Ελληνικό μπάσκετ: Όλα ξεκίνησαν με μία καρέκλα (Α' Μέρος)

Η πρόκριση της Εθνικής Μπάσκετ Γυναικών, για πρώτη φορά, στις τέσσερις καλύτερες ομάδες της Ευρώπης καθώς και η εξασφάλιση του εισιτηρίου για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, ήταν το ιδιαίτερα «νόστιμο» κερασάκι που ήρθε να προστεθεί σε μια σημαντική επέτειο για το ελληνικό μπάσκετ. Την 30η επέτειο της 14ης Ιουνίου 1987. Της μέρας που η δύναμη της αθωότητας και του ταλέντου μόνο φτάνει στην ακμή της. Μια παρέα ταλαντούχων καλαθοσφαιριστών ανατρέπει κάθε προγνωστικό και κατακτά την πρώτη θέση στο πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα. Υπερδυνάμεις του χώρου όπως η Γιουγκοσλαβία, η Ε.Σ.Σ.Δ, υποκλίνονται στην ανωτερότητα των Ελλήνων που ετοιμάζονταν να περάσουν σε αμιγώς επαγγελματικό καθεστώς.

Φέτος, στα 30α αυτά γενέθλια, έγινε η καθιερωμένη γιορτή με τον εγωισμό και την μικρότητα να είναι εκεί. Η κόντρα Βασιλακόπουλου-Γκάλη σταθερή αξία και πάντα παρούσα τέτοια εποχή. Το ΄87 όμως, μπορεί να είναι η αρχή του αμιγώς επαγγελματικού προφίλ που κυριαρχεί πλέον στο μπάσκετ και της μετατροπής του σε ιδιαίτερα αγαπημένο και διαδεδομένο άθλημα, αλλά είναι ταυτόχρονα και το φινάλε σε μια μεγάλη διαδρομή που ξεκίνησε το 1918.

Στο κείμενο που ακολουθεί σε τέσσερα μέρη, (με πρώτη δημοσίευση σε δύο μέρη στο περιοδικό “Ιστορία Εικονογραφημένη”), ο Αλέξανδρος Στεργιόπουλος ακολουθεί βήμα βήμα το ελληνικό μπάσκετ στην πορεία του από τις αρχές του αιώνα μέχρι το 1950. Σε όλες εκείνες τις σημαντικές στιγμές, τους σημαντικούς ανθρώπους και συλλόγους που έβαλαν τα θεμέλια για ό,τι σήμερα αναγνωρίζουμε ως μπάσκετ και σε όλα εκείνα που μοιάζουν να περνούν, δυστυχώς, σε δεύτερο πλάνο υπό το βάρος των πολλών πια χρημάτων και του τρελού κέρδους.

Καλωσήρθατε στον κόσμο του ελληνικού μπάσκετ. Εκείνου που μας χάρισε το 1987!

99 χρόνια πριν το πρώτο «καλάθι»

Η καλαθοσφαίριση έκανε την εμφάνιση της στην Ελλάδα πριν 99 χρόνια. Το 1918 στο γήπεδο της Χ.Α.Ν Αθηνών, μερικά μέλη της, μεταξύ των οποίων και ο Μάικ Στεργιάδης, μαθητής του Νέισμιθ, πήραν δυο καρέκλες, τις στερέωσαν ανάποδα και με μια μπάλα ποδοσφαίρου πρωτόπαιξαν μπάσκετ. Η αρχή, λοιπόν, του αθλήματος στην Ελλάδα είναι πρωτόγονη.

Ο αντιπρόεδρος της Χ.Α.Ν Αθηνών Γιώργης Δ. Θεοδωράτος μιλά για την ιστορία του μπάσκετ στη χώρα μας και για το πρώτο παιχνίδι στο προαύλιο του κτιρίου της Αδελφότητας.

Το μπάσκετ στη χώρα μας ξεκίνησε από τη Χ.Α.Ν;

Ναι

Πως έγινε αυτό; Ο Στεργιάδης έφερε τον σπόρο;

Είναι αληθές αυτό.

Η Χ.Α.Ν πως έκανε το άθλημα δημοφιλές στην Ελλάδα;           

Το μπάσκετ ήρθε από το Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης. Από τις ΗΠΑ. Ο Δρ. Νέισμιθ προσπαθούσε να βρει ένα παιχνίδι διαφορετικό απ’ αυτά που έκαναν τα παιδιά τότε. Η αμερικάνικη Χ.Α.Ν είχε τους διευθυντές ή τους διοικητές στις Χ.Α.Ν όλου του κόσμου. Η Χ.Α.Ν Αθηνών έγινε το 1892

Με το μπάσκετ πότε ασχολήθηκε;

Το 1919 που είναι και η φωτογραφία. Η Χ.Α.Ν ήταν τότε το «Σπίτι του στρατιώτη». Ηταν κινούμενη. Οπου υπήρχε στρατόπεδο πήγαινε κοντά. Τι έκανε εκεί; Ψυχαγωγούσε τους στρατιώτες. Τους έβαζε να κάνουν παιχνίδια να εκτονώνονται. Τους παρείχε υλικά αλληλογραφίας, κάλτσες. Γενικά, όπου υπήρχε στρατός πήγαινε και η Χ.Α.Ν.

Το 1919 είμαστε λίγο πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή. Η Χ.Α.Ν έχει τότε ένα κτίριο στην Αθήνα, στην οδό Μητροπόλεως. Εκεί όπου ήταν παλιά το υπουργείο Παιδείας. Ηταν κοντά στην εκκλησία. Το 1919, λοιπόν, στο προαύλιο του κτιρίου της Χ.Α.Ν  γίνεται αυτό το παιχνίδι που βλέπουμε στη φωτογραφία.

Αυτό είναι και το ξεκίνημα του μπάσκετ στην Ελλάδα

Απ’ αυτά που ξέρουμε, μια παρέα ήθελε να εκτονωθεί. Σε αυτήν ήταν ο Στεργιάδης, χωρίς να είμαστε σίγουροι ποιος είναι στη φωτό, και κάποιοι άλλοι Αμερικάνοι. Σίγουρα ορισμένοι ήταν Αμερικανοί. Βοηθοί της τότε διοίκησης της Χ.Α.Ν. Οι λεγόμενοι «Fraternal Secretaties». Ηθελαν να πουν στους νέους που υπήρχαν εκεί για ένα καινούργιο παιχνίδι.  Εψαχναν στην αρχή για basket (καλάθι), είδαν ένα που υπήρχε στο μαγειρείο. Εγινε χαμός από τη μαγείρισσα και έτσι σήκωσαν κάποιον που καθόταν στην αυλή και έβαλαν την καρέκλα ανάποδα. Ο φωτογράφος τραβούσε τον χώρο. Ετυχε και τράβηξε.

Ξέρουμε τον φωτογράφο;

Όχι. Πάντως ήταν Αμερικανός.

Η φωτογραφία πως ήρθε στα χέρια σας;

Η φωτογραφία έχω την εντύπωση ότι αναζητήθηκε. Γιατί ενώ το πρώτο παιχνίδι  γίνεται το 1919 στη Χ.Α.Ν Αθηνών, τα πράγματα εξελίσσονται. Η Χ.Α.Ν Αθηνών βοηθά και στη δημιουργία της Χ.Α.Ν.Θ. Το 1924, ενώ το παιχνίδι έχει διαδοθεί στις γειτονιές της Αθήνας, η Χ.Α.Ν διοργανώνει το πρώτο πρωτάθλημα του 1924.

Η Χ.Α.Ν πως το διέδωσε;

Ο ένας με τον άλλον στις γειτονιές. Στη Χ.Α.Ν ερχόντουσαν πολλά παιδιά. Προφανώς είδαν το άθλημα και τους προκάλεσε ενδιαφέρον. Ετσι, έπαιξαν και μετά και άλλοι, και άλλοι….

Στο διάστημα 1919-1924 τι γίνεται;

-Σε αυτό το διάστημα συμβαίνει η Μικρασιατική Καταστροφή. Ερχονται πολλοί Μικρασιάτες. Οι Μικρασιάτες της Σμύρνης γνωρίζουν το άθλημα γιατί η Χ.Α.Ν Σμύρνης το έχει διαδώσει εκεί.

Η Χ.Α.Ν της Σμύρνης από ποιους το έμαθε;Από Αμερικανούς και πιο πριν από εμάς. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτες ομάδες είναι των μικρασιατικών σωματείων. Η ΑΕΚ ιδρύθηκε το 1924. Το δ.σ συνεδριάζει στη Χ.Α.Ν. Αρα είναι λογικό ότι έτσι ήξεραν το παιχνίδι. Ερχεται μαγιά ανθρώπων από τη Μικρά Ασία. Το κύμα των ανθρώπων που έρχεται από τη Σμύρνη, έχει και ανθρώπους  που ξέρουν από μπάσκετ. Μάλιστα υπάρχει και βίντεο.

Η Χ.Α.Ν.Θ έπαιξε σημαντικό ρόλο;

Βεβαίως. Γιατί είχε το πρώτο οργανωμένο γήπεδο. Ολη η Θεσσαλονίκη περνά απ’ αυτό το γήπεδο. Η ομάδα της Χ.Α.Ν Αθηνών πάει στη Νίκαια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετέχει στα πρώτα πρωταθλήματα. Επί Μεταξά διακόπτει τη λειτουργία της. Ενεργοποιείται μετά τη λήξη του Εμφυλίου σε Αθήνα και Νίκαια.

Πως ήρθαν οι Χ.Α.Ν (YMCA) στην Ελλάδα;

Οι Χ.Α.Ν δημιουργούνται το διάστημα 1840-1850 σε όλο τον κόσμο από Αγγλους και Αμερικανούς. Στην ουσία στη Χ.Α.Ν μετέχουν όσοι πιστεύουν στον Ιησού Χριστό. Ανεξαρτήτως δόγματος. Με το που ξεκινάει η κίνηση των Χ.Α.Ν γίνεται διάσπαση. Στην ουσία αποχωρεί ο Ε. Ντυνάν και δημιουργεί τον Ερυθρό Σταυρό. Υποψιαζόμαστε ότι υπήρξε διένεξη στις τάξεις των Χ.Α.Ν. Σημείο τριβής να ασχολείται η Χ.Α.Ν περισσότερο με τους στρατιώτες και να τους υποστηρίζει. Υποθέτω, ότι ο Ντυνάν ήθελε οι Χ.Α.Ν να φροντίζουν νοσοκομειακά και ιατροφαρμακευτικά τους στρατιώτες. Η διοίκηση της Χ.Α.Ν δεν συμφωνούσε ότι αυτή είναι η δουλειά της. Να βοηθάμε και να ενθαρρύνουμε τον στρατό στη χώρα του. Γίνεται, λοιπόν, η κίνηση σε όλο τον κόσμο κι ένας Αμερικάνος έρχεται το 1892 στην Ελλάδα και δημιουργεί τη Χ.Α.Ν. Τότε ήταν μια παρέα. Ο Αμερικανός έρχεται στην Ελλάδα που είναι σε πόλεμο με την Τουρκία. Υποψιάζομαι ότι έχει σχέση και με τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Η Χ.Α.Ν βρίσκει ανταπόκριση, γιατί συνδύαζε την επαφή με την εκκλησία και την απασχόληση στον ελεύθερο χρόνο. Επιανε τα μηνύματα της εποχής. Από το 1892 έως το 1919 αναπτύσσεται.

Ο Νέισμιθ ανακάλυψε το μπάσκετ το 1891. Γιατί δεν ήρθε πιο γρήγορα στην Ελλάδα;

Η Ελλάδα είναι σε εμπόλεμη κατάσταση. Είναι μικρή. Δεν ήταν κι εύκολο να μεταφερθούν πράγματα.

Διαβάστε το Β’ μέρος και το Γ’ μέρος