου είναι εκεί και σε προκαλεί, σε καλεί να πάρεις θέση και στην περίπτωση του Τύπου να ενημερώσεις, να αποκαλύψεις. Ας αναρωτηθούμε ξανά: ποια η στάση του διεθνούς Τύπου μπροστά στον Χίτλερ; Στην καλύτερη περίπτωση ουδέτερη. Στη χειρότερη… Αυτό ακριβώς μας περιγράφει ο Ντανιέλ Σνεντερμάν στο βιβλίο του «Βερολίνο, 1933. Η στάση του διεθνούς Τύπου μπροστά στον Χίτλερ» (Εκδόσεις Πόλις). Από τα προηγούμενα καταλαβαίνουμε ποια ήταν η στάση των ΜΜΕ. Η εξήγηση αυτής της συμπεριφοράς έχει τεράστιο ενδιαφέρον και ο Σνεντερμάν μας την προσφέρει γενναιόδωρα.

Ας πάμε αμέσως στην τελική διαπίστωση. Ο διεθνής Τύπος δεν μίλησε όταν έπρεπε, δεν έδωσε φωνή, πρόσωπο, στα θύματα, δεν προειδοποίησε την κοινή γνώμη. Ενοχος λοιπόν. Εδώ βρίσκεται και το σημείο που κινητοποίησε τον Σνεντερμάν. Η διερεύνηση αυτής της ενοχής. Ναι, δεν μίλησαν οι δημοσιογράφοι όσο έπρεπε και όπως θα έπρεπε. Ναι, δεν ανέδειξαν όσο θα έπρεπε και όπως θα έπρεπε τις διώξεις των Εβραίων από το χιτλερικό καθεστώς. Ναι, δεν μπόρεσαν να προβλέψουν το σχέδιο του Χίτλερ για την «τελική εξόντωση» των Εβραίων. Γιατί όμως; Τι κάνει έναν δημοσιογράφο, απεσταλμένο, ανταποκριτή, που βρίσκεται στην καρδιά των γεγονότων, των αποφάσεων, να μην βλέπει αυτό που έρχεται; Πού οφείλονται οι λάθος εκτιμήσεις, η συγκάλυψη, η δικαιολόγηση, η στήριξη, έμμεσα, των ναζιφασιστών; Ο Σνεντερμάν θέτει τα κατάλληλα ερωτήματα για να έχει αποτέλεσμα η έρευνα του και έχει. Στις 438 σελίδες διαβάζουμε και βρίσκουμε τις αποδείξεις της ατολμίας, της ενοχής του Τύπου.

Οι αποδείξεις βρίσκονται στα δημοσιεύματα του Τύπου εκείνης της περιόδου. Ο Σνεντερμάν διάβασε, διάβασε και διάβασε εκατοντάδες κομμάτια από τον αμερικανικό, βρετανικό, γαλλικό, γερμανικό Τύπο της περιόδου 1933-1943. Το ένα κομμάτι της έρευνας του. Το άλλο ήταν το παρασκήνιο. Οι ιδιοκτήτες των μέσων, οι σχέσεις τους με το καθεστώς, με την αστική τάξη των χωρών τους, τα συμφέροντα τους. Φυσικά, έψαξε το ποιόν των δημοσιογράφων στη Γερμανία. Εμαθε για την πολιτική τους στάση, για τον οπορτουνισμό τους, για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονταν, συνθήκες δύσκολες (λογοκρισία, απειλές, απελάσεις) Αναλύει και αναδεικνύει γεγονότα που ακόμη και σήμερα περνούν απαρατήρητα και όμως εξηγούν πολλά για τη στάση του Τύπου. Παράδειγμα η αυτοκτονία του Σάμιουελ Ζίγκελμποϊμ και η επίσημη δήλωση των Συμμάχων, στις 17 Δεκεμβρίου 1942, με την οποία καταδίκαζαν τη μαζική δολοφονία των Εβραίων. Τα δύο θα μπορούσαν να γίνουν μέσο αφύπνισης της παγκόσμιας κοινότητας και επέμβασης των μεγάλων δυνάμεων νωρίτερα. Μολαταύτα, ο καθωσπρεπισμός, οι ίσες αποστάσεις, τα επιχειρηματικά συμφέροντα και η προσήλωση στο επαγγελματικό κέρδος, κατέστησαν στην ουσία ανύπαρκτο το δημοσιογραφικό επάγγελμα την κρίσιμη εκείνη περίοδο. Παρά τις δυσκολίες και τις πιέσεις οι δημοσιογράφοι μπορούσαν να μιλήσουν, να επιτεθούν και να βγάλουν τη δική τους κραυγή απελπισίας και ανησυχίας.

Πρόκειται για βιβλίο-ποταμό που δεν το αφήνεις από τα χέρια σου. Αποκαλυπτικό και επίκαιρο, διότι η σκύλα που λέγεται καπιταλισμός πάντα θα γεννά τέρατα, πάντα… Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Γιώργο Καράμπελα.