Δημήτρης Λέκκας

Ο Δημήτρης Λέκκας είναι μαθηματικός, συνθέτης μουσικής, διδάκτωρ μουσικών σπουδών και καθηγητής για χρόνια στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, διδάσκοντας Ελληνικό Πολιτισμό. Ανήκει στη γενιά των επιγόνων του Μάνου Χατζιδάκι και του Τρίτου Προγράμματος αλλά και συνθετικά στη «σχολή Χατζιδάκι», αλήθεια για την οποία επαίρεται. Έχει καταθέσει αξιόλογες δισκογραφικές εργασίες, μεταξύ των οποίων, το   Καραγκιόζης και οι Βάτραχοι το 1980 σε συνεργασία με τον Ευγένιο Σπαθάρη από τις θρυλικές παραστάσεις του Τρίτου, το soundtrack «Ηλεκτρικός Άγγελος» το 1982 σε συνεργασία  με τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, την μελοποίηση του κύκλου ποιημάτων του Γιώργου Σαραντάρη «Οι καιροί της άνοιξης», τη μουσική για την παράσταση «Η χώρα των πουλιών», που ανέβηκε (και ξεχώρισε) πριν από μερικά χρόνια στο παιδικό στέκι του Εθνικού Θεάτρου, κ.ά. ενώ καθοριστική υπήρξε η συμβολή του σε όλες τις εργασίες γύρω από τα αρβανίτικα τραγούδια. μαζί με τον Θανάση Μωραϊτη. Αφορμή και στόχος αυτής της συζήτησης ήταν αρχικά, η έναρξη του αυτοδιαχειριζόμενου ραδιοφώνου, Μεταδεύτερο, και η συναυλία στη μνήμη του Μάνου Χατζιδάκι που διοργανώνει, στην οποία τη μουσική επεξεργασία και διεύθυνση υπογράφει ο Δημήτρης Λέκκας. Τελικά, η συζήτηση ξέφυγε. Για την ακρίβεια ο λόγος του Δημήτρη Λέκκα είναι τόσο εκρηκτικός, χειμαρρώδης και απολαυστικά, ακομπλεξάριστα ακαδημαϊκός, που αυτό που ακολουθεί είναι στα όρια της διάλεξης και όχι της συνέντευξης.

Πείτε μας καταρχήν πως προέκυψε το εγχείρημα του ΜεταΔεύτερου, πέρα από τη συγκυρία του «μαύρου» στην ΕΡΤ, ποιο ήταν το κίνητρο για την αυτονόμηση και ίδρυση ενός δικού σας, αυτοδιαχειριζόμενου ραδιοφώνου;

Προσωπικά, πέρναγα απέξω και μπήκα, που λέει ο λόγος. Εννοώ, πως δεν είχα καμία πρόθεση, είχα σταματήσει να κάνω ραδιόφωνο εδώ και πολλά χρόνια αλλά όταν ξεκίνησε αυτή η ιστορία με το «μαύρο» βρέθηκα μέσα στην ΕΡΤ και ξαφνικά άρχισαν να με εμφανίζουν σε μέσα δικτύωσης. Διερωτήθηκα γι’ αυτό και κάποιοι φίλοι μου, σοβαροί κι αγαπημένοι μού είπαν πως εδώ λείπει το όραμα, ο συνεκτικός ιστός. Και αυτό η αλήθεια είναι ότι ισχύει γενικά στον πολιτισμό, όπως έχει καταλήξει σήμερα και όχι μόνο στην Ελλάδα. Προσκλήθηκα, λοιπόν, να προωθήσω το όραμά μου γιατί, όπως το χαρακτηρίζουν, είναι ανθρωπιστικό και ηρωϊκό. Διαρκώς χτυπιόμουνα ότι ο δυτικός πολιτισμός δεν έχει κεντρική ιδέα κι ότι χρειαζόμαστε έναν συνεκτικό ιστό. Στη συγκυρία της ΕΡΤ, λοιπόν, βρέθηκα συμπαριστάμενος με τους διωγμένους, πήγα απέναντι και εκεί μετά από λίγο είπα, «προσέξτε παιδιά μην μας απολύσουν τώρα οι απολυμένοι». Έγινε μια ολόκληρη διεργασία, την οποία δεν θα αναλύσω, και φύγαμε από εκεί και ξαφνικά βρεθήκαμε σε ένα μέρος, όπου όλοι μας κάτι καινούργιο θέλουμε να ξεκινήσουμε, δίνοντας πνοή γενικά στον πολιτισμό. Έχω διδάξει δέκα χρόνια στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, σπουδές στον Ελληνικό πολιτισμό και νομίζω έχω μία κατεύθυνση, μπορώ να συμβάλω στο ιδεολογικό στίγμα. Είμαι από τους παλαιότερους στην ΕΡΑ, όπως και ο Γιώργος Μητρόπουλος, καθώς ήμουνα στο Τρίτο Πρόγραμμα επί Μάνου Χατζιδάκι, παρακολουθήσαμε τη λειτουργία του.

Δεν έχω δει πιο αυταρχική διοίκηση από αυτήν του Μάνου Χατζιδάκι, επίσης δεν έχω δει πιο δημοκρατική, αναρχική διοίκηση από αυτήν του Μάνου Χατζιδάκι

Δεν ήταν το σχήμα, η πρακτική που είχε σημασία αλλά το πνεύμα κι αυτό ακολουθούσε και η δράση. Μετά το 1991 όπου ήμουν στον 902 fm και τη ματαίωση εκείνου του ωραίου εγχειρήματος είχα αποφασίσει να μην ξανακάνω ραδιόφωνο. Χαίρομαι, όμως, που σε αυτήν την ομάδα που βρέθηκα εκεί στον πόνο των εργαζομένων στην ΕΡΤ, στον οποίο συμπαριστάμεθα όλοι μας πάντα, άσχετο αν είμαστε εδώ ή εκεί, σε αυτήν την ομάδα πρότεινα και μπήκαν και τρεις άνθρωποι από τον παλιό 902. Το εγχείρημα του ΜεταΔεύτερου είναι φιλόδοξο, πανελλήνιο και πανεθνικό. Μην με παρεξηγήσετε με εθνικισμούς, κ.λπ,, είναι ένα πνεύμα του πολιτισμού κι αυτό.

Λέω, συχνά, πως κάποιος πρέπει να σώσει το έθνος από τους εθνικιστές

Σε αυτό θα συμβάλλουμε. Έχουμε ανάγκη από νέα συλλογικότητα. Ήμουνα διεθνιστής και σύρομαι στον πατριωτισμό. Αυτοί που ονομάζονται Έλληνες και έχουν αυτήν τη γλώσσα πρέπει τελικά να απειλούνται, γιατί αν δεν απειλούνται κοιτάζει ο καθένας τον εαυτό του. Αυτή η υπόθεση διαπιστώνεται πρώτη φορά στη Νεολιθική εποχή στη Θεσσαλία, όταν το Διμήνι κατέστρεψε τον Σέσκλο, και οι δύο από τους σπουδαιότερους νεολιθικούς οικισμούς της Ελλάδας και της Ευρώπης (4.000 – 6.000 π.Χ.). Αυτή η ιστορία επαναλαμβάνεται πάντα. Τώρα είμαστε, βέβαια, νεόπτωχοι ενώ πριν από λίγα χρόνια ήμασταν νεόπλουτοι. Τα γράφει και ο Ηρόδοτος και ο Αριστοφάνης,  η πενία είναι σύντροφος της αρετής. Το όραμα, είναι τα πάντα. Κάποτε ο Αριστοτέλης που ήτανε Χαλκιδικιώτης ήρθε στην Αθήνα, ήτανε μαθητής του Πλάτωνα αλλά τα τσουγκρίσανε επειδή έκανε τον έξυπνο ο Αριστοτέλης, σηκώθηκε, λοιπόν, πήγε στη βασιλική αυλή, δίδαξε τον Αλέξανδρο, ο Αλέξανδρος φόρεσε τα κέρατα του Άμμωνος, θύμωσε ο Αριστοτέλης και ο Αλέξανδρος έσφαξε κάποιους, μεταξύ των οποίων και τον αγαπημένο του ανιψιό. Ο Αριστοτέλης γύρισε πίσω στην Αθήνα και πήγε να κάνει σχολή αλλά ο κύριος Ισοκράτης τού είπε ότι δεν είναι πολίτης είναι βάρβαρος και να κάτσει έξω από τα τείχη. Ο δε κύριος Ισοκράτης έγραψε προμετωπίδα στη σχολή του «Έλληνες καλούνται οι της παιδεύσεως της ημετέρας μετέχοντες», που σημαίνει Έλληνες ονομάζονται, όχι είναι,  αυτοί που μετέχουν στο εκπαιδευτικό μας σύστημα, στο δικό μας και όχι στο ελληνικό. Λοιπόν, ας σταματήσουμε να λέμε ανοησίες περί τι είναι ελληνικό και τι όχι, διότι οι πηγές λένε άλλα πράγματα, όπως ότι ο καθένας κοιτάει μόνο τον εαυτό του και επιτίθεται στον άλλο. Επιτέλους, κάποτε πρέπει να σταματήσει αυτό. Και από ό,τι φαίνεται θα σταματήσει, όχι όταν θα γίνουμε νοικοκυραίοι αλλά στο κατώφλι τού να γίνουμε κλέφτες επειδή πεινάμε. Είμαι πολύ αισιόδοξος ως προς αυτό.

Λύστε μου μια απορία. Τι εννοείτε ότι η διοίκηση του Χατζιδάκι ήταν αυταρχική;

Εννοώ ότι δεν περνούσε από συμβούλια, αρχαιρεσίες, και λοιπές διαδικασίες. Αποφάσιζε γιατί ήξερε τι ήθελε και τι έκανε. Δεν ήταν η πρακτική του, ήταν το πνεύμα του. Δεν υπάρχει πρόβλημα πρακτικής, υπάρχει πρόβλημα πνεύματος κι ως προς αυτό ήταν αυστηρός. Έτσι κατάφερε και διαμόρφωσε το πρόσωπο του νεοελληνικού πολιτισμού, στο μέτρο που του αναλογούσε και μπορούσε. Εμείς ίσως μπορούμε περισσότερα, γιατί ο Χατζιδάκις είναι δική μας παράδοση, και αν μπορούμε οφείλουμε κι αν οφείλουμε θα το κάνουμε.

Ο Μάνος Χατζιδάκις είναι ένα ισχυρό σύμβολο πολιτισμικά, και σεις τον επικαλείστε συχνά και τώρα το ΜεταΔεύτερο.

Είναι ένα ευρύ πνεύμα, θα μπορούσε στην αρχαιότητα να είναι κάποιος από τους φιλοσόφους. Εάν υπάρχουν Αριστοτελιστές, Πλατωνικοί, γιατί να μην υπάρχουν αντίστοιχα κινήματα σήμερα, επηρεασμένα από νεώτερους ή σύγχρονους. Εμείς και  ο Μητρόπουλος και εγώ, ως συνθέτης, είμαστε της σχολής Χατζιδάκι, και λέω σχολή γιατί όλες οι μεγάλες ιστορίες στην αστική λόγια τέχνη έχουνε δημιουργηθεί από σχολές. Δεν βγαίνει ο καθείς, ως ο εαυτός του. Βγήκε ο Μπραμς κι όταν έκανε την πρώτη του συμφωνία τού έλεγαν όλοι «ότι είναι η Δέκατη του Μπετόβεν» κι ο Μπραμς χαιρότανε. Εγώ επαίρομαι που στη συναυλία θα παίξω ένα έργο, το οποίο για μένα είναι επιθανάτια παρτιτούρα του Χατζιδάκι που την έγραψα εγώ.

Σε ποιον πολιτισμό και σε ποιο νέο όραμα αναφέρεστε;

Ο πολιτισμός ορίζεται ως πληροφοριακό σύστημα και ως τέτοιο μπορεί σε στάδια να είναι απολύτως καθορισμένο. Κοιτώντας στις ρίζες του βλέπεις τη γλώσσα, την οποία πρώτη μαθαίνουμε και κατευθύνει τη σκέψη μας. Διαφορετικές γλώσσες, εφόρμησης μιας προσωπικότητας, διαμορφώνουν διαφορετικά πλέγματα. Έτσι σε κάθε πολιτισμό, στους Γερμανόφωνους, στους Σλαβόφωνους, στους Λατινόφωνους θα βρει κανείς, διαχρονικά, θεωρήματα που βρίσκονται μέσα στη δομική της γλώσσας τους. Υπάρχει και η ελληνική γλώσσα, η οποία είναι γλώσσα τυφλών, καθορίζει αρχέτυπα και εφαρμόζει την πραγματικότητα σύμφωνα με τα αρχέτυπα και η πραγματικότητα αυτή ονομάζεται εποπτεία. Η πραγματικότητα, ως εφόρμηση, για τη λατινική γλώσσα λέγεται εμπειρία. Η εμπειρία είναι ο κόσμος πριν την επεξεργασία, η εποπτεία είναι ο κόσμος που παρατηρώ μετά την εμπειρία. Οι Λατίνοι είναι εμπειριστές, άρα σε κάθε λάμψη αυτή γυρίζουν τα μάτια προς τα εκεί, η ελληνική γλώσσα είναι εποπτική. Είναι γλώσσα που παρακολουθεί, δεν αποδεικνύει τα πράγματα αλλά τα δείχνει. Όπου ο δυτικός πολιτισμός έχει πάει διαφορετικά από τον ελληνικό, μιλάμε για τον πυρήνα, για τα γονίδια, εκεί έχει στραβοπατήσει. Όλη η δυτική επιστήμη πατάει στα μαθηματικά και τα μαθηματικά φέρουν τη δομική της ελληνικής γλώσσας, Εκεί είμαστε πολύ ισχυροί κι όταν λέμε επιστροφή σε αυτόν τον πολιτισμό εννοούμε κάτι σαν να βάζουμε αντερείσματα σε κορμούς που οι άνεμοι τούς έχουνε στραβώσει. Στην ελληνική γλώσσα και στο βαθύ πυρήνα του ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος μάλιστα δεν είναι ενιαίος, είναι υβρίδιο. Σε αυτόν  πρέπει να γυρίσουμε.

Το όραμά σας δηλαδή είναι η επιστροφή στο νήμα του ελληνικού πολιτισμού;

Ναι όχι όμως γραφικότητες. Δεν εννοώ να πάμε να κάνουμε τα Ελευσίνια μυστήρια. Εξάλλου όλες αυτές οι τελετουργίες δεν είναι ειδοποιό χαρακτηριστικό της αρχαίας Ελλάδας, δεν τις έβγαλε η Ελλάδα, υπάρχουν παντού.

Τα ειδοποιά χαρακτηριστικά του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού είναι η ισονομία, η ισοπολιτεία, η δημοκρατία, η διαλεκτική, τα μαθηματικά, η ρητορική κι ο αθλητισμός. Όλα τα άλλα είναι ανοησίες

Βλέπετε αυτά τα στοιχεία να συνδέονται με τον πολιτισμό μας σήμερα, είτε ως εμπειρία είτε ως εποπτεία και παρακολούθηση; Υπάρχει καλλιτεχνική δημιουργία σήμερα που να πιάνει αυτό το νήμα;

Όσον αφορά τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία ως εμπειρία είμαστε στην κατρακύλα, ως εποπτεία είναι όλα μπροστά μας ιδεατά και δυνάμει βλέπω τεράστιο δυναμικό.

Εάν αυτοί οι αρχαίοι Αθηναίοι μέσα σε 60 χρόνια αλλάξανε τον κόσμο, δεν έχει αλλάξει κανενός το DNA. Μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Αυτό που εμποδίζει είναι το σύστημα της εξουσίας

Με άλλη διαχείριση ο πολιτισμός αυτός, και σε αυτή τη γλώσσα που τον ευνοεί, μπορεί να εκτιναχθεί ξανά. Φίλοι μου μουσουλμάνοι μού λένε ότι περιμένουν πως η Αναγέννηση θα σκάσει από εδώ. Μπορεί να μην υπάρχει η πόλη κράτος, παρά ένα οικόπεδο με αμφισβητούμενα όρια και εισβολείς, αλλά το πνεύμα είναι αναπόδραστο κι αυτό είναι η πατρίδα μας. Η γλωσσοπενία και τα περί αυτής είναι γερμανιές. Εάν παραμείνει ο πυρήνας της γλώσσας δεν αλλάζει κάτι ουσιαστικό.

Και από τι εξαρτάται αυτή η κίνηση που περιγράφετε; Είναι θέμα καλλιτεχνικής βούλησης; Μπορεί να σκάσει αναγέννηση μέσα σε συνθήκη εξαθλίωσης και οικονομικοκοινωνικής κρίσης;

Κυρίως. Και δεν μιλάμε μόνο για αναγέννηση της τέχνης αλλά για ανασυνείδηση ολόκληρου του πολιτισμού. Υπάρχει ένα αδηφάγο διεθνές οικονομικό σύστημα, το οποίο έχει κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ότι απειλούνται. Υπάρχουν δυο τρόποι αντιμετώπισης, ο ένας είναι να ζαρώσουμε στο βάθος του κοτετσιού και να περιμένουμε να μας σφάξουνε κι ο άλλος είναι η έξοδος του Μεσολογγίου. Είτε πανικός, είτε έξοδος. Μου λένε τα παιδιά για το sound cloud κι εγώ τους λέω ότι είναι ένα σύννεφο στον ουρανό που παράγει ένα βόμβο, έναν ήχο, που κάνει τα σκυλιά να τρέμουν. Αν ρίξουμε μερικούς εξάγωνους κρυστάλλους, «το σύννεφο έφερε βροχή κι έχουμε μείνει μοναχοί» που λέει και το τραγούδι. Δεν φοβόμαστε τίποτα. Ο επαναστάτης γίνεται επικίνδυνος για τον δυνάστη, όταν δεν έχει να χάσει τίποτα.

Αυτό το νήμα του ελληνικού πολιτισμού και των στοιχείων του, πού διακόπηκε και από ποιον;

Από τον εξευρωπαϊσμό. Επιχείρησαν ένα nation-état. Μια ιστορία του Γαλλικού διαφωτισμού, με συμπαρομαρτούσες την Βρετανία και την Ισπανία. Τρεις ρεμπεσκέδες, τρεις βασιλείς της δυτικής Ευρώπης, ρωμαιοκαθολικοί, στο όριο του διαμαρτυρόμενου, όπως ο βασιλιάς Ερρίκος που έγινε και η κεφαλή της εκκλησίας, στήσανε την ιδέα, ώστε να δώσουν ιδεολογική ταυτότητα στα βασιλεία τους, στα νέα οικόπεδα των κρατών, κόντρα στον υπέρτατο άρχοντα τον Πάπα, που θέλανε να του κόψουν τον αέρα του αυτοκράτορα. Επιχείρησαν να ενοποιήσουν στην Ιβηρική π.χ. Καταλανούς, Βάσκους, δεν τους έκατσε η Πορτογαλία, στη Μ. Βρετανία από την άλλη οι Άγγλοι, οι Σκωτσέζοι, οι Ουαλλοί, οι Κέλτες, κ.λπ.

Οι βασιλείς θέλανε, λοιπόν, να θωρακίσουνε τα σύνορά τους. Επινοήσανε, έτσι, το nation-état., όπου nation σημαίνει γένος και état καθεστώς. Γένος καθεστώς και όχι έθνος κράτος, όπως το μεταφράζουν

Το γένος είναι καταγωγή και το καθεστώς είναι σύστημα εξουσίας. Όπως το μεταφράζουν τώρα αυτοί εδώ, το έθνος είναι πολιτισμική λαογραφική ενότητα αλά Γερμανία και το καθεστώς σημαίνει φρουρά. Η μετάφραση είναι λάθος. Πηγαίνει, λοιπόν, μετά στην Γερμανία και γίνεται Nazionalsozialismus που σημαίνει γενοκοινωνισμός, δηλαδή ένα κοινωνικό σύστημα βασισμένο στην καταγωγή. Τι εθνικοσοσιαλισμός και τρίχες κατσαρές. Όλη η νεώτερη Ελλάδα είναι παραπληροφορημένη, το στήσανε αυτό, της βάλανε κι επικεφαλής τον Καποδίστρια κι όταν τους τέλειωσε ο Καποδίστριας τον δολοφονήσανε. Έτσι συμβαίνει. Βγαίνει μετά ένα ελληνικό κοινοβούλιο με τον Κωλέττη και τους λοιπούς, με τρία κόμματα το Αγγλικό, το Γαλλικό και το Ρωσικό και με ένα Πατριαρχείο να αφορίζει την εκκλησία της Ελλάδος για προτεσταντισμό, λέγοντας ότι πάσχει από εθνοφυλετισμό. Αυτά παρέδωσε ο 19^ος αιώνας. Από εκεί και πέρα κλάφ’ τα Χαράλαμπε. Η Πρωσία έστησε μια ψευτογερμανία, τράκαρε πάνω στην Αυστρία για το ποιος είναι Γερμανός και ποιος δεν είναι, ο Αυστριακός μιλάει Γερμανικά ο Πρώσος δεν είναι Γερμανός, και πάνω στον καυγά κάνουνε παγκόσμιους πoλέμους και τους χάνουνε. Η Μέρκελ βέβαια δεν καταλαβαίνει ότι ο Πούτιν παίζει μαζί της πεντόβολα κι όταν του τελειώσει θα την τελειώσει, όπως και τον Χίτλερ.