Μουσική

Δημήτρης Μητσοτάκης

Από τα τύμπανα των Ενδελέχεια στους Ευδαίμονες και από κει στα τραγούδια του Τσιτσάνη…

Αλέξανδρος Γερασίμου | 26/09/2014

Ενας από τους πιο σημαντικούς δημιουργούς που έχει αφήσει το στίγμα του στην ελληνική σκηνή με τη γραφή του αλλά και την παρουσία του γενικότερα στο εγχώριο καλλιτεχνικό στερέωμα είναι ο Δημήτρης Μητσοτάκης. Ντράμερ -από τους καλύτερους που έβγαλε αυτός ο τόπος- και στιχουργός του εξαιρετικού σχήματος των Ενδελέχεια, από τα πιο θρυλικά και καταλυτικά σχήματα της ελληνόφωνης ροκ σκηνής και μετέπειτα δημιουργός και ερμηνευτής του συγκροτήματος Ευδαίμονες, αν μη τι άλλο φέρνει στο προσκήνιο διαρκώς καινούργιες ιδέες και εξελίσσει πράγματα στη μουσική και στο λόγο σε μια χώρα, που σε όλα τα άλλα επίπεδα δείχνει να έχει πέσει σε λήθαργο. Από το 1994 εργάζεται ως μουσικός εκπαιδευτής σε ομάδες του ΚΕΘΕΑ, διευθύνει το μουσικό εργαστήρι του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθήνας ενώ έχει υπάρξει μουσικός παραγωγός στο ραδιόφωνο.

Οντας ανήσυχη προσωπικότητα ο ίδιος, διοχετεύει τους κοινωνικούς προβληματισμούς του, μέσα από την προσωπική του ματιά και άποψη που μεταφράζονται πέρα από τους στίχους και στη συγγραφή δυο εξαιρετικών βιβλίων «Καυτή σούπα» (εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα, 2007) και «Μονοκατοικία» (εκδόσεις Τόπος, 2009) ενώ μαζί με τον Αλέξανδρο Σικιαρίδη συνέγραψαν το μυθιστόρημα «Υπόγειος» (εκδόσεις Τόπος, 2013). Η «Καυτή σούπα» μάλιστα αποτέλεσε και την αφορμή για τη δημιουργία της ομώνυμης μουσικοθεατρικής παράστασης, όπου μετά το πέρας αυτής σερβιριζόταν στους θεατές καυτή λαχανόσουπα. Οσον αφορά τους στίχους που προαναφέραμε μπορεί να βρει κανείς εξαιρετικά διαμάντια της ελληνικής δισκογραφίας με τους Ενδελέχεια όπως το «Βουτιά από ψηλά», «Κατάδικος», «Που να σε βρω», «Αμέρικα», «Υστερόγραφο», το «Χαράζει το όνειρο» (Ανδριάνα Μπάμπαλη, δίσκος: «και η γη γυρίζει») αλλά και τα πιο πρόσφατα «Αν», «Μπερντές», «Τραβώ Γραμμή» με τους Ευδαίμονες.

Με αφορμή την εμφάνιση του την Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Ελληνικών Λαικών Μουσικών Οργάνων “Φοίβος Ανωγειανάκης” στην Πλάκα με το τελευταίο του όχημα έκφρασης τους Ρε Καντίνι στην μουσική παράσταση «Αφιέρωμα στον Βασίλη Τσιτσάνη» κάναμε μια συζήτηση για όλα τα παραπάνω αλλά και για τις μέρες που διανύουμε που μοιάζουν σαν μια μεγάλη «Φάρσα»…

Δημήτρη καλώς ήρθες στο periodiko.gr. Κλασσική αλλά απαραίτητη η πρώτη ερώτηση: Πότε ξεκίνησε η σχέση σου με αυτό που ονομάζουμε μουσική;

Από πολύ μικρή ηλικία. Από τεσσάρων πέντε χρονών. Είχαμε μια στοίβα 45άρια και καθόμουν και άκουγα με τις ώρες. Είχα μάθει απ’ έξω όλους τους τίτλους χωρίς ακόμα να ξέρω να διαβάζω. Μου ζήταγαν ένα κομμάτι και το έβρισκα αμέσως και από τη σωστή σειρά του δίσκου. Λίγα χρόνια αργότερα, άρχισα να κοπανάω τις κατσαρόλες και τα τάπερ ώσπου να μου πάρουν τύμπανα. Κιθάρα έμαθα πάνω σε όργανα φίλων. Την πρώτη δική μου κιθάρα την απέκτησα αφού ήδη δούλευα ως μουσικός με τη Μονολιθική κομπανία μια τριετία, μέχρι τότε έπαιζα με δανεικές.

Από τους Ενδελέχεια στους Ευδαίμονες και από εκεί στους Ρε Καντίνι. Διαφορετικοί ήχοι, διαφορετικά όργανα, διαφορετικές προσεγγίσεις. Πού γέρνει περισσότερο η …μουσική ζυγαριά, υπάρχει κάτι από όλα αυτά που να είναι πιο κοντά σου τώρα;

Όλα είναι σκηνές από το ίδιο ταξίδι. Ένα ταξίδι χωρίς προορισμό, γεμάτο ποικιλία, όμορφες στιγμές, περιπέτεια, συναντήσεις με διαφορετικούς ανθρώπους. Δεν ξεχωρίζω, δεν κατατάσσω, δεν ζυγίζω. Τίποτα δεν με μπλοκάρει περισσότερο συναισθηματικά από την αξιολόγηση.

Ποιες είναι οι μουσικές που σε συγκινούν περισσότερο; Ποιους δίσκους ξεχώρισες τελευταία;

Μάλλον οι λαϊκές, είτε αυτό λέγεται ροκ, ρεμπέτικο, μπλουζ, τζαζ, παραδοσιακά. Από την άλλη και η λόγια μουσική έχει χώρο στη δισκοθήκη μου και στην ψυχή μου, επιδρά όμως περισσότερο στη σκέψη και λιγότερο στο συναίσθημα. Όσον αφορά τις νέες κυκλοφορίες θα σε απογοητεύσω, τον τελευταίο χρόνο βρίσκομαι στο στούντιο και, δυστυχώς, δεν είχα χρόνο για ακρόαση.

Εν η αρχή ην ο …στίχος ή η μουσική σε μια σύνθεση; Από την άλλη από τη στιγμή που ζούμε εδώ, μιλάμε εδώ, το πιο φυσιολογικό δεν είναι να απευθυνόμαστε –και στη μουσική- με ελληνικό στίχο;

Η δύναμη της μουσικής είναι τεράστια και κυριαρχεί σε ένα τραγούδι, τουλάχιστον αρχικά η μουσική σε έλκει προς ένα ακρόαμα. Το αν θα αντέξει στο χρόνο όμως είναι βασικά θέμα στίχου. Ο στίχος έχει ειδικό βάρος σε μια σύνθεση και την κάνει ή όχι κλασσική και διαχρονική. Είναι απόλυτα φυσιολογικό να εκφραζόμαστε στη γλώσσα μας, πώς είναι άλλωστε δυνατόν το αντίθετο, εκτός κι αν είσαι τόσο καλός γνώστης μιας άλλης γλώσσας ή επιθυμείς να κάνεις διεθνή καριέρα. Δεν σου κρύβω πάντως ότι στην αρχή της συνθετικής μου πορείας έγραφα στιχάκια στα Αγγλικά, επειδή ντρεπόμουν για αυτά που έλεγα και κρυβόμουν πίσω από τις ξένες λέξεις. Ευτυχώς τα τραγούδια αυτά δεν τα άκουσε ποτέ κανείς, εκτός από δυο τρία αδέρφια και ξαδέρφια, τα μέλη του τότε συγκροτήματος και ο τεχνικός του στούντιο.

Πιστεύεις ότι σε αυτή τη χώρα όπως τη ζούμε τώρα, καθημερινά, συμβαίνουν πράγματα στην τέχνη αλλά και γενικότερα στην κοινωνία;

Φυσικά. Η τέχνη και η δημιουργία γενικά δεν μπορεί να σταματήσει να υπάρχει. Καμιά κρίση δεν είναι ικανή να βάλει τέλος στην ανθρώπινη έκφραση. Φυσικά έχει δυσκολέψει πάρα πολύ ο τρόπος παραγωγής ενός καλλιτεχνικού έργου λόγω έλλειψης χρημάτων και παραγωγών, αλλά δεν νομίζω ότι μπορεί ποτέ να σταματήσει. Η δημιουργία είναι ανάγκη. Δεν μπορείς να σταματήσεις να τρέφεσαι.

Τι αποτελεί πηγή έμπνευσης για σένα και τι σε οδηγεί στο να γράφεις μουσική; Από την άλλη υπάρχουν μουσικοί που να σε έχουν «επηρεάσει» πάνω στο δικό σου παίξιμο;

Πηγή έμπνευσης είναι η ίδια η πραγματικότητα. Αρκεί μια βόλτα, ένα ταξίδι, μια κουβέντα με έναν φίλο, μια προσεκτικότερη ματιά στον διπλανό ή στις κρυφές γωνιές της πόλης. Όταν προσλαμβάνεις εικόνες ποτέ δεν ξέρεις πότε αυτές θα ξεπηδήσουν από μέσα σου και θα καθίσουν στο χαρτί. Μπορεί να είναι την επόμενη στιγμή μπορεί και μετά από δέκα, μετά από είκοσι χρόνια. Οι μουσικοί, κυρίως τραγουδοποιοί, που αγαπώ, θα ’λεγα, όχι μόνο με έχουν επηρεάσει αλλά διαμορφώσει. Ο Μπομπ Ντίλαν, ο Τομ Γουέιτς, ο Κουρτ Βάιλ, ο Ντιουκ Έλιγκτον, τα ροκ γκρουπ κυρίως του ’60 και του ’90, οι ρεμπέτες, ο Μάρκος, ο Τσιτσάνης, οι συνθέτες του έντεχνου, ο Θεοδωράκης, ο Χατζιδάκις, ο Λοΐζος, ο Σαββόπουλος, οι άγνωστοι συνθέτες του παραδοσιακού τραγουδιού είναι μερικοί απ’ αυτούς.

Τώρα με τη γενικότερη κρίση που επικρατεί και παίρνει μπάλα και τη δισκογραφία οδηγούμαστε σε ένα γρήγορο ψαλίδισμα της …παραδοσιακής δομής και υπόστασης, του δίσκου δηλαδή την αίσθηση του απτού όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα… Πού βλέπεις να πηγαίνουν τα πράγματα σε επίπεδο δισκογραφικών εταιριών;

Όλα δείχνουν πως οι κυκλοφορίες θα είναι κυρίως ψηφιακές. Το φυσικό προϊόν, προφανώς βινύλιο, θα πωλείται ακριβά και αποκλειστικά για συλλέκτες. Οι δισκογραφικές θα είναι κυρίως μικρές ανεξάρτητες βιοτεχνίες ή μικρά label καλλιτεχνών.

Εκτός από την παρουσία σου σε δισκογραφικό επίπεδο σε συναντάμε και στη συγγραφή εξαιρετικών μυθιστορημάτων. Μίλησε μας για αυτά.

Είναι τρία στον αριθμό, η «Καυτή σούπα» που κυκλοφόρησε από τα Ελληνικά Γράμματα το 2007 και πολτοποιήθηκε, χωρίς καν να ειδοποιηθώ, μόλις έκλεισε ο εν λόγω εκδοτικός, η «Μονοκατοικία» και ο «Υπόγειος» που αποτελεί συνδημιουργία με τον καλό μου φίλο Αλέξανδρο Σικιαρίδη. Η «Μονοκατοικία» και ο «Υπόγειος» κυκλοφόρησαν το 2009 και 2013 αντίστοιχα, από τις εκδόσεις Τόπος. Η «Καυτή σούπα» είναι ένα αυτοβιογραφικό κείμενο με δόσεις μυθοπλασίας, η οποία ανέβηκε και ως θεατρικό την περίοδο 2010-2012 κυρίως σε μπαρ, με συνοδεία ζωντανής μουσικής και τραγουδιών από τους Ευδαίμονες. Η «Μονοκατοικία» όπως και ο «Υπόγειος» είναι μαύρες κωμωδίες που καταλήγουν σε δράμα και αναφέρονται στην εποχή μας. Αυτά ευτυχώς κυκλοφορούν ακόμα…

Τελικά η παράδοση της Ελλάδας μπορεί να υπάρξει στο αστικό περιβάλλον και να διαμορφώσει την καθ ημάς συνέχεια της εγχώριας μουσικής;

Μόνο προσαρμοσμένη στο περιβάλλον της πόλης, με θέματα που διαχρονικά απασχολούν τον άνθρωπο ή τον σύγχρονο αστό σήμερα και μπολιασμένη με καινούργια πρωτοποριακά και ρηξικέλευθα στοιχεία. Σε διαφορετική περίπτωση θα αποτελεί ένα φολκλόρ πτώμα που θα προσφέρεται προς κατανάλωση σε κουρασμένους τουρίστες.

Την Παρασκευή 26 Σεπτέμβρη θα εμφανιστείς στο Μουσείο Λαϊκών Μουσικών Οργάνων με το καινούργιο όχημα έκφρασης τους Ρε Καντίνι, όπου θα παρουσιάσετε μέρος το έργου του Βασίλη Τσιτσάνη. Μίλησε μου για αυτό αλλά και για το καινούργιο σχήμα, ποιοί το αποτελούν…

Παρουσιάζουμε ένα αφιέρωμα στη ζωή και το έργο του Βασίλη Τσιτσάνη με αυτοβιογραφικά κείμενα και τραγούδια. Έχουμε βασιστεί στις πρώτες, αυθεντικές εκτελέσεις των τραγουδιών προσπαθώντας να αναπαράγουμε, όσο αυτό είναι δυνατόν, την αισθητική εκείνων των εκτελέσεων. Τους Ρε Καντίνι αποτελούν οι: Θανάσης Γεωργάρας (μπουζούκι, τραγούδι), Μαρώ Τσουράπα (τραγούδι), Αρετή Κοκκίνου (μαντολίνο) και εγώ (κιθάρα, τραγούδι).

Γιατί επιλέξατε ειδικά το έργο και τη ζωή του Τσιτσάνη και όχι και κάποιου άλλου ρεμπέτη δημιουργού;

Γιατί δεν ήταν ένας απλός ρεμπέτης δημιουργός, ίσως να μην τον χαρακτήριζα καν ρεμπέτη. Η σπουδαιότατη συνεισφορά του Βασίλη Τσιτσάνη στον ελληνικό πολιτισμό και το μεγαλείο του έργου του συνίσταται στο ότι κατάφερε, γύρω από τα τραγούδια του, να ενώσει διαφορετικές τάξεις, διαφορετικές κουλτούρες, αισθητικές και γούστα. Άνθρωποι με αλλιώτικη παιδεία και καλλιέργεια, με διαφορετική καταγωγή και αφετηρία έσκυψαν πάνω από τα τραγούδια του και μυήθηκαν σ’ αυτά εδώ και 80 περίπου χρόνια, στο γεμάτο δύναμη, αλήθεια και μαστοριά καλλιτεχνικό του έργο. Ο Βασίλης Τσιτσάνης είναι ζωντανός, είναι κλασικός, το έργο του δεν φθείρεται όσο κι αν έχει, κατά καιρούς, κατακρεουργηθεί από άθλιες επανεκτελέσεις, όσο κι αν έχει θρηνήσει σε θλιβερά μαγαζιά. Τα τραγούδια του βουτάνε στη λάσπη και να βγαίνουν καθαρά. Το έργο του, τεράστιο σε αριθμό τραγουδιών και ασύλληπτο σε επιτυχίες, δείχνει την καλλιτεχνική ιδιοφυία του Τρικαλινού μάστορα. Επίσης θεωρώ σημαντικό να πω ότι δεν αποτείνουμε έναν, ακαδημαϊκής φύσης, φόρο τιμής αλλά παίζοντας διασκεδάζουμε, μερακλώνουμε.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδια του Δημήτρη Μητσοτάκη; Να περιμένουμε κάποια καινούργια δουλειά;

Η νέα μου δισκογραφική δουλειά είναι έτοιμη και σύντομα θα ανακοινώσω τις λεπτομέρειες. Είναι σε συνεργασία με έναν φίλο τραγουδιστή, γνωστό και μη εξαιρετέο. Τα υπόλοιπα προσεχώς…

Μέσα σε όλο αυτό το χάος κάνεις όνειρα;

Πολλά και διαρκώς.

Τελικά …κιθαρίστας ή ντράμερ (γέλια);

Ονειροπαρμένος.