«Διαζώνη», του Ουίλιαμ Μπάροουζ

Ο Ουίλιαμ Μπάροουζ θα μπορούσε να είναι ο συγγραφέας του ενός βιβλίου. Δεν είναι όμως. Ναι, στο κέντρο του λογοτεχνικού του σύμπαντος βρίσκεται το «Γυμνό Γεύμα», όμως στην περίπτωση του δεν υπάρχει ένας ήλιος και μία συμπεριφορά. Τι σημαίνει αυτό; Ο Μπάροουζ είναι αυτόφωτος και ετερόφωτος την ίδια στιγμή! Την ίδια στιγμή που επηρεάζεται, την ίδια επηρεάζει και την ίδια αποστασιοποιείται μαζί με το έργο του. Είναι από τις λίγες περιπτώσεις που ο δημιουργός ακολουθεί το δημιούργημα χωρίς να το ακυρώνει ή να το εκτρέπει σε ομιχλώδη μονοπάτια. Έργα όπως το «Τζάνκι» και το «Queer» στέκουν μόνα τους και του δίνουν ενέργεια για να προχωρήσει. Την ώρα όμως που αναζητά κάτι άλλο, ενισχύει τον αντίκτυπο και τον μύθο των προηγούμενων. Πώς; Με την προσωπικότητα και την αχαλίνωτη περιέργεια του. Και άλλοι μπορεί να έχουν συμπεριφερθεί ανάλογα (Χέμινγουεϊ), όμως κανείς τόσο ριζοσπαστικά όσο ο Μπάροουζ. Η ζωή του είναι τόσο γερά δεμένη με ό,τι έγραψε, που ετεροχρονισμένα αλλάζει τη φυσιογνωμία προηγούμενων και επόμενων έργων του. Αν, λοιπόν, το «Γυμνό γεύμα» είναι το πιο λαμπρό άστρο, τα υπόλοιπα βιβλία είναι οι αναμενόμενες εκρήξεις. Τελευταία η «Διαζώνη» (Εκδόσεις Τόπος).

Το βιβλίο απεικονίζει τη λογοτεχνική και σωματική κίνηση του Μπάροουζ. Ακόμη κι αν δεν γνωρίζεις την προσωπική ιστορία, η εισαγωγή του Τζέιμς Γκράουερχολτς σου αποκαλύπτει το πού και το πώς του Μπάροουζ. Και μόνο η περιγραφή αρκεί για να σε βάλει στο κλίμα. Το 1954 εγκαταστάθηκε στην Ταγγέρη, της οποίας τα σκιερά δρομάκια, τα αδιέξοδα σοκάκια και οι κοινωνικός εκπεσμός αποτέλεσαν καταφύγιο, θα έλεγε κανείς, για τον ίδιο. Τούτη η πόλη υπήρξε καταλυτική στη συγγραφική εξέλιξη του Μπάροουζ αποτελώντας το σκηνικό μιας από τις δραστικότερες υφολογικές μεταμορφώσεις στην ιστορία της λογοτεχνίας. Η έννοια της κίνησης είναι ξεκάθαρη και ο λόγος του συγγραφέα το αποδεικνύει. Τόσο στο περιεχόμενο όσο -κυρίως- στο ύφος.

Η ζωή του σκιαγραφείται σε αυτή τη συλλογή από σύντομα έργα, αυτοβιογραφικές βινιέτες, επιστολές και καταχωρίσεις σε ημερολόγια. Ο αυτοπεριορισμός στο πρακτικό κομμάτι δεν στερεί τίποτα στον Μπάροουζ. Όλα είναι εκεί: παραλήρημα, πρόκληση, σάτιρα, καταγγελία, σεξ, ναρκωτικά, όλα ελεγχόμενα και απελευθερωμένα. Η φαινομενική απειθαρχία υφολογικά «ντύνει» την ξεκάθαρη στόχευση που δεν είναι άλλη από το χτύπημα της υποκρισίας, της συντηρητικής νοοτροπίας και του πολιτικού ελέγχου. Το κείμενο που ξεχωρίζει είναι ο «Λόγος», ένας μακροσκελής, σεξουαλικά σφοδρός και εσκεμμένα προσβλητικός αφορισμός, ένα κράμα εξομολογήσεων, λογυδρίων και φαντασίας. Στην ουσία είναι πρόδρομος αυτού που διάβασε το κοινό στο ρηξικέλευθο «Γυμνό γεύμα». Όπως σημειώνει στην εισαγωγή ο Γκράουερχολτς: «Ο Λόγος» είναι κείμενο γραμμένο στην κορύφωση της εξοικείωσης του Μπάροουζ με την κατάκτηση του μετέπειτα ύφους του. Η μετάφραση ανήκει στον Γιώργο Μπέτσο ο οποίος καταφέρνει να ακολουθήσει τον απαιτητικό λόγο του Μπάροουζ.