Ηλιάνα Μαυρομάτη: Κανενός είδους αυτισμός δεν βοηθάει

| 08/01/2019

Η Ηλιάνα Μαυρομάτη οδηγήθηκε από ένστικτο στην υποκριτική. Αμέσως στα δύσκολα, τη χρονιά που ξέσπασε άλλη μία κρίση του καπιταλισμού. Καλλιτεχνικά και πολιτικά ανήσυχη. Ο λόγος της αποπνέει ηρεμία και δύναμη. Από τον Δεκέμβριο παραδίδει μαθήματα υποκριτικής (Αντιφίλου 34, Ιλίσια) και αυτοσχεδιασμού σε επαγγελματίες και ερασιτέχνες ηθοποιούς, σπουδαστές δραματικών σχολών, όπως και σε καθένα που επιθυμεί να έρθει σε επαφή με τον κόσμο του θεάτρου.  Δέχτηκε να μας μιλήσει και την ευχαριστούμε. [Οι φωτογραφίες είναι του Νίκου Βαρδακαστάνη] 

Αν ξεκινούσες τώρα, θα επέλεγες πάλι τον χώρο της υποκριτικής;

Νομίζω ναι. Οδηγήθηκα εκεί ενστικτωδώς και δεν το έχω μετανιώσει. Φυσικά υπάρχουν στιγμές που απελπίζομαι…

Απελπίζεσαι, γιατί;

Από τις συνθήκες, τις αντικειμενικές δυσκολίες της δουλειάς που απαιτεί πολλή υπομονή, επιμονή, εσαεί μαθητεία… Αυτό από μόνο του είναι κάτι που μπορεί να ζορίσει έναν άνθρωπο. Παρ’ όλα αυτά, είναι η πιο σοφή επιλογή που έχω κάνει στη ζωή μου.

Τις συνθήκες όμως τις γνώριζες πριν ξεκινήσεις

Θεωρητικά τις ήξερα…

Δεν ήξερες ότι πρόκειται για χώρο με πολλές απαιτήσεις;

Ξέρεις όταν είσαι μικρός δεν έχεις καθαρή εικόνα. Ακούγεται οξύμωρο για μένα, μια και οι δυο μου γονείς είναι ηθοποιοί. Μάλιστα, η μητέρα μου προέτασσε τις δυσκολίες για να με αποτρέψει. Τα άκουγα όλα χωρίς όμως να κλείνω τα αυτιά μου. Μπήκα, λοιπόν, υποψιασμένη στο επάγγελμα. Το να το ζεις όμως, να έχεις την εμπειρία, είναι διαφορετικό. Πέρα απ’ αυτό, ξεκίνησα να εργάζομαι τη στιγμή που ξέσπασε  η κρίση, το 2008. Αρχισα να δουλεύω σε τελείως διαφορετικές συνθήκες απ’ αυτές που οποιοσδήποτε γνώριζε. Εβλεπα τις συνθήκες να αλλάζουν ραγδαία, οπότε δεν θα μπορούσα να είμαι προετοιμασμένη για όλο αυτό, όπως και ο καθένας πιστεύω.

Σκέφτηκες να τα παρατήσεις;

Το σκέφτομαι τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο (γέλια)

Όταν το κάνεις έχεις εναλλακτική;

Οι εναλλακτικές είναι να δουλέψω σε συνεργείο αυτοκινήτων ενός φίλου, βοηθός φωτογράφου σε άλλο φίλο…

Δεν το φοβάσαι;

Καθόλου. Ισα ισα υπάρχει ένα κομμάτι ανακούφισης γνωρίζοντας ότι θα έκανα κάτι  που δεν θα έχει τόση έκθεση, προβολή, ευθύνη.

Δεν θα ένιωθες όμως ότι απέτυχες;

Όχι. Να σου πω την αλήθεια νιώθω ότι αποτυγχάνω μόνο όταν δεν αισθάνομαι δημιουργική και δεν είμαι ευτυχισμένη στις συνεργασίες μου. Νομίζω, τότε, πως αποτυγχάνω υπαρξιακά και όχι επαγγελματικά.

Πώς ορίζεται η αποτυχία στη δουλειά σου; Να μην έρθει κόσμος, ελάχιστα εισιτήρια…

Ναι, αυτό είναι ένα αντικειμενικό κριτήριο. Την αποτυχία όμως καλλιτεχνικά τη βιώνω περισσότερο όταν δεν μπορώ να επικοινωνήσω με τους συνεργάτες μου. Όταν το αποτέλεσμα της δουλειάς δεν με εκπροσωπεί.

Σου έχει τύχει;

Ναι.

Και έπρεπε να συνεχίσεις;

Είχα δύο επιλογές. Η μία να συνεχίσω, μια και είχα αναλάβει ευθύνη και η άλλη ήταν να φύγω, να προστατεύσω τον εαυτό μου. Ε, δεν το έχω κάνει μέχρι τώρα. Επιλέγω να συνεχίσω.

Τι παίρνεις απ’ αυτή την εμπειρία; Βγαίνει κάτι καλό;

Βέβαια. Κατ’ αρχάς, το να βρίσκεσαι πάνω στη σκηνή και να αντιμετωπίζεις κόσμο είναι από μόνο του τεράστιο στοίχημα και πολλή χρήσιμη εμπειρία. Οπότε, ανεξάρτητα αν εκπροσωπεί το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, είναι ισχυρό κίνητρο.

Σκέφτεσαι τον θεατή όταν παίζεις ή επικεντρώνεσαι στο έργο;

Στο έργο. Την ίδια στιγμή όμως προσπαθείς να κάνεις συμμέτοχο τον κόσμο στο δρώμενο που λέγεται παράσταση. Ο θεατής είναι πολύ σημαντικό κομμάτι της, οπότε είναι καλό να νιώθει πως μετέχει με κάποιο τρόπο σε αυτό που συμβαίνει. Αυτό είναι στοίχημα κάθε βράδυ.

Σε αγχώνει;

Όχι, αλλά είναι πρόκληση κάθε φορά.

Το καταλαβαίνεις ότι ανταποκρίνεται;

Ναι, φαίνεται από την προσοχή του, πόσο πυκνή είναι ατμόσφαιρα στην αίθουσα.

Θα καταλάβεις όμως κι αν δεν ανταποκρίνεται. Εκεί τι γίνεται;

Προσπαθείς μέχρι τελευταία στιγμή να τον πάρεις (τον θεατή) μαζί σου.

Ο κόσμος μετά την παράσταση σου μιλάει;

Ναι, υπάρχει κόσμος που θέλει να συζητήσει.

Ακούς την κριτική από τον κόσμο;

Ολα τα ακούω, ειδικά από τους θεατές. Πολύ περισσότερο από κάποιον του χώρου. Κι αυτό γιατί πρώτον το βίωμα της παράστασης είναι πολύ πρόσφατο, οπότε από τον τρόπο που μιλάει μπορώ να καταλάβω πολλά. Επίσης, αν ένας θεατής δεν του αρέσει αυτό που έχεις κάνει…

…θα στο πει;

Συνήθως δεν θα έρθει να σου μιλήσει. Δεν έχει λόγο να το κάνει αν δεν τον έχεις αγγίξει.

Με τους κριτικούς θεάτρου ποια είναι η σχέση σου;

Οσο μεγαλώνω αλλάζει. Μικρή επηρεαζόμουν και είχα ανάγκη την κριτική. Μεγαλώνοντας, οι κριτικοί που εμπιστεύομαι είναι πολύ λίγοι πια.

Γιατί αυτό;

Είναι πολλά. Υπάρχουν περιπτώσεις ανθρώπων, ειδικά τα τελευταία χρόνια, με τόσα ΜΜΕ, που δεν γνωρίζουν τι είναι η κριτική θεάτρου. Υπάρχουν άνθρωποι που θα μπορούσαν να είναι έγκριτοι, όμως εργάζονται σε μέσα που προωθούν συγκεκριμένες παραστάσεις. Ετσι καταλήγω σε 2-3 άτομα. Ακόμη κι αν διαβάσω κάτι με το οποίο διαφωνώ, μπορώ να διακρίνω αν η κριτική έχει επιστημονικότητα, αν υπάρχει επιχείρημα.

Πώς δουλεύεις το ταλέντο σου;

Το πώς εξελίσσεται ένας ηθοποιός είναι καθολικό ζήτημα. Είναι συνδυασμός πραγμάτων. Πώς εξελίσσεσαι ως προσωπικότητα, ως άνθρωπος, πόσο διαβάζεις, πόσο μελετάς, ανεξάρτητα από το θέατρο, πόσο σχετίζεσαι με τους ανθρώπους…

Δεν πρέπει να είσαι αφοσιωμένος μόνο στο επάγγελμα;

Νομίζω πως όχι. Αποψη μου είναι ότι πρέπει ως ηθοποιός να διαθέτεις ευρύ φάσμα βιωμάτων για να δημιουργήσεις και να εξελιχθείς καλλιτεχνικά. Από κει και πέρα είναι η δουλειά αυτή καθ’ αυτή, δηλαδή πόσο ενεργός είσαι, πόσο μελετάς πάνω στην τέχνη σου, πόσο εξασκείσαι…

Πρέπει, λοιπόν, να έχεις επαφή και με την πολιτική κατάσταση

Βέβαια. Κανενός είδους αυτισμός δεν βοηθάει.

Σε ικανοποιεί η πολιτική κατάσταση στη χώρα μας;

Νομίζω όχι.

Πώς εξηγείς ότι το πολιτικό πεδίο γίνεται όλο και πιο συντηρητικό, ότι ο εκφασισμός της κοινωνίας βαθαίνει; Υπάρχει τόσο μεγάλη απογοήτευση στον κόσμο που τον οδηγεί στην ακροδεξιά, δεν ασχολείται…

Νομίζω δεν είναι απογοήτευση, είναι αντίδραση. Και όταν μιλάμε για φασισμό, η αντίδραση είναι το ζήτημα. Όταν ζεις σε μια κοινωνία που νιώθεις ότι βάλλεσαι από παντού, πως τίποτα δεν είναι δεδομένο –η δουλειά, το να χεις να φας, να στεγαστείς, να ταΐσεις τα παιδιά σου- εξαγριώνεσαι και αντιδράς.

Γιατί όμως να οδηγηθείς στον φασισμό;

Γιατί υπάρχει ζήτημα παιδείας, έλλειψη ιστορικής γνώσης, σκληρή προπαγάνδα από τα ΜΜΕ που ωθούν τον κόσμο προς τα κει.

Τον χειραγωγούν απ’ όλες τις μεριές;

Φυσικά. Υπάρχει ένας θα έλεγα βιοπολιτικός πόλεμος.

Τα ΜΜΕ γιατί να θέλουν να στρέψουν εκεί τον κόσμο;

Ο φασισμός ιστορικά έχει αποδειχθεί πως είναι εργαλείο της αστικής τάξης.

Αρα επαναλαμβάνονται λάθη;

Δεν είναι λάθη. Τακτική είναι. Όταν δεν υπάρχει άλλος δρόμος, άλλο μέσο χειραγώγησης, μπαίνει μπροστά η προπαγάνδα.

Τον Χίτλερ τον στήριξε το κεφάλαιο της εποχής, ανάμεσα του και μεγαλοεκδότες, και είδαμε που κατέληξε, ηττήθηκε.

Τότε υπήρχε και το μεγάλο αντίπαλο δέος της ΕΣΣΔ. Νομίζω μεγάλος μέρος της ήττας του φασισμού οφείλεται σε αυτή τη σύγκρουση.

Οι ευθύνες της Αριστεράς; Θα περίμενε κανείς να είναι πιο κοντά τώρα στα λαϊκά στρώματα. Γιατί ο κόσμος φεύγει απ’ αυτήν;

Δεν νομίζω ότι φεύγει. Ακόμη βρίσκεται σε μικρή κλίμακα. Υπάρχει ένας μικρός πυρήνας προοδευτικών ανθρώπων, ας πούμε αριστερών, που ονειρεύονται έναν άλλο κόσμο, πιο ανθρωποκεντρικό, ένα σύστημα πιο ουμανιστικό. Ωστόσο, ο κόσμος δεν στρέφεται μακριά, αλλά δεν πλησιάζει στην Αριστερά.

Κάτι τον απωθεί;

Όχι απαραίτητα. Μπορεί να μην γνωρίζει, μπορεί να υπερισχύει η οικογενειακή παράδοση, να εισπράττει μεγάλη προπαγάνδα εναντίον της. Υπάρχει μια κυβέρνηση που λέγεται αριστερή και μας έχει αποδείξει τι δεν είναι αριστερό. Ένα άνθρωπος, λοιπόν, που δεν έχει ιστορική γνώση, εύκολα μπορεί να ταυτίσει την Αριστερά με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Πες μου την άποψη σου γι’ αυτούς που έχουν ψηφίσει -και συνεχίζουν να το κάνουν- τους νεοναζί της Χρυσής Αυγής; Ακόμη και τώρα που αποδεικνύεται στο δικαστήριο ότι είναι δολοφόνοι. Τι εξήγηση δίνεις; Εγώ δεν μπορώ να βρω.

Και γω δυσκολεύομαι. Με αφήνει με το στόμα ανοιχτό πως συνεχίζουν να τους στηρίζουν. Από την άλλη είναι η αντίδραση που σου έλεγα. Η βία και το μίσος που καλλιεργείται στους ανθρώπους κάπου πρέπει να εκφραστεί και εκφράζεται και πολιτικά. Ο “άλλος” είναι εχθρός, ο ξένος είναι εχθρός, ο πρόσφυγας, ο μαύρος, η γυναίκα, ο ομοφυλόφιλος. Οποιος δεν είμαι ΕΓΩ είναι εχθρός και πρέπει να εξαφανιστεί.

Μια και ανέφερες τη γυναίκα, νιώθεις ότι είσαι και συ εχθρός;

Ναι. Βλέπω γύρω μου ότι το γυναικείο ζήτημα είναι τεράστιο. Η πατριαρχία, φαλλοκρατία, η κυριαρχία του αρσενικού, υπάρχει ακόμη, έντονα. Η γυναίκα προσπαθεί να κερδίσει τη θέση της στην κοινωνία.

Σου έχουν τύχει σεξιστικές, ρατσιστικές συμπεριφορές;

Μου έχει τύχει, αλλά επειδή όπου υποψιάζομαι τέτοιου τύπου δυναμικές είτε φεύγω είτε συγκρούομαι, δεν είναι κάτι που βιώνω δραματικά.

Το αντιμετωπίζεις δηλαδή, το ελέγχεις

Ναι, αλλά δεν είναι δεδομένο για όλες τις γυναίκες αφού δεν βρισκόμαστε όλες στην ίδια θέση.

Υπάρχει καταπίεση όμως

Βέβαια. Και στους άντρες, αν και με διαφορετικό τρόπο.

Στις γυναίκες είναι αυτό του “πιο δυνατού”

Ναι, ο φασίστας έτσι το βλέπει.

Στο θέμα των αμοιβών στη δουλειά σου υπάρχει διάκριση λόγω φύλου;

Μέχρι στιγμής δεν το έχω βιώσει. Ωστόσο δεν κινούμαι σε κλίμακα μεγάλης αγοράς για να ξέρω πώς είναι. Παρ’ όλα αυτά έχω ακούσει από φίλες μου ότι ισχύει. Το μεγάλο ζήτημα είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία που για να υπάρξεις είναι μόνο μέσα από σχέσεις εξουσίας κι αυτό εκφράζεται σε όλα τα επίπεδα ύπαρξης.

Μίλησε μου λίγο για την παράσταση “KISKA”, το 2015. Ησουν στη σκηνοθεσία. Αφορούσε την υπόθεση με τις τοξικοεξαρτημένες, οροθετικές, ιερόδουλες το 2012, τον διασυρμό τους από τα ΜΜΕ, τη δίωξη τους από τις αρχές.

Προέκυψε ως ιδέα από μια κοπέλα, μέλος της ομάδας “ChameleoN”. Ηταν πρόσφατο το γεγονός τότε και μας κινητοποίησε. Ηταν τρανταχτό παράδειγμα του πόσο σάπια είναι η κοινωνία μας. Ολο αυτό αφορούσε τα πιο καταπιεσμένα στρώματα της κοινωνίας. Γυναίκα τοξικομανής, που εκδίδεται, μπορεί να έχει και παιδιά και να μην ξέρει που είναι, κάνει έρωτα χωρίς προφύλαξη για να εξασφαλίσει τη δόση της. Τότε, είχε βγει ο Λοβέρδος στα δελτία ειδήσεων για να εξηγήσει γιατί έγινε η “σκούπα” από την ΕΛ.ΑΣ και είχε πει με μεγάλη απλότητα ότι όπως είναι τα σκουπίδια στη γειτονιά και πρέπει να μαζεύονται με την ίδια λογική έγινε και επιχείρηση. Ταύτισε δηλαδή τις γυναίκες με τα σκουπίδια! Ορμώμενες από κει αποφασίσαμε να μιλήσουμε.

Είχε απήχηση;

Είχε και μάλιστα σε ανθρώπους που μας ενδιέφερε. Συλλόγους, ανθρώπους που είχαν σχέση με αυτές τις γυναίκες.

Επιλέγεις τέτοιες δουλειές; Στο παρελθόν έχεις κάνει και την “Αθηνά Χατζηεσμέρ” με θέμα την προσφυγιά, τον φασισμό.

Υπάρχει ανάγκη, όχι πάντα, ανά περιόδους. Μερικές φορές νιώθω ότι θέλω να εκφραστώ σε αυτή την κατεύθυνση.

Τι ετοιμάζεις καλλιτεχνικά;

Τηλεοπτικά συμμετέχω στο “Ου Φονεύσεις”, σε σκηνοθεσία Πάνου Κοκκινόπουλου και τον Φεβρουάριο, στην ΕΡΤ, στη “Ζωή εν Τάφω”, σε σκηνοθεσία Τάσου Ψαρρά.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις