Στήλη: Auditorium

Ευρωπαϊκές τζαζ και άλλες μουσικές για μια παρατεταμένη έξοδο

Αντώνης Ν. Φράγκος | 28/06/2020

Δεν είναι καθόλου καινούρια τούτη η στήλη. Έκανε την πορεία της για αρκετό καιρό στο παρελθόν («Δίφωνο», «Jazz & Τζαζ»), πέρασε στην διαθεσιμότητα και έρχεται και πάλι στο προσκήνιο του φιλόξενου «Περιοδικού». Κυρίως νέες μουσικές θα παρουσιάζει αλλά δεν θα παραλείπει να μεταφέρει δημιουργικές προτάσεις από το κυρίως ρεύμα της δισκογραφίας. Το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η συνοπτική αλλά ουσιαστική παρουσίαση των καλλιτεχνικών προϊόντων.

Χορωδιακά κομμάτια του ΕσΘονού συνθέτη Cyrillius Kreek (1889- 1962) περιέχει ο δίσκος “The Suspended Harp Of Babel”, κομμάτια που εκτελούνται από τους συμπατριώτες του, Vox Clamantis –συνεργάτες, ενίοτε, του Arvo Pärt -υπό την διεύθυνση του Jaan- Eike Tulve ενώ παρεμβάλλονται πρελούδια με τον Marco Ambrosini (nyckelharpa) και Anna-Liisa Eller (kannel). Θρησκευτικοί ψαλμοί και φολκ ύμνοι αντιπαρατίθενται με οργανικές μελωδίες ούτως ώστε να δημιουργείται ένα ονειρικό και συγκινησιακό περιβάλλον που ενισχύεται από την βαθιά ηχητική παλιάς εκκλησίας στο Ταλίν, όπου και ηχογραφήθηκε.

Το τρίο του Αυστριακού κιθαρίστα και συνθέτη Wolfgang Muthspiel επιστρέφει στις ηχογραφήσεις με το τέταρτο για την ECM άλμπουμ, “Angular Blues”, με τους Αμερικάνους Scott Colley και Brian Blade στο ακουστικό μπάσο και στα κρουστά αντίστοιχα. Εναλλαγές ακουστικής και ηλεκτρικής κιθάρας, στιβαρός ρυθμικός τομέας, μελωδικές εσωτερικές συνθέσεις, μπι-μποπ, δυο στάνταρ και ένα σόλο κιθαριστικό κομμάτι με ηλεκτρονικό delay σε μπαρόκ ατμόσφαιρα. Καθόλου άσχημα για τον μουσικό που ο New Yorker θεωρεί ένα λαμπρό φως ανάμεσα στους σύγχρονους κιθαρίστες.

Ντεμπούτο με την ετικέτα της ECM για τον τενορίστα Oded Tzur, γεννημένο στο Τελ Αβίβ αλλά κατοικοεδρεύοντα, πλέον, στην Νέα Υόρκη, το “Here Be Dragons” φαντάζει, με το κουαρτέτο του, σαν ήρεμη δύναμη. Μαζί του, ο δικός μας κοντραμπασίστας Πέτρος Κλαμπάνης, ο συμπατριώτης τού πρώτου, Nitai Hershskovits, στο πιάνο και ο Αμερικάνος Jonathan Blake -υιός του βιολιστή John Blake- στα κρουστά. Με αυτά τα δεδομένα οι συνθέσεις του Tzur επηρεασμένος από τις ινδικές raggas κλίμακες παίζονται σε χαμηλούς τόνους αλλά υποβάλλουν ενίοτε μποπ ρυθμούς που θυμίζουν τον ύστερο Coltrane.

Κάθε νέα δουλειά της σπουδαίας Αμερικάνας πιανίστριας και συνθέτριας Carla Bley αποτελεί γεγονός. Το ίδιο ισχύει και για το “Life Goes On” –τέταρτο άλμπουμ με τον συντοπίτη της Steve Swallow στο ηλεκτρικό μπάσο και τον Άγγλο Andy Sheppard στο σαξόφωνο. Ήδη μια συνεργασία 25, σχεδόν, χρόνων, εντυπωσιάζει με την φρεσκάδα της και τις διατρέχουσες blue συντεταγμένες και το ενίοτε cool ύφος μιας και η αλληλεπίδραση μεταξύ τους είναι τουλάχιστον συναρπαστική. Το έργο αποτελείται από τρεις σουίτες που αν και διαφορετικού, μάλλον, κλίματος συμπληρώνονται απόλυτα λόγω της μεγάλης εμπειρίας των μουσικών.

Ηχογραφημένο λάιβ στο Παρίσι το σόλο άλμπουμ του Άγγλου πιανίστα των Dinosaur, Elliot Galvin, “Live In Paris At Fondation Louis Vuitton”, αποτελείται από έξι αυτοσχεδιαζόμενες συνθέσεις του ενώ υπάρχουν μερικά γραμμένα μέρη. Το άλμπουμ αναδεικνύει ανάγλυφα την μεγάλη εκτελεστική δεινότητα του Galvin καθώς όχι μόνο περνά με άνεση από ένα θέμα στο άλλο αλλάζοντας ύφος κατά το δοκούν -ακόμη και οι μικροτονισμοί του έχουν ένταση αλλά και το κυριότερο, πέρα από την τεχνική, υπάρχει συναίσθημα.

“Multiverse” τιτλοφορείται η πρώτη ηχογραφημένη συνεργασία των Άγγλων, Ivo Neame (κρουστά, vibes, μαρίμπα) και Jim Hart (πιάνο, χάμοντ, μέλοτρον, Fender Rhodes, κλαρινέτο), αν και παίζουν μαζί σε διάφορα πρότζεκ εδώ και 15 χρόνια. Η παραγωγή τού Matt Claver προσδίδει βάθος στο ιδιόμορφο φιούζιον έτσι ώστε να ακούγονται μακριά από κάθε στυλιζαρισμένη μουσική που μας έχει συνηθίσει εδώ και δεκαετίες το συγκεκριμένο είδος. Πιάνο και σαξόφωνο, vibes και ντραμς συνδιαλέγονται άψογα ενώ τα ελεκτρόνικς και το σαμπλάρισμα του Calvert προδίδουν ένα τέκνο ρυθμικό σκηνικό υποβοηθητικό των αυτοσχεδιαστικών επινοήσεων των μουσικών.

Δεύτερο άλμπουμ για τους Νεοϋρκέζους The Bad Plus από τότε που ο δημιουργικός πιανίστας Orrin Evans εντάχθηκε στο γκρουπ. Αναφερόμαστε στο “Activate Infinity” στο οποίο το τρίο -μπάσο και ντραμς οι υπόλοιποι δυο- με 18 χρόνια ενεργούς παρουσίας, προχωρά σε περισσότερο εύληπτα μονοπάτια με πρωταγωνιστή, βεβαίως, το πιάνο και με πρόσφορες στους ρυθμούς συνθέσεις. Σαφώς το μπι-μποπ χαρακτηρίζει τον σκληρό υφολογικό πυρήνα του τρίο, είναι, όμως η διαθέσεις των μουσικών τέτοιες ώστε πολλές φορές η ποπ μελωδία να λειτουργεί μέσα από τον αυτοσχεδιασμό.

Το “Ascent”, δεύτερο άλμπουμ του Γερμανού πιανίστα Pablo Held για την ετικέτα της Edition, ερμηνεύεται από το τρίο του με τους Robert Landfermann και Jonas Burgwinkel, στο ακουστικό μπάσο και στα κρουστά αντίστοιχα μαζί με τον Βραζιλιάνο κιθαρίστα Nelson Veras. Και ενώ οι μέντορες του Held είναι οι Mompu, Ραχμάνινοφ και Monk, τα κομμάτια του δίσκου έχουν μποπ ιμπρεσιονιστική κομψότητα, είναι λιτά και άμεσα μελωδικά. Είναι, βέβαια, το πιάνο που κυριαρχεί, το πιάνο που αυτοσχεδιάζει διαρκώς καθώς συνδιαλέγεται με την ακουστική κιθάρα του «φολκλορίστα» Veras.

Το Φιλανδικό κουϊντέτο των Oddarrang, αριθμεί ήδη το πέμπτο του άλμπουμ που φέρει τον ελληνικό τίτλο, “Hypermetros” ήγουν «πέρα από το μέτρο». Ηγέτης του γκρουπ ο ντράμερ Olavi Louhivuori δημιουργεί με τους συντρόφους του -τσέλο, το τρομπόνι, την κιθάρα και το μπάσο- και με την χρήση συνθετητών, μουσική που υπερβαίνει τα διάφορα ύφη -απ τη κλασική, την τζαζ, το post- rock, το άμπιεντ και τα σινεματικά τοπία. Στήνει ατμοσφαιρικές καταστάσεις που ρέουν μέσα στον συνεχή αυτοσχεδιασμό και τις μελωδικές γραμμές.

Πρώτη ηχογράφηση για την ACT, της 33χρονης Εσθονής συνθέτριας, πιανίστριας και αοιδού, Kadri Voorand, το “In Duo With Mihkel Mälgand”, συνθέτει ένα ομολογουμένως απολαυστικό πορτραίτο της νεαρής καλλιτέχνιδας. Ντουέτο, βεβαίως, με τον Mälgand -μπάσο, κιθάρα, τσέλο, κρουστά- οι δυο ερμηνεύουν δικά της, κυρίως, κομμάτια και ένα του Michael Jackson, όμως, είναι ο τρόπος που τραγουδάει αλλά και η παραγωγή που κάνει στον δίσκο της που αφομοιώνει γόνιμα την φολκ-ποπ, το R&B, την κλασική, φυσικά τα τζαζ φωνητικά και το σκατ ώστε νομίζει κανείς πως η μουσική γεννήθηκε στην καρδιά της Νέας Υόρκης. Χαρακτηριστικό το κομμάτι, “Like John And Yoko” που αφιερώνει στον Lennon και την Ono ενώ δανείζεται το γνωστό ρεφραίν του θρυλικού “Imagine”.

Άκρως ενδιαφέρον homage στον Μπετόβεν αποτίουν οι Γερμανοί Jazzrausch Bigband με το LP “Beethoven’s Breakdown”, με αφορμή τα 250 χρόνια, φέτος, από την γέννησή του. Μια μπάντα 16 μουσικών με πολλά πνευστά, μπάσο, ντραμς, πλήκτρα, ηλεκτρική κιθάρα, φωνητικά και ελεκτρόνικς, εννοούν να εκτελούν χορευτικά σε ρυθμό τέκνο-τζαζ, σονάτες, κουαρτέτα εγχόρδων και μέρη συμφωνίας του τεράστιου συνθέτη απ’ την Αυστρία. Εγχείρημα που θα ανατριχιάσει τους παραδοσιάρχες της κλασικής. Οι JRBB σουϊνγκάρουν ηλεκτρονικά προτείνοντας μια άλλη, σύγχρονη, ερμηνεία λόγιας μουσικής.

Δυο Σουηδοί μουσικοί, ο Nils Landgren στο τρομπόνι και τα φωνητικά και ο Jan Lundgren στο πιάνο συναπαρτίζουν ένα ευφάνταστο ντουέτο, άψογο ερμηνευτικά με συνθέσεις ονομάτων όπως οι Keith Jarrett, Jimmy Webb, Lennon- McCartney, Abdullah Ibrahim- ακόμη και παραδοσιακών ανώνυμων δημιουργών. Όλα αυτά στο άλμπουμ με χαρακτηριστικό τίτλο, “Kristallen”, ήτοι κρυστάλλινος (ήχος). Εύθραυστες μελωδίες χαμηλών τόνων και μεγάλων εντάσεων σε ένα άλμπουμ λυρικής τζαζ δωματίου που μολονότι μοιάζει να αναφέρεται σε παλιότερες εποχές-Sinatra,Cole- έχει την μενταλιτέ του σήμερα.

Ο λόγος για τον Γερμανό ντράμερ Wolfgang Haffner και την πρόσφατη δουλεία του, “Kind Of Tango”– ύστατο μέρος της τριλογίας του, “Kind Of…”- και ενώ έχει ήδη περιπλανηθεί στα χωράφια της cool jazz και στην μουσική παράδοση της Ισπανίας, έρχεται τώρα στο τάνγκο και το Μπουένος Άιρες. Πέρα από μερικά κομμάτια του εμβληματικού Astor Piazzolla και την cool εκτέλεση της κλασικής,“Cumparsita”, ο Haffner συνθέτει ομού με τον Σουηδό Lars Danielsson (κοντραμπάσο, τσέλο) και τον ομοεθνή του Ulf Wakenius (κιθάρα), τα υπόλοιπα κομμάτια στο πνεύμα ευρωπαϊκής εκδοχής του τάνγκο- προσπάθεια που υποστηρίζεται και από τον Γάλλο Vincent Peirani στο ακορντεόν-πέρα των άλλων μουσικών, στο πιάνο και στο βιμπράφωνο.

Σε συνέχεια με το δίσκο που έγραψε με την Deutsche Kammerphilharmonie Bremen πάνω σε συνθέσεις των Μότσαρτ, Μπερνστάιν και John Lennon, ο Φιλανδός πιανίστας Iiro Rantala συνεργάζεται εκ νέου με την φιλαρμονική δωματίου για την εκτέλεση δυο μεγάλης διάρκειας κομματιών του George Gershwin μαζί με άλλα του συνθέτη. Τα “Rhapsody In Blue” και “Porgy And Bess Suite” δεσπόζουν στην αρχή για να ακολουθήσουν, αμέσως μετά, εκείνα του Σκανδιναβού καλλιτέχνη στο γκερσιανό ύφος μετ’ ολίγων αυτοσχεδιασμών, πράγμα που αναδεικνύει για άλλη μια φορά τις μεγάλες δυνατότητες του IR τόσο στην τζαζ όσο και στην κλασική σύνθεση.

Παλιά γνώριμη της στήλης η Σουηδή Viktoria Tolstoy -τρισέγγονη του ομώνυμου μεγάλου Ρώσου λογοτέχνη- έμπειρη τραγουδίστρια με αρκετά άλμπουμ, τελευταίο εκ των οποίων το “Stations”– με το κουϊντέτο της όπου ξεχωρίζει στο πιάνο-στην θέση άλλοτε των Esbjörn Svensson και Jacob karlzon- ο Joel Lyssarides, με επιρροές από Herbie Hancock, Bill Evans, Μπραμς και Ραβέλ. Η ερμηνεία της Tolstoy όπως πάντα περιεκτική, ενίοτε μελοδραματική, θλιμμένη, αλλά αμέσως μετά μεταμορφωμένη, χαρούμενη. Χαρακτηριστικό το τραγούδισμά της στο ρυδμ εντ μπλουζ του Dylan, “Million Miles”.

Ένα “best of” για την Δανή Caecilie Norby το “Portraying”, εμπεριέχει 16 παλιότερα κομμάτια- έξι εκ των οποίων ακυκλοφόρητα- με πλειάδα σημαντικών μουσικών-Lars Danielsson, Bugge Wesseltoft, Marius Neset, Nguyên Lê, Randy Brecker, Ulf Wakenius κ.α. Από πιο γνωστές φωνές της Σκανδιναβίας, με υψηλές πωλήσεις δίσκων και με φοβερή άνεση να περνά από τον David Bowie, στην Dolly Parton και από εκεί στον John Fogerty, στον Michel Legrand και στον Neil Young. Περνά χαλαρά από το ροκ στην σόουλ-στην τζαζ, στο μπλουζ-στην ποπ και την κλασική. Ερμηνεύτρια με την ουσιαστική έννοια του όρου οικειοποιείται κάθε στιλ, και το μεταμορφώνει.

Ο Γερμανός πιανίστας Joachim Kühn, μορφή της Ευρωπαϊκής τζαζ και ο Πολωνός βιολιστής Mateusz Smoczyński ενώνουν δυνάμεις για έναν δίσκο απέριττης ευαισθησίας και μελωδικότητας. Το “Speaking Sound” εμπεριέχει δικές τους συνθέσεις μαζί με εκείνες του Vincent Peirani, του Rabih Abou- Khalil και του Αρμένιου μυστικιστή φιλόσοφου Gurdjieff. Δεν θα λέγαμε ότι πρόκειται για σύγχρονη μουσική αλλά μιας και οι δυο έχουν εντρυφήσει στα λόγια κονσερβατουάρ και παρά την τζαζ κουλτούρα τους, οι Duo Art δημιουργούν αισθητικά μοτίβα που ξεπερνούν τις όποιες ετικέτες. Αν σε αυτό προσθέσουμε και τους ολοκληρωμένους αυτοσχεδιασμούς τους, τότε δυνάμεθα να ορίσουμε το ύφος τους ως μετά-κλασικό.

Ο βετεράνος Μαροκινός τραγουδιστής- χειριστής του guembri- Majid Bekkas, κυκλοφόρησε εσχάτως το “Magic Spirit Quartet” όπου με το κουαρτέτο του-δυο μέλη του οποίου Σκανδιναβοί- παίζει παραδοσιακή gnawa μουσική, χαρακτηριστική σε όλο το Μαγκρέμπ. Πρόκειται για υπνωτικό trance, τελετουργικό και αυθεντικά γιορταστικό με ψυχεδελικές διαστάσεις. Τρομπέτες, πιάνο, συνθετητές, ηλεκτρική κιθάρα και ντραμς συνδέουν τις ψαλμωδίες του Bekkas με ήχους που ταξιδεύουν, ενώ οι παίκτες αυτοσχεδιάζουν σκηνοθετώντας πάνω σε αρχαίες μελωδίες και αμπιεντικές ατμόσφαιρες.

Στο τέταρτη συνεργασία του με την Γερμανική ACT, o Ελβετός βοκαλίστας Andreas Schaerer ηχογραφεί με το κουϊντέτο Hildegard Lernt Fliegen το έργο “The Waves Are Rising Dear!” συνοδευόμενος από τρομπόνια, σαξόφωνα, μπάσο και ντραμς. Φανερό είναι, πλέον, πως ο Schaerer δεν είναι απλά ένας ακόμη τζαζ ερμηνευτής: ένας vocal καλλιτέχνης ικανός να μιμηθεί, σχεδόν, κάθε μουσικό όργανο, κάθε ήχο. Άνετος σε όλα τα φωνητικά είδη -είτε τενόρος είτε crooning είτε ποπ- αλά Marc Almond, είτε μιούζικαλ αοιδός· όλα υποτάσσονται στο μέταλλο της φωνής του. Το αυτό συμβαίνει και εδώ: με την εύπλαστη ερμηνεία του διατρέχει με εξαιρετική χάρη όλα τα παραπάνω ύφη στο άλμπουμ που φέρει την υπογραφή του.

Ομολογουμένως εντυπωσιακό το μουσικό πλήρωμα που εμφανίζεται στον δεύτερο δίσκο για την ACT της Καναδής πιανίστριας και ερμηνεύτριας, Laila Biali, αποτελείται από δυο μπάσα-ακουστικό και ηλεκτρικό, ντραμς, κρουστά -πολλά πνευστά, έγχορδα συν αρμόνιο! Γιατί το “Out Of Dust” αποτελεί ολοκληρωμένο έργο για την νέα, σχετικά, στην σκηνή καλλιτέχνιδα καθώς γόνιμα συνδυάζει την σοφτ τζαζ και την αμερικάνικη ποπ. Αν σε αυτό προσθέσουμε την ικανότητα της Biali να φτιάχνει τραγούδια με “hooks”, ήτοι δυνατά μελωδικά ρεφραίν που μένουν στον ακροατή, και την άνεση να ενσωματώνει διάφορα πιστοποιημένα κλισέ, τότε έχουμε έναν λόγο περισσότερο να προσέξουμε την συγκεκριμένη αρτίστα.