«Ενας διαφορετικός τυμπανιστής», του Ουίλιαμ Μέλβιν Κέλι

Οταν γυρνά ο τροχός

| 23/12/2020

Ο τροχός γυρνά και απλά το ξέρεις. Δεν χρειάζεται να κάνεις κάτι. Απλά το ξέρεις. Δεν ακούς τα λόγια, δεν ακούς την κραυγή, δεν ακούς το σύνθημα. Απλά ξέρεις. Η ώρα ήρθε και η αλλαγή δεν μπορεί να περιμένει. Ο χρόνος επιβραδύνει από σεβασμό μπροστά στον άνθρωπο που δεν έχει χρόνο, μήτε χώρο. Στην έρημο της ψυχής, στην έρημο του σώματος βρίσκει τη διέξοδο και ήρεμα, σταθερά, σχεδόν ψιθυριστά, αποφασίζει: Ως εδώ! Πίσω δεν κοιτά και τα απομεινάρια πρέπει να αναμετρηθούν μόνα τους με τη φθορά. Το κορμί αυτό δεν έχει άλλο αίμα να δώσει. Το αίμα έγινε ποτάμι που φούσκωσε και ο τροχός γύρισε και το αίμα πλύθηκε, χάθηκε στο γαλάζιο και σκεπάστηκε από το χρυσό. Ο τροχός γύρισε και μαζί ο κόσμος αναποδογύρισε και οι θεατές, οι θύτες, δεν είχαν πια θέαμα να δουν, να χορτάσουν. Η παράσταση έλαβε τέλος και οι θεατές έμειναν να κοιτάζουν την άδεια σκηνή, που γι’ αυτούς είναι άδεια ζωή. Η παράσταση ζητά νέο κοινό, ίσως νέους θύτες. Το σίγουρο είναι ότι ο τροχός γύρισε και ο κόσμος άλλαξε σκηνή, άλλαξε ρυθμό. Οι θύτες θα ξαναβρεθούν, τα θύματα επίσης και το θέαμα δεν θα λείψει. «Ένας διαφορετικός τυμπανιστής» (Εκδ. Μεταίχμιο) μας καλεί, γιατί ο τροχός γύρισε.

Ο Ουίλιαμ Μέλβιν Κέλι και τα ερωτήματα των λευκών. Ο αφροαμερικανός Ουίλιαμ Μέλβιν Κέλι και τα ερωτήματα των λευκών. Το θύμα, για λίγο, στη μεριά του θύτη, σε μια διαφορετική θέση, λίγο ψηλότερα απ’ ό,τι είχε συνηθίσει. Ο Κέλι γράφει για τη στιγμή που ο φυλετικός διαχωρισμός παύει να ισχύει. Γράφει για την πρώτη στιγμή της τεράστιας αυτής αλλαγής και το κάνει μέσα από τα μάτια των λευκών. Μπαίνει στη θέση τους και προσπαθεί να δει πώς ερμήνευσαν την αλλαγή αυτή. Για τον Κέλι έχει ενδιαφέρον η σκέψη του εξουσιαστή, του καταπιεστή, του ρατσιστή, διότι έτσι μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα το φυλετικό ζήτημα και ίσως και το ταξικό. Το πρόσχημα είναι το χρώμα του δέρματος. Η ωμή και χυδαία έκφραση του καταπιεστικού συστήματος είναι η αιτία. Ο πυρήνας προστατεύεται, η επιδίωξη κέρδους δηλαδή. Ωστόσο, όταν ο σκληρός φλοιός σπάει, κάτι τραντάζεται, κάτι ξεβολεύεται, η ισορροπία χάνεται και οι μέχρι πρότινος «ανώτεροι» λευκοί κυνηγούν φαντάσματα. Δεν ξέρουν ότι σε κάποια χρόνια η τάξη θα αποκατασταθεί υπέρ τους, με άλλον, τρόπο, αλλά υπέρ τους. Ε, σε αυτή την άγνοια πατά το μυθιστόρημα του Κέλι και κάνει θραύση.

Μια μέρα του 1957,  στο Σάτον, μια μικρή πόλη μιας επινοημένης πολιτείας του αμερικανικού Νότου, ανάμεσα στο Μισισίπι και την Αλαμπάμα, ο νεαρός μαύρος αγρότης Τάκερ Κάλιμπαν ρίχνει αλάτι στα χωράφια του, σκοτώνει τα ζωντανά του, βάζει φωτιά στο σπίτι του, παίρνει τη γυναίκα και το παιδί του και φεύγει. Οι λευκοί κάτοικοι παρακολουθούν σαστισμένοι. Τις επόμενες μέρες, ο ένας μετά τον άλλον οι μαύροι κάτοικοι φοράνε τα κυριακάτικα τους, παίρνουν ό,τι πολύτιμο έχουν και φεύγουν κι εκείνοι. Αυτή η ιστορία, απλή και τόσο, μα τόσο, προκλητική. Το μέγα ερώτημα που θέτει ο Κέλι είναι: Τι θα γινόταν ο κόσμος χωρίς μαύρους; Το προσεγγίζει μέσα από μύθους, μέσα από τη συμπάθεια λευκών-μαύρων, μέσα από την άρνηση των λευκών να κατανοήσουν τους μαύρους, μέσα από τη γνώση αμφοτέρων για τη θέση τους στον κόσμο, στην κοινωνία, μέσα από το μίσος των λευκών προς τους μαύρους, μέσα από την αμηχανία των λευκών μπροστά στην αποφασιστικότητα των μαύρων.

Η αφήγηση του Κέλι αλλάζει πρόσωπα, οπτική γωνία, αναδεικνύοντας απόλυτα το στιγμιότυπο της μεγάλης αλλαγής. Το προσωπικό στοιχείο υποχωρεί μπροστά στην απόσταση που απαιτεί το θέμα και στο τέλος έχουμε πανοραμική θέα της αναπότρεπτης κίνησης του μαύρου ποταμιού. Ο Κέλι φωτίζει τις κρυμμένες πτυχές του φυλετικού διαχωρισμού, τις ανθρώπινες, αν και στο τέλος τον λόγο έχει η βία και η αποκτήνωση. Σπουδαίο μυθιστόρημα, τόσο από πλευράς θεματολογίας, αφήγησης και πλοκή, όσο από πλευράς εκμετάλλευσης συναισθηματικών καταστάσεων. Ισοδύναμο με τα έργα του Τζέιμς Μπάλντουιν, αξίζει να ανακαλύψετε αυτόν τον μεγάλο συγγραφέα. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Γιώργο-Ικαρο Μπαμπασάκη.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις