Μ. Ιορδάνου, Σ. Καζαντζιάν: “Δε φοβάμαι. Δεν ελπίζω. Είμαι…”

Το “Δε φοβάμαι. Δεν ελπίζω. Είμαι…” είναι μία σκηνική σύνθεση από τα μεγαλύτερα έργα του κορυφαίου Έλληνα λογοτέχνη και φιλοσόφου Νίκου Καζαντζάκη, με κύριο κορμό την Ασκητική και σε σκηνοθεσία Μάριου Ιορδάνου. Τη διασκευή του έργου υπογράφει ο ίδιος ο σκηνοθέτης μαζί με τη Σοφία Καζαντζιάν, με την οποία και πρωταγωνιστεί.

Η παράσταση, που έχει συμπεριληφθεί στην εισαγωγή της νέας έκδοσης της Ασκητικής, περνάει και στα υπόλοιπα αριστουργήματα του Νίκου Καζαντζάκη, όπως Αναφορά στον Γκρέκο, Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Όφις και Κρίνο, καθώς και σε ποιήματά του, ενώ υπάρχει και ένα κεφάλαιο για τον πνευματικό του δάσκαλο Νίτσε. Όλα αυτά σε ένα συνδυασμό πρόζας και σωματοποιημένου θεάτρου.
Ο Μάριος Ιορδάνου, εμπνευστής της ιδέας, πρωτοπαρουσίασε το έργο με τεράστια επιτυχία στο Griechische Kulturstiftung στο Βερολίνο τον περασμένο Νοέμβριο σε συνδιοργάνωση των Εκδόσεων Καζαντζάκη με το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού στο Βερολίνο, το Ίδρυμα Παλλάδιον και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Στη συνέχεια παρουσιάστηκε στην Εβδομάδα μνήμης και τιμής για τον Νίκο Καζαντζάκη στο Μέγαρο Δουκίσσης Πλακεντίας, ενώ συνεχίστηκε για τρεις σεζόν (sold out) στον Πολυχώρο Vault. Αυτόν το Σεπτέμβριο, η παράσταση ανέβηκε στη Ζυρίχη στα ελληνικά και τα γερμανικά (με τη μετάφραση του κ. Αργύρη Σφουντούρη/ μεταφραστής του Καζαντζάκη στη γερμανική γλώσσα, συγγραφέας και επιζών του Διστόμου).

Εμείς βρήκαμε τους Μάριο Ιορδάνου και Σοφία Καζαντζιάν εν μέσω των παραστάσεων στο αρτ καφέ “Ρότα Art Coffee Community“ όπου μιλήσαμε για όσα θα διαβάσετε …παρακάτω. Την Τρίτη 10 Νοεμβρίου είναι η τελευταία τους παράσταση.

Πείτε μας για το δικό σας ξεκίνημα και την απόφασή σας να ασχοληθείτε με την υποκριτική;

Μάριος: Το ξεκίνημα είναι απλά το έναυσμα για να μπεις στο θεατρικό δρόμο. Το σπουδαίο είναι να βρεις στην πορεία τον τρόπο να μείνεις στο δρόμο αυτό κάνοντας το θέατρο που ξεκινά από εσένα και που σε εκφράζει απόλυτα. Εγώ τα τελευταία χρόνια, που σκηνοθετώ, γράφω, συνθέτω και παίζω στις δικές μου παραστάσεις και ταινίες, νιώθω σα να ξαναγεννήθηκα στο χώρο αυτό.

Στις 2, 3, 9 και 10 Νοεμβρίου στη Ρότα παρουσιάζετε την παράσταση “Δε φοβάμαι. Δεν ελπίζω. Είμαι…” σε σύνθεση κειμένων με επίκεντρο την «Ασκητική» του Νίκου Καζαντζάκη. Είναι μια παράσταση που έχετε ξαναπαρουσιάσει…

Σοφία: Η παράσταση αυτή έχει ξεκινήσει την πορεία της από το Βερολίνο και συνεχίστηκε στην Αθήνα με την Εβδομάδα μνήμης και τιμής για τον Νίκο Καζαντζάκη στο Μέγαρο Δουκίσσης Πλακεντίας. Ανέβηκε 2 σεζόν sold out στον Πολυχώρο Vault, ενώ το καλοκαίρι συμμετείχε σε πολλά Φεστιβάλ, όπως τα Αισχύλεια. Το Σεπτέμβρη αυτόν παρουσιάστηκε στη Ζυρίχη και τώρα για 4 μόνο παραστάσεις σε έναν ιδιαίτερο χώρο που δεν έχει ξανανέβει παράσταση και το αποτέλεσμα είναι πολύ διαφορετικό και ιδιαίτερο.

Αισθανθήκατε κάποια στιγμή το ειδικό βάρος του έργου του Νίκου Καζαντζάκη ότι είναι «απλησίαστο» ή δύσκολο ως προς την προσέγγιση ή τη πραγμάτωση του;

Σοφία: Για να καταπιαστείς με ένα έργο τόσο σπουδαίο, οφείλεις όχι μόνο να έχεις μελετήσει αλλά και να έχεις “σκάψεις βαθιά” όπως λέει ο Καζαντζάκης στην Ασκητική του. Με την παράστασή μας προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε στον κόσμο με λόγο, σωματοποίηση, μουσική και συμβολισμό βασικές ιδέες και έννοιες που τον συντρόφευαν σε όλη τη ζωή και το έργο του.

Τελικά κάποια έργα κρύβουν τέτοιο μεγαλείο και βαθύτερα νοήματα που πάντα θα μένουν σύγχρονα και επίκαιρα όσα χρόνια και αν περάσουν;

Μάριος: Η αλήθεια της ψυχής και του πνεύματος δεν έχουν ημερομηνία λήξης. Όταν ξεκινάει το ταξίδι του ένα σπουδαίο έργο απ’ όποια χέρια, μάτια, ζωές κι αν περάσει θα αφήσει στο χρόνο χαρακιές.

Μιλήστε μας για την εμπειρία των παραστάσεων στο εξωτερικό. Πώς τη βιώσατε; Υπάρχει κάποια ιστορία που να θυμάστε έντονα;

Μάριος: Το έργο έχει ανέβει στο Βερολίνο, τη Ζυρίχη και θα ακολουθήσουν μέσα στο 2016 το Μόναχο, το Παρίσι και η Ζυρίχη ξανά. Το να ανεβάζεις θεατρική παράσταση σε κοινό άλλης εθνικότητας και κουλτούρας – το έργο ανεβαίνει και στα γερμανικά – είναι μοναδική εμπειρία. Οι αντιδράσεις μετά την παράσταση αλλά και κατά τη διάρκεια είναι συγκινητικές. Θυμάμαι στη Ζυρίχη, όταν είπα στα γερμανικά το ποίημα του Καζαντζάκη “Τι είναι αγάπη”, πολλά ζευγάρια Ελβετών στο κοινό σα χορογραφημένα έπιασαν ο ένας το χέρι του άλλου.

Εκτός από το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση ασχολείστε έντονα και με τη μουσική. Ήδη έχουμε ακούσει  τη πρώτη σας μουσική κυκλοφορία, που κυκλοφορεί μαζί με το συγκρότημα “Μικρές Νοθείες”, σε μουσική και στίχους του Μάριου. Πείτε μας για αυτό.

Μάριος: Οι Μικρές Νοθείες είναι μία μπάντα που δημιούργησα με τη Σοφία, με τραγούδια που γράφω ο ίδιος και τα ερμηνεύουμε μαζί. Η μουσική είναι πολύ ξεχωριστό κομμάτι. Πέρα από πιανιστικές μου συνθέσεις που έχω παρουσιάσει στο Μέγαρο Μουσικής, σε ταινίες μου και παραστάσεις, το να δημιουργείς τραγούδι είναι μία εντελώς διαφορετική διαδικασία. Εμείς μέσα από αυτό δεν αποχωριζόμαστε την υποκριτική μας ταυτότητα, αλλά βρίσκουμε άλλον έναν τρόπο έκφρασης. Έχουμε φέρει στις παραστάσεις μας το τραγούδι και στο τραγούδι κομμάτι από το θέατρο. 

Υπάρχει κάποια από τις δουλείες που έχετε κάνει μέχρι τώρα που να ξεχωρίζετε περισσότερο;

Σοφία: Όσες δουλειές έχουμε κάνει μαζί τα τελευταία χρόνια.

Ποιοι από τους ανθρώπους που έχετε δουλέψει μαζί σάς καθόρισαν και θεωρείτε δασκάλους σας;

Μάριος: Ο Αλέκος Αλεξανδράκης, ο Μίνως Βολανάκης, ο Θανάσης Βέγγος. Σπουδαία κεφάλαια του ελληνικού θεάτρου και κινηματογράφου.

Ποια ταινία ή παράσταση που είδατε τον τελευταίο καιρό σας άγγιξε;

Σοφία: Μία γερμανική παραγωγή “Οι ικέτιδες”, που έφερνε το σήμερα στο χθες και το χθες στο σήμερα, θίγοντας κοινωνικά θέματα με καυστικό, μεστό και γνήσιο τρόπο, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά πως η τέχνη δεν έχει γλώσσα και οι άνθρωποι σε κάθε γωνιά της γης είναι άνθρωποι με ό,τι καλό ή όχι αυτό συνεπάγεται. Η εκμετάλλευση των άλλων, ο ρατσισμός υπάρχουν πάντα, αλλά πάντα θα υπάρχει και η κοινή ανάγκη για αγάπη, για βοήθεια, για οικογένεια, για αποδοχή.

Ζούμε σε πραγματικά δύσκολες μέρες που δεν ευνοούν τις καλλιτεχνικές παραγωγές, όμως ευτυχώς βλέπουμε να συμβαίνει το αντίθετο κόντρα στο ρεύμα. Να υπάρχει δηλαδή ζύμωση ιδεών και πληθώρα καλλιτεχνικών εκφράσεων στο προσκήνιο. Βέβαια η βοήθεια έρχεται «εκ των έσω» μιας και τα μπάτζετ είναι αρκετά χαμηλά πλέον.

Μάριος: Όπως είχε πει και ο Καζαντζάκης, και το αναφέρω στο τέλος της παράστασής μας, “Την κατάρα μου να ‘χεις να γεννηθείς σε ενδιαφέρουσα (εννοώντας κυρίως σκληρή) εποχή. Η κατάρα αυτή μας έπιασε. Χρέος μας με τη γενναιότητα της ψυχής μας να μετατρέψουμε την κατάρα τούτη σε ευλογία.”

Όλο αυτό με το μεταναστευτικό πόσο σας έχει αγγίξει σαν εικόνα; Βλέπουμε καθημερινά φαινόμενα με πιο πρόσφατα αυτά στη Λέσβο και στη Σάμο με μικρά παιδιά να μην καταφέρνουν να σωθούν και το πρόβλημα να αποκτά τεράστιες διαστάσεις προς το χειρότερο. Ευτυχώς, την ίδια στιγμή, βλέπουμε ένα τεράστιο κύμα αλληλεγγύης αλλά το πρόβλημα να παραμένει.

Σοφία: Δεν ξέρω τι κάνει συχνά, πολύ συχνά τον άνθρωπο τόσο σκληρό. Νιώθω όμως ότι είναι η δυσανεκτικότητά του στο διαφορετικό, ο φόβος του για ό,τι δε γνωρίζει, δε βιώνει και δεν προτίθεται να καταλάβει. Για κάποιο ανεξήγητο λόγο πιστεύουμε ότι αυτό που συμβαίνει στους άλλους δε θα συμβεί ποτέ σε εμάς. Ίσως όχι με αυτή τη μορφή ίσως όμως και ναι. “Αχ Κεμάλ, αυτός ο κόσμος δε θ’ αλλάξει ποτέ” και συνεχίζω με Ελύτη “το αλλιώτικο και το απ’ αλλού φερμένο δεν το αντέχουν οι άνθρωποι”.

Ελπίζετε προς το καλύτερο, πιστεύετε στην ελευθερία των ιδανικών και του ανθρώπου; Από την άλλη υπάρχει κάτι που να σας φοβίζει;

Μάριος: Για να είσαι ελεύθερος δεν πρέπει να φοβάσαι τίποτα και δεν πρέπει να ελπίζεις τίποτα. Έτσι έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης. Αυτό είναι αγώνας ζωής και δυστυχώς ή ευτυχώς ο άνθρωπος θα είναι πάντα άνθρωπος.

Τα επόμενα σχέδια σας;

Σοφία: Θα επισκεφτούμε την Ελλάδα με τη χριστουγεννιάτικη παράστασή μας “Το Πνεύμα των Χριστουγέννων”, θα ολοκληρώσουμε τη δισκογραφική μας δουλειά και παράλληλα θα συνεχίσουμε με το “Δε φοβάμαι. Δεν ελπίζω. Είμαι…” σε Μόναχο, Παρίσι και Ζυρίχη.