Η συντροφικότητα αντάμα με την προδοσία

Βιβλίο, Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο, Μετ: Αθηνά Ψυλλιά, Εκδ. Κέδρος

Αν και νέος συγγραφέας, ο Πορτογάλος Ζοζέ Λουίς Πεϊσότο, έχει εκδώσει πλείστα όσα μυθιστορήματα, ποίηση και θεατρικά έργα τα οποία έχουν μεταφραστεί σε είκοσι, περίπου, γλώσσες. Το 2001 κέρδισε το μεγάλο λογοτεχνικό βραβείο “Ζοζέ Σαραμάγκου”- ενός συγγραφέα  από τον οποίον ο Πεϊσότο  έχει επιρροές.  Το «Βιβλίο» μιλά για την μετανάστευση των Πορτογάλων, τη δεκαετία του ’60, κάνοντας focus σε ένα μικρό χωριό της χώρας τους και από εκεί στην Γαλλία και στην μεγάλη πόλη του Παρισιού. Είναι οι ζωές του εγκαταλειμμένου Ιλίντιο, του θετού του πατέρα Ζοζουέ, των φίλων του Κόσμε και Γκαλοπίν, της αγαπημένης του Αντελαΐντε και του άνδρα της Κονσταντίνο, καθώς και η ζωή του υιού της τελευταίας, του συγγραφέα.

Αυτών και μερικών άλλων στο χωριό και στην απέραντη πρωτεύουσα ο βίος μπλέκεται δραματικά παράλληλα με τα γεγονότα της ιστορίας. Η δικτατορία του Σαλαζάρ, ο Γαλλικός Μάης και η  Επανάσταση των Γαρυφάλλων του 1974, των οποίων οι απόηχοι ακούγονται στις σελίδες του «Βιβλίου», καθώς αλλάζουν αργά αλλά σταθερά τις κοινωνίες. Είναι ένα βιβλίο παλιό, απόδειξη αγάπης, που αλλάζει χέρια από το τον Ιλίντιο στην Αντελαΐντε και από αυτήν στο παιδί της και είναι ο τελευταίος που γράφει για την ιστορία τους, αλλά και για την ιστορία του μικρού τόπου τους. Το «Βιβλίο» διηγείται δίκην παραμυθιού τις αγωνίες και τον αγώνα φτωχών ανθρώπων για καλύτερη ζωή, τις περιπέτειες τους με χαρακτηριστική τη σκληρότητα κατά τις «παράνομες» φυγές της Αντελαΐντε, αλλά και των φίλων, Ιλίντιο και Κόσμε, μέσα από την Ισπανία και την Γαλλία προς το δονούμενο, τότε  Παρίσι. Εκεί όπου η νεαρή θα φλερτάρει μέσα από τις λέξεις ενός βιβλίου με τον κομμουνιστή Κονσταντίνο- θα αγαπηθούν και θα παντρευτούν στην Πόλη του Φωτός, αλλά εκείνος θα αναδειχθεί σε ένα αθεράπευτο ζηλιάρη και συνάμα δεσποτικό άνθρωπο, έναν καθαρόαιμο εγωιστή σε πλήρη διαλεκτική αντίθεση  με τα αριστερά του πιστεύω. Γεννιέται το παιδί της που δεν είναι δικό του, αλλά του αγαπημένου της, Ιλίντιο που το ονομάζουν Βιβλίο και το οποίο εντρυφεί στα Γαλλικά και όχι μόνο γράμματα, ενώ ανοίγονται μπρος του εκατοντάδες παράλληλα σύμπαντα γνώσεων και εμπειριών. Με αυτήν την κληρονομιά πολιτισμού επιστρέφει οριστικά, με την μάνα του, στο μικρό χωριό του,  με τον πατέρα σε άσυλο, καθώς νομίζει πως είναι ο… Λένιν, καταβροχθισμένος πνευματικά από τον ακαταλόγιστο δογματισμό του.

Τούτο είναι το βιβλίο που γράφει ο υιός Βιβλίο σε μια υπόθεση που κυριαρχεί ένα βιβλίο. Αυτό, όμως, που κυριαρχεί στις τριακόσιες σελίδες του μυθιστορήματος είναι ο ιδιότυπος μαγικός ρεαλισμός του συγγραφέα, καθώς μέσα από την ρεαλιστική αφήγηση εμφιλοχωρούν παράξενες ποιητικές εικόνες που αναιρούν επ’ ολίγον τη στέρεα δομή της ιστορίας. Ιστορίας που διέπεται από σκηνές Αγάπης και Θανάτου. Οι εμμονές του συγγραφέα, όπως και οι ενδοοικογενειακοί δεσμοί που κατοικοεδρεύουν, όπως λέει και ο ίδιος, τόσο η συντροφικότητα και η τρυφερότητα όσο και η βία και η προδοσία. Ακόμη, το Βιβλίο, αναφέρεται σε άλλα αληθινά βιβλία σε μια προτροπή για διαβάσματα. Ο Πεϊσότο κρατά  διαρκώς σε ένταση τα συναισθήματα του αναγνώστη, είναι απρόβλεπτος, παιχνιδιάρης στις επιλογές του, ηθελημένα ελαφρύς καθώς μιλά για δράματα και εν γένει ένας απολαυστικός ανθρωπιστής παραμυθάς του οποίου το ελλειπτική γραφή αναδείχνεται πλήρως από την έξοχη μετάφραση της Αθηνάς Ψυλλιά.