«Βιβλία εναντίον τσιγάρου», του Τζορτζ Όργουελ
Αναζήτηση στην ομίχλη

Βιβλία ή τσιγάρο; Θα μπορούσε να είναι ισοδύναμο του τίτλου του βιβλίου. Αμφότερα επικίνδυνα, αμφότερα υπεύθυνα για «ένοχες» απολαύσεις και ξεχωριστές σκέψεις. Το ερώτημα που συμπληρώνει και δίνει την απάντηση στο δίλημμα είναι ένα άλλο δίλημμα: Το βιβλίο ή το τσιγάρο αφηγείται καλύτερα; Η απάντηση δεν είναι προφανής. Για να βρεις την απάντηση πρέπει να αναλογιστείς πόση αλήθεια κρύβουν. Τα βιβλία λένε την αλήθεια των άλλων ή και του συγγραφέα του. Το τσιγάρο «λέει» την αλήθεια του μυαλού και στον καπνό του χάνεσαι. Η απάντηση είναι κάπου στην ομίχλη που δημιουργεί η ασάφεια λόγου και καπνού. Ανάμεσα τους παρεμβάλλονται ιστορίες που ακροβατούν ανάμεσα στην αλήθεια και τη λήθη. Τα πάντα ξεκινάνε από ένα απλό ερώτημα και καταλήγουν σε μια απλή, μα δυσδιάκριτη αλήθεια. Για τον συγγραφέα, το ερώτημα ήταν αν ξοδεύει περισσότερα στο διάβασμα ή στο κάπνισμα. Λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όλα ήταν ακριβά. Τα πολύτιμα ήταν τα αληθινά και αυτά προσπάθησε να βρει ο Τζορτζ Όργουελ στο βιβλίο του «Βιβλία εναντίον τσιγάρου» (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Αναζήτηση μέσα στην ομίχλη…
Ο Όργουελ καταπιάνεται με το καθημερινό, υπό την έννοια του επαναλαμβανόμενου. Δεν ασχολείται με τη συνήθεια και τη ρουτίνα, αλλά με αυτό που επιβάλλεται αναντίρρητα. Η κατάσταση που δεν αμφισβητείται καθηλώνει, αποχαυνώνει, ελέγχει. Και ο έλεγχος δεν ήταν κάτι που μπορούσε να δεχθεί. Στο πολύ απλό ερώτημα αν ξοδεύει περισσότερα στο διάβασμα ή στο κάπνισμα, ο έλεγχος βρίσκεται στην επώδυνη απαίτηση του διαβάσματος. Το βιβλίο δεν διασκεδάζει και δεν ικανοποιεί εύκολα τον άνθρωπο όπως το τσιγάρο. Το απαιτητικό της ανάγνωσης γίνεται ισχυρός απωθητικός παράγοντας που ελέγχει την προτίμηση. Έτσι, το τσιγάρο ελέγχει σώμα και μυαλό και το βιβλίο την ενστικτώδη αρνητική αντίδραση. …το διάβασμα είναι μια λιγότερο συναρπαστική διασκέδαση (σ.17).
Μέσα από την προσωπική εμπειρία και την επίμονη ματιά γράφει για όσα δεν προκαλούν και μένουν υποταγμένα. Γράφει για τον κρυφό, δεδομένο, ελεγκτικό μηχανισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κείμενο για τις «Εξομολογήσεις ενός βιβλιοκριτικού» (σ.31). Ο βιβλιοκριτικός των εντύπων καταπνίγει την αληθινή του επιλογή και υποτάσσεται στην ανάγκη και την τυραννία της επιβίωσης. Ο μηχανισμός δρα ύπουλα μα αποτελεσματικά και τον εξωθεί σε συμβιβασμό και ψεύτικες αντιδράσεις. Τα λόγια του Όργουελ βασίζονται σε αυτά που είδαν τα μάτια του και δεν θέλησε να τα κρύψει στο μυαλό του. Μέσα από αυτά τα εμπειρικά και εξαντλημένα μέσα του κείμενα, ο Όργουελ εκφράζει με στεντόρεια φωνή την κρυμμένη αλήθεια. Το προσωπικό ύφος, η ακρίβεια στην αποτύπωση και η κρυστάλλινη ανάμνηση καθορίζουν την αφηγηματική προσέγγιση. Το προσωπικό περνά στο συλλογικό και τα κείμενα του Όργουελ αφυπνίζουν και κινητοποιούν. Η αξιόλογη μετάφραση και το επίμετρο ανήκουν στον Γιώργο Ικαρο Μπαμπάσακη.