Ελί Βιζέλ: Η νύχτα | εκδόσεις Μεταίχμιο

Η λέξη “Ολοκαύτωμα” δεν πρέπει ποτέ να αφεθεί στη διαβρωτική δύναμη του χρόνου. Δεν πρέπει να γίνει μια αφηρημένη έννοια που απλώς θα προκαλεί ένα μούδιασμα στον ακροατή. Δεν πρέπει να ξεφτίσει και να μείνει γυμνή απέναντι στις αναθεωρήσεις της Ιστορίας, τη “μυωπία” της μνήμης και την παγερή αδιαφορία του ατομισμού. Το “Ολοκαύτωμα” θα μεταφέρει πάντα την απόγνωση, την αγωνία, τη δυστυχία, τον πόνο, το αίμα, την εγκατάλειψη και τον εκμηδενισμό του ανθρώπου. Η απαίτηση να μην ξεχαστεί δεν είναι αποτέλεσμα συγκίνησης και ευαισθησίας. Οχι. Είναι απαίτηση της ίδιας της ζωής, διότι στην προκειμένη περίπτωση δεν υπήρξε θάνατος, αλλά ατίμωση του θανάτου. Το τραύμα στην ανθρωπότητα ήταν βαθύ κι αν έκλεισε είναι πολύ εύκολο να ανοίξει ξανά.

Το βιβλίο του Ελί Βιζέλ μάς θυμίζει την ύπαρξη του τραύματος. Μάς θυμίζει ότι είμαστε ζωντανοί γιατί μπορούμε ακόμα να πονάμε, να νιώθουμε, να θυμώνουμε, να χανόμαστε στην απόλυτη φρίκη που προκάλεσαν οι ναζί. Η προσωπική μαρτυρία μπορεί να μην ξεφεύγει από άλλες, όσον αφορά στη συναισθηματική φόρτιση και την απεικόνιση της κόλασης επί της γης, όμως καταφέρνει να αναδείξει δύο πολύ σημαντικά στοιχεία. Το ένα αφορά το θρησκευτικό-μεταφυσικό πεδίο και το άλλο το διαπροσωπικό. Το αξιοθαύμαστο στην ιστορία του Βιζέλ είναι ότι ο λόγος του μένει ψύχραιμος και μακριά από μελοδραματικές εξάρσεις. Ο Βιζέλ αφήνει την ιστορία να “μιλήσει” γι’ αυτόν και όσα μας λέει είναι καθηλωτικά.

Ο Βιζέλ και η οικογένεια του, Εβραίοι της Τρανσυλβανίας, περιμένουν το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Περιμένουν τον “κόκκινο στρατό” να καταστρέψει τη φονική μηχανή των ναζί. Όσο όμως πλησιάζει το τέλος, η μανία του Χίτλερ απέναντι στους Εβραίους φουντώνει. Η τελική λύση πρέπει να εφαρμοστεί. Οι γείτονες και όσοι ζουν μαζί με την οικογένεια Βιζέλ όμως δείχνουν μια αδικαιολόγητη παθητικότητα. Η πίστη στον Θεό τους “τυφλώνει” και παρά τις προειδοποιήσεις από άλλους που βρέθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν δείχνουν διάθεση να προφυλαχτούν. Η σύλληψη δεν αργεί και η αρχή της “νύχτας” ξεκινά. Η οικογένεια Βιζέλ θα σταλεί στα στρατόπεδα του θανάτου. Ελπίζει ότι ο Θεός θα κρατήσει την οικογένεια ενωμένη κάτι που όμως διαψεύδεται από την πρώτη στιγμή. Ο γιος θα πορευτεί με τον πατέρα μέχρι το τέλος του πολέμου και η σφυρηλάτηση της σχέσης τους στις πιο αντίξοες συνθήκες είναι αυτή που δίνει τον τόνο. Μέσα απ’ αυτήν θα αναδειχθούν όλα τα υπόλοιπα προσωπικά δράματα και οι απίστευτες καταστάσεις.

Ο Βιζέλ πρώτα έγραψε στα γίντις και μετά στα γαλλικά Στη γλώσσα του ήταν κάπως πιο σκληρός και φέρεται να τόνιζε το στοιχείο της εκδίκησης. Η έκδοση συνάντησε δυσκολίες, όμως βρέθηκε εκδοτικός οίκος για να παρουσιάσει αυτό το συνταρακτικό κείμενο. Στην ελληνική έκδοση υπάρχει το πολύ καλό επίμετρο του Σταύρου Ζουμπουλάκη, ο οποίος μας εξηγεί, όσο μπορεί, τις προθέσεις και τον σκοπό του Βιζέλ. Η μετάφραση ανήκει στον έμπειρο Γιώργο Ξενάριο που μας παραδίδει ένα κείμενο λιτό, απέριττο και με όλα όσα πρέπει να το βαραίνουν.

Info: Ελι Βίζελ, Η νύχτα, μετάφραση Γιώργος Ξενάριος, επίμετρο Σταύρος Ζουμπουλάκης, εκδόσεις Μεταίχμιο