"Βόρνεο", επιβιβαστείτε...

από την ομάδα Mannschaft [ensemble Gruppe], στο Rabbithole, 18-20 Δεκεμβρίου

Ένα ταξίδι τελειώνει το ερχόμενο τριήμερο 18/19/20 Δεκεμβρίου. Ένα ταξίδι του οποίου ο καπετάνιος μάς καλεί να αναλάβουμε το πλοίο και να το οδηγήσουμε εκεί που θα ήθελε, ίσως, να το φτάσει εκείνος. Ή και να μη το φτάσουμε πουθενά, να το κάνουμε απλώς να συνεχίσει να ταξιδεύει…

Η Mannschaft [ensemble Gruppe], παρουσίασε φέτος την τρίτη μεγάλη της παραγωγή [Weiss, ο Αιγόκερως], μια ναυτική περιπέτεια έχοντας ως βάση σκοτεινές θαλασσινές ιστορίες [ο Ιπτάμενος Ολλανδός/Βάγκνερ, Η μπαλάντα του γερο-ναυτικού/Κόλριτζ] και παίρνοντας ως αφορμή την εξομολογητική νουβέλα “Η γραμμή σκιάς” του Τζόζεφ Κόνραντ.

Το ΒΟΡΝΕΟ είναι η ιστορία ενός ατμόπλοιου στο τελευταίο του ταξίδι προς την πατρίδα. Παράλληλα, είναι η ιστορία του Καπετάνιου και των ναυτών του σε έναν αγώνα επιβίωσης κόντρα στα προγνωστικά της μοίρας.

………………………………………

«Μια πολύ ιδιαίτερη, ατμοσφαιρική, εικαστική παράσταση» ειπώθηκε από πολλούς θεατές ότι είναι το Βόρνεο. Και, όμως, το Βόρνεο είναι ένα νησί που τείνει να εξαφανιστεί. Είναι μαζί και το ταξίδι μας προς αυτό. Είναι οι κακουχίες πάνω σε ένα σαπισμένο πλοίο και η εικόνα του νησιού που προβάλλει σταθερά μπροστά μας, οδηγός, ελπίδα και τρόμος μαζί. Δεν έχει καμία ατμόσφαιρα άλλη από αυτή των δικών μας συναισθημάτων. Αυτά είναι που δημιουργούν αυτή την ομιχλώδη κατάσταση, την αίσθηση υγρασίας, τον εγκλωβισμό και την αίσθηση της λύτρωσης. Τώρα που το σκέφτομαι, την παράσταση αυτή είναι σα να τη δημιουργούν οι θεατές. Γιατί δεν υπάρχει ούτε μία στιγμή που να μη νιώθεις ότι είσαι επιβάτης/πλήρωμα του πλοίου που υπάρχει στη σκηνή. Ενός πλοίου, του οποίου η εφιαλτική ακινησία σού κινεί τα πιο πρωτόγονα ένστικτα και συναισθήματα.

Όλοι οι συντελεστές της παράστασης δούλεψαν σκληρά για να δημιουργηθεί η παραπάνω συνθήκη. Για να κάνουμε εμείς αυτό το ταξίδι. Έτσι όπως θα έπρεπε. Με τον κατάλληλο φωτισμό, την ομίχλη και το ημίφως, τους ήχους του ανέμου και της σκοτεινής θάλασσας, τις εικόνες που θα συναντήσουμε αν αποφασίσουμε να ξεκινήσουμε ένα ταξίδι αναζήτησης του «Χαμένου Παραδείσου» μέσα μας (ή έξω μας). Ένα ταξίδι, απλά ένα ταξίδι σαν μορφές ενός πίνακα του Hopper, και την ίδια στιγμή πρωταγωνιστές στο Solaris του Ταρκόφσκι. Με τον λόγο ίσα να βγαίνει, για τα απαραίτητα, ανάμεσα σε μας και τους συνεπιβάτες μας, ανάμεσα στα διάφορα κομμάτια του εαυτού μας. Έναν λόγο σχεδόν παιδικό, υπαινικτικό, φτιαγμένο με τις πιο απλές λέξεις, έτσι ώστε να μας κάνει να αναζητήσουμε πραγματικά τα σπουδαία, όποια και αν είναι αυτά…

Ήταν αδύνατο να μη συνομιλήσουμε με τους δημιουργούς της παράστασης αυτής. Λίγες μέρες μετά την παράσταση, και αφού είχαμε αρχίσει να καταλαβαίνουμε πού είχαμε ταξιδέψει, βρήκαμε τον Γιώργο Σίμωνα (σκηνοθέτη και φωτιστή) και τον Μελαχρινό Βελέντζα (ηθοποιό) και μιλήσαμε για το Βόρνεο, το ταξίδι, το θέατρο ως πρόταση και την σχεδία πάνω στην οποία επιπλέουν εδώ και καιρό, την ομάδα Mannschaft.

 

Γιατί στο Βόρνεο;

Γ. Σ.: Είχα βρει σε μια εφημερίδα ένα έντυπο με τίτλο «Τα 100 μέρη που αξίζει να επισκεφτούμε/θυμόμαστε πριν εξαφανιστούν». Μέσα από αυτό άρχισα να ταξιδεύω, με το μυαλό μου. Και ξεκίνησε μέσα μου ένα μελαγχολικό ταξίδι. Ήταν και ο τίτλος λίγο κάπως: «πριν εξαφανιστούν»! σε πιάνει κάτι… Εκεί μέσα ήταν το Βόρνεο. Ένα νησί της Ινδονησίας, το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο μετά τη Μαδαγασκάρη. Μου έκανε εντύπωση το όνομα, πριν δεν ήξερα καν πού πέφτει. Κι έμαθα ότι τείνει να εξαφανιστεί από την υλοτομία (μπαμπού) και τα ζώα. Κι εκεί άρχισα να κατασκευάζω μια ιστορία που είχε να κάνει με ένα ταξίδι προς κάπου πρωτόγονα. Έμοιαζε λίγο με τα ταξίδια του Γκιούλιβερ.

Και πώς αυτό έγινε θεατρική παράσταση;

Γ.Σ.: Το καλοκαίρι του 2011 έγραψα ένα πάρα πολύ μικρό κείμενο, 17 σελίδες, με τίτλο Βόρνεο. Γράφτηκε και ξεχάστηκε. Μέσα στα χρόνια που ακολούθησαν σκεφτόμουν πολύ τον Ιπτάμενο Ολλανδό. Τυχαία, πάλι σε μια εφημερίδα, βλέπω ότι επανεκδίδεται η Γραμμή Σκιάς, του Τζόζεφ Κόνραντ. Διαβάζω την υπόθεση, παίρνω το βιβλίο και το διαβάζω και ανακαλύπτω ότι είναι ίδιο με αυτό που έχω γράψει. Μιλάει και αυτό για έναν καπετάνιο που αναλαμβάνει για πρώτη φορά να κυβερνήσει πλοίο.

Και, όπως και στην παράσταση, έτσι και στο βιβλίο του Κόνραντ, το ταξίδι τού επιφυλάσσει άλλα από αυτά που, ίσως, φαντάζεται. Και γίνεται το ταξίδι της  αυτογνωσίας του, ας πούμε.

Γ.Σ.: Στην πραγματικότητα, έχει γίνει κάτι πολύ μυστήριο εδώ. Αν το δει κάποιος θα νομίζει ότι ανεβάζω την Γραμμή Σκιάς. Όμως ανεβάζω το Βόρνεο και είναι συγκλονιστικό ότι κάποιος άνθρωπος πολύ πριν από εσένα έχει γράψει κάτι που γράφεις εσύ μετά από χρόνια χωρίς να έχεις διαβάσει το πρώτο.

Είναι δύσκολο όταν δεν υπάρχει θεατρικός λόγος να κάνεις ένα θεατρικό έργο;

Γ.Σ.: Όχι, γιατί σε τέτοιες παραστάσεις που είναι κάτι σαν σκηνικές συνθέσεις, πατάς τον λόγο πάνω σε αυτό που κάνεις. Είναι σα να πρέπει να αυτοσχεδιάσεις με τον λόγο. Κάπως έτσι προέκυψε κιόλας ο λόγος στην παράσταση. Με δουλειά αυτοσχεδιασμού στην αρχή. Από εκεί κρατούσα στοιχεία και έβλεπα τι από όσα λέγονταν προχωρούν την παράσταση. Άλλωστε ο λόγος είναι πάρα πολύ απλός. Είναι λες και μιλούν παιδιά.

Γενικά, πάντως, δεν διαλέγω έργα που να είναι αμιγώς θεατρικά κείμενα. Με ενδιαφέρει μια ιδέα. Από εκεί ξεκινάω και αν βρεθεί ένα κείμενο που έχει σχέση με το θέμα που με ενδιαφέρει, αυτό διαλέγω. Γι’ αυτό και τα τελευταία 4 χρόνια δεν ανεβάζω “θεατρικά έργα”. Βρίσκω άλλα κείμενα.

Αυτό χρειάζεται μια ισχυρή ομάδα και πολύ ιδιαίτερη δουλειά, πέρα από την καθιερωμένη υποκριτική καθοδήγηση.

Μ.Β.: Ο Γιώργος έχει εισαγάγει μια μέθοδο στην ομάδα Mannschaft, με βάση την οποία δουλεύει και τους σεμιναριακούς κύκλους. Η μέθοδος αυτή έχει ως άξονα την έρευνα. Ονομάζεται «συνθετική ψυχοδυναμική» και περιλαμβάνει δουλειά πάνω στην ψυχανάλυση, την φωτογραφία, τη ζωγραφική. Και τον κινηματογράφο. Στην ουσία η αφήγηση δεν είναι ο λόγος –εδώ ο λόγος είναι μέρος της αφήγησης, ενώ εξίσου ενεργό αφηγηματικό ρόλο παίζουν η κίνηση, η σκηνογραφία και η μουσική.

Όλη η ατμόσφαιρα, λοιπόν, είναι θέμα ολότητας. Ήταν ευτύχημα ότι είχαμε ατυχίες στη διάρκεια των προβών, γιατί μπόρεσε να απλωθεί και να δουλευτεί ακόμα περισσότερο σε επίπεδο έρευνας όλη η δουλειά μας.

Γ.Σ.: Η παράσταση αυτή προέκυψε από τον 5^ο σεμιναριακό κύκλο της ομάδας μας, κι ενώ ήταν να προχωρήσει ως μια σεμιναριακή δουλειά, με δυόμιση μήνες πρόβες, τελικά έγιναν οχτώμιση μήνες πρόβες και ανέβηκε ως κανονική παράσταση. Είχε ενδιαφέρον ότι βιώσαμε ζόρικες καταστάσεις ως ομάδα ανθρώπων, κάπως έτσι όπως η ομάδα των ανθρώπων πάνω στο πλοίο.

Αναφέρομαι στη δουλειά, και γιατί αυτή φαίνεται πίσω από την παράσταση και γιατί είναι μια τέτοια δουλειά που σε αφήνει να απολαύσεις και να αφεθείς σε αυτό που συμβαίνει.

Μ.Β.: Έχει μεγάλη σημασία ότι αυτό που φαίνεται να εισπράττουμε μετά από την κάθε παράσταση, είναι ότι το κοινό το αφορά αυτό που συμβαίνει. Ο τρόπος με τον οποίο βγήκε το έργο αυτό έχει κάτι που μας αφορά, και αυτό, νομίζω, είναι το ζητούμενο σε μια παράσταση. Να αφορά τους ηθοποιούς και αυτούς που το κάνουν, και την ίδια στιγμή να νιώθει και ο θεατής ότι τον αφορά.

Πράγματι, υπάρχει κάτι που συνδέει άρρηκτα τον κάθε θεατή με το Βόρνεο. Ο κάθε θεατής έχει κάτι δικό του πάνω στο πλοίο. Και αυτό που βλέπει, ίσως, μαζί με το δικό του, είναι και τα υπόλοιπα που δεν ξέρει ότι έχει, μέσα του ή δίπλα του. Αυτό πέτυχε η ομάδα… με έναν τέτοιο τρόπο να μας αφορά.

Μ.Β.: Ναι, γιατί την πλοκή την έχει πάρει το κοινό από το πρώτο μέρος. Μετά παρακολουθείς τι συμβαίνει μέσα σου. Έχεις ένα καράβι πάνω στη σκηνή, σου δίνει την αίσθηση μιας βασανιστικής ακινησίας, και όμως μέσα σου νιώθεις να κινούνται όλα πάρα πολύ.

Ακόμα και το πώς κινούνται οι ναύτες του πλοίου είναι ένα στοιχείο που σε βάζει ακόμα περισσότερο στην έννοια αυτή του ταξιδιού. Η παραμόρφωση του σώματος, σαν όλα να κινούνται έξω από το φυσιολογικό σώμα.

Μ.Β.:Η γεωμετρία είναι συναίσθημα. Μια στάση σώματος δηλώνει κάτι, δεν περιγράφει απλά. Πάνω στο ακίνητο πλοίο έπρεπε να κινηθούμε, κάπως, όπως η ακινησία αυτή μάς επιβάλλει, όπως η εξάντληση κάνει το σώμα άδειο, μηδενίζει τη σκέψη. Και από εκεί ξεκινάς να αφαιρείς. Να μένεις με τα στοιχειώδη. Φτάνεις σε εικόνες-κάδρα.

Από εκεί και η αίσθηση που έχουν οι περισσότεροι θεατές ότι πρόκειται για κάτι «εικαστικό».

Μ.Β.: Αν δεις το Βόρνεο υπό το πρίσμα της ζωγραφικής, είναι ακριβώς όπως ένας πίνακας. Όπως μπορείς να κοιτάς τον πίνακα επί πολλή ώρα και να νιώθεις ότι είναι ακίνητος, ενώ μετά από λίγο κάτι αρχίζει να κινείται μέσα σου. Κάπως έτσι είναι δομημένο το Βόρνεο. Κυβιστικά, θα λέγαμε. Με εικόνες-κάδρα και τον λόγο να βγαίνει από κάπου μέσα σου, για να πει κάτι απλό.

Κάθε επιβάτης του πλοίου ήταν ένα κομμάτι εαυτού. Ο λόγος αυτός, γραμμικός και χωρίς εντάσεις, προκαλεί όλες τις καταστάσεις που μπορεί να βιώνουμε μέσα από το ταξίδι μας προς το νησί, ή προς τα ενδότερα του εαυτού και της κοινωνίας μας.

Γ.Σ: Οι μεγάλες υποκριτικές πλέον δεν στηρίζονται σε μεγάλα πάθη, παρά έχουμε περάσει σε μια εποχή που επικρατεί μια πιο εσωτερική κατάσταση. Ο άνθρωπος έχει αρχίσει να πηγαίνει προς το απλό. Κάποιοι το ονομάζουν εσωτερικότητα –δεν είναι εσωτερικότητα, είναι απλότητα. Δεν χρειάζεται να ουρλιάζεις για να πεις τον πόνο σου. Συνήθως δεν ουρλιάζεις για να πεις τον πόνο σου, το κάνεις με άλλους τρόπους. Μιλάμε για μια υποκριτική που παίζει λεπταίσθητα  με τον θεατή. Είναι σαν έναν πίνακα του Hopper. Δηλαδή, δεν έχει τίποτα εξεζητημένο, έχει την πιο απλή εικόνα, π.χ. δυο ανθρώπους που κάθονται, και όμως σου κάνει κάτι πολύ μυστήριο, ψυχικά, χωρίς να χρησιμοποιεί τα τέρατα του Νταλί, ας πούμε.

Εξαιρετικό το εύρημα του προοιμίου. Σε βάζει σε μια κατάσταση ότι κάτι θα συμβεί. «Το τελευταίο σου ταξίδι. Απόλαυσέ το και όσο διαρκέσει». Εκεί αρχίζεις να καταλαβαίνεις ότι κάτι θα συμβεί. Κάτι σου κάνει αυτή η φράση. Τι είναι αυτή η απόλαυση; Τι είναι αυτό που παρακινεί τον Καπετάνιο να κάνει το ταξίδι;

Μ.Β.: Υπάρχει μια σκηνή όπου ο κ. Μπερνς ρωτάει τον Καπετάνιο αν αγαπάει το καράβι. Και απαντάει εκείνος ότι όχι. Είναι ένας φιλόδοξος χαρακτήρας, νάρκισσος, σε αυτή τη σκηνή. Ωστόσο το καράβι αυτό είναι το πέρασμα στην ενηλικίωσή του, στην ωρίμανσή του. Για μένα το Βόρνεο μόνο ναυτική περιπέτεια δεν είναι. Έχει να κάνει με μια φράση που υπάρχει στην αρχή της παράστασης, στο βίντεο που προβάλλεται στον τοίχο: «φοβόταν τον φόβο τον ίδιο». Όχι απλά φοβόταν, φοβόταν τον φόβο. Εκεί έγκειται και ο διαχωρισμός του πραγματικού από το φαντασιακό, το κατά πόσο έχεις και συνείδηση αυτού του πράγματος. Αναλαμβάνει το ταξίδι για να δει· να δει, βέβαια, όσα ήδη ξέρει. Μας είπε ο Γιώργος σε μια πρόβα ότι ο καπετάνιος θυμάται όλα όσα θα συμβούν. Αυτό είναι χαρακτηριστικό, και για την έννοια του χρόνου. Ο χρόνος παίζει ένα πολύ σημαντικό ρόλο στο έργο.

Και το νησί, επίσης.

Γ.Σ.: Το νησί είναι βασικό στοιχείο του έργου. Το πιο μεγάλο σύμβολο του έργου. Και κανείς δεν θέλει να μιλήσει γι’ αυτό. Γιατί το νησί παραπέμπει στον Χαμένο Παράδεισο του Μίλτον. Είναι η ευτυχία που δεν μπορείς ποτέ να φτάσεις.

Το νησί, στο πίσω μέρος της σκηνής, μοιάζει με τον μεγαλύτερο φόβο μας. Το φαντάζεσαι γεμάτο τέρατα.

Γ.Σ.: Ναι, και εμφανίζεται η τεράστια πεταλούδα, ένα τέρας!

Μ.Β.: Τον έλκει και τον απωθεί τον Καπετάνιο το νησί. Τους στέλνει όλους εκεί, να σωθούν, στέλνει τα κομμάτια του εαυτού του, και δεν πάει ο ίδιος. Ο ίδιος πεθαίνει αγναντεύοντάς το.

Και όλα αυτά πίσω από ένα δίχτυ

Γ.Σ.: Η παράσταση προσπαθεί να δημιουργήσει έναν διάλογο. Ο ρεαλισμός χρησιμοποιήθηκε ως τρόπος προσέγγισης στο κοινό, πρόσβασης του μηνύματος προς το κοινό. Τα σκηνικά και η μουσική, η δημιουργία της ατμόσφαιρας συνετέλεσαν στο να επικοινωνήσει το κοινό με μια πρόταση που του άφηνε ανοιχτό το δρόμο να μπει μέσα σε αυτή, να μη χρειάζεται να τα φανταστεί όλα, και να απορροφηθεί από αυτό που πραγματικά συμβαίνει.

 

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΜΑΔΑ

H Mannschaft[ensemble Gruppe] είναι ομάδα ηθοποιών που πραγματοποιεί έρευνα πάνω σε μία υποκριτική μέθοδο που ονομάζεται Συνθετική Ψυχοδυναμική και έχει αναφορές στη Ψυχανάλυση, τη Ζωγραφική και τη Φωτογραφία. Το «Βόρνεο» είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της μεθόδου. Δύο φορές τον χρόνο διεξάγονται σεμιναριακοί κύκλοι. Τον Φεβρουάριο ξεκινάει ο καινούργιος κύκλος (8^ος), μέσα από τεπιβιν οποίο οι συμμετέχοντες έχουν τη δυνατότητα να βιώσουν τρία στάδια: Α. τη διαδικασία του σεμιναρίου Β. εφόσον προκύπτει κάτι ενδιαφέρον από τη διαδικασία, ως ομάδα δημιουργούν έναν κύκλο παραστάσεων, κατά τον οποίο πληρώνονται κανονικά, με ένσημα κτλ, έτσι ώστε να δοκιμάσουν αυτό που κέρδισαν στο σεμινάριο ως ηθοποιοί, με κανονικούς όρους. Γ. κάποιοι παραμένουν στην ομάδα. Όπως μας εξηγεί ο Γιώργος, εμπνευστής της μεθόδου και διδάσκων στο σεμινάριο, «όλα είναι πολύ διαχωρισμένα και ξεκάθαρα μεταξύ τους. Και υπάρχει μια δικαιοσύνη. Και μια δυναμική. Όταν επιμένει μια ομάδα να πράξει κάτι, τότε γίνεται ομάδα. Αυτό είναι το σημαντικό. Η Mannschaft αρχίζει να φτιάχνει μια παράδοση. Πράγμα που δημιουργεί μια ασφάλεια στον θεατή.»

  [hr]

INFO για την παράσταση:

[hr]

ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ/ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Γιώργος Σίμωνας

ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Μελαχρινός Βελέντζας, Βίκυ Λέκκα, Βίκυ Τριανταφύλλου/Μαριάννα Λάζαρη, Τώνια Ράλλη, Αριάδνη Μιχαηλάρη, Δανάη Ντέμου, Ξανθή Σπανού, Βίβιαν Πανταζή

ΣΚΗΝΙΚΑ: Τώνια Ράλλη, Αλέξανδρος Λόγγος
ΜΟΥΣΙΚΗ: Στάθης Νταφαλιάς
ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: Θάλεια Τσίγκου
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: Γιώργος Κορδέλας
GRAPHIC/WEB DESIGN: Αριάδνη Μιχαηλάρη
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Μαρία Τούλτσα
VIDEO: Παναγιώτης Λαμπής

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, ΣΑΒΒΑΤΟ ΣΤΙΣ 21:15 ΚΑΙ ΚΥΡΙΑΚΗ ΣΤΙΣ 20:00.

ΤΗΛΕΦΩΝΟ ΚΡΑΤΗΣΕΩΝ: 210 – 52 49 903
ΩΡΕΣ ΤΑΜΕΙΟΥ: 11:00 – 14:00 & 18:00 – 20:00
[λειτουργεί κανονικά και προπώληση εισιτηρίων]

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ: 12, 8 [φοιτ. & ατέλειες], 5 [ανεργίας]
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 120 ΛΕΠΤΑ + 10 ΛΕΠΤΑ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ ΜΕΤΑΞΥ
ΠΡΩΤΟΥ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ

RABBITHOLE – Γερμανικού 20/ ΜΕΤΑΞΟΥΡΓΕΙΟ

ΜΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΣ MANNSCHAFT [ensemble Gruppe]