Η άνοδος- και το μέλλον- του κινήματος της Αποανάπτυξης

Μια δεκαετία μετά την πρώτη Διεθνή Διάσκεψη ‘Αποανάπτυξης’, ο Φεντερίκο Ντεμάρια καταγράφει την εξέλιξη του όρου από ένα προκλητικό σύνθημα ακτιβιστών σε αυτό που θεωρεί ότι είναι σήμερα μια ακαδημαϊκή ιδέα, η οποία καθιερώνεται από τους διαμορφωτές πολιτικής χάραξης. Το περιεχόμενο της τοποθέτησης δημοσιεύτηκε αρχικά στον Ecologist.

.

---

.

Φέτος γιορτάζουμε την 10^η επέτειο από το πρώτο Διεθνές Συνέδριο της Αποανάπτυξης στο Παρίσι. Η εκδήλωσε αυτή σηματοδότησε την εισαγωγή του πρωτότυπου όρου décroissance των Γάλλων ακτιβιστών στον αγγλόφωνο κόσμο και τη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα ως αποανάπτυξη.

Θα ήθελα να κάνω τον απολογισμό της τελευταίας δεκαετίας όσον αφορά τις διασκέψεις, τις δημοσιεύεσεις,  την κατάρτιση και, πιο πρόσφατα, τη χάραξη πολιτικής. Εστιάζω μόνο στα Αγγλικά  ακαδημαϊκά επιτεύγματα, αφήνοντας κατά μέρος τόσο τον ακτιβισμό όσο και τις διανοητικές συζητήσεις σε άλλες γλώσσες- η παρουσία των οποίων είναι μεγάλη, ιδιαίτερα στα Γαλλικά, Ισπανικά, Ιταλικά και Γερμανικά- όχι επειδή τα θεωρώ σημαντικότερα, αλλά επειδή έχω αναμειχθεί προσωπικά.

Διεθνή Συνέδρια

Η ακαδημαϊκή συλλογικότητα Έρευνα & Αποανάπτυξη, στοχεύει στη διευκόλυνση της δικτύωσης και της ανταλλαγής ιδεών μεταξύ διαφόρων φορέων, οι οποίοι εργάζονται για την αποανάπτυξη, ιδίως στον ακαδημαϊκό χώρο.

Για το λόγο αυτό- καθώς και για να αυξηθεί η προβολή των ιδεών και προτάσεων της αποανάπτυξης στη δημόσια σφαίρα-  η συλλογικότητα  Έρευνα και Αποανάπτυξη διοργάνωσε το πρώτο της Συνέδριο  το 2008 στο Παρίσι, το δεύτερο το 2010 στη Βαρκελώνη, και  μαζί με μια Oμάδα Yποστήριξης το τρίτο το 2012 στη Βενετία και το Μόντρεαλ, το τέταρτο στη Λειψία το 2014 και το πέμπτο που έγινε στη Βουδαπέστη.

Εκτός από την παρουσίαση των πιο πρόσφατων ερευνών στον τομέα , οι Διασκέψεις είχαν ως στόχο να προωθήσουν τη συνεργατική έρευνα και την εργασία στη διαμόρφωση και την ανάπτυξη ερευνητικών και  πολιτικών προτάσεων. Σύμφωνα με αυτό το πνεύμα, το 2018 διοργανώθηκαν τρία Διεθνή Συνέδρια.

• Το 6^ο Διεθνές Συνέδριο Αποανάπτυξης με θέμα: ‘Διάλογοι σε ταραγμένους καιρούς’, 21-25 Αυγούστου, στο Μάλμο της Σουηδίας
• Το Πρώτο Βόρειο- Νότιο Συνέδριο Απονάπτυξης με θέμα: ‘ΑποΑποικιοποίηση του κοινωνικά φαντασιακού’, 4-6 Σεπτεμβρίου, στην Πόλη του Μεξικό στο Μεξικό
• Η Αποανάπτυξη στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Διάσκεψη Μετα-ανάπτυξης για την αμφισβήτηση της οικονομικής σκέψης των θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκης Ένωσης με τoυς υπέυθυνους χάραξης πολιτικής της Ε.Ε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, Βέλγιο, 18- 19 Σεπτέμβρη.

Εκτός από τα παραπάνω, πολλά άλλα συνέδρια και εργαστήρια έχουν λάβει χώρα. Για παράδειγμα, οι διασκέψεις της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Οικολογικών Οικονομικών (ΕΚΟΟ)- στην Κωνσταντινούπολη το 2011 , στη Λιλ το 2013, στο Λιντς  το 2015 και στη Βουδαπέστη το 2017- ήταν σημαντικές για την προώθηση τoυ διαλόγου, και η κοινωνία φάνηκε να επιδοκιμάζει τα συνέδρια για την απονάπτυξης από το Παρίσι το 2008.

Ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις

Το 2008 υπήρχαν ελάχιστα δημοσιευμένα κείμενα στα αγγλικά σχετικά με την αποανάπτυξη (Latouche, 2004 and Fournier, 2008). Σήμερα, αν και είναι δύσκολο πλέον να μετρηθούν, υπολογίζεται ότι υπάρχουν πάνω από 200 δημοσιεύσεις, βλέπε Weiss and Cattaneo, 2017; and Kallis et al, 2018.

Η βιβλιοθήκη πολυμέσων (Media Gallery) του degrowth.info έχει ως στόχο να συγκεντρώσει όλες αυτές τις δημοσιεύσεις.  Ένα σχετικό άρθρο δημοσιεύθηκε επίσης στο νέο έγκυρο περιοδικό Nature sustainability (O’Neill et al, 2018).

Πιστεύω επίσης ότι τα οκτώ παρακάτω ειδικά τεύχη έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην αξιοπιστία των ερευνητικών ερωτημάτων που θέτει η αποανάπτυξη ως ακαδημαϊκή αντίληψη (Schneider et al. 2010; Cattaneo et al 2012; Saed 2012; Kallis et al. 2012; Sekulova et al 2013; Whitehead, 2013; Kosoy, 2013; Asara et al, 2015) .

Ίσως να βοηθάμε στην ανάδυση μιας νέας επιστημονικής ιδεολογικής δομής, υπό την έννοια των  «παγκοσμίως αναγνωρισμένων επιστημονικών επιτευγμάτων, που για κάποιο χρόνο, παρέχουν πρότυπα προβλήματα και λύσεις σε μια κοινότητα ερευνητών» (Kuhn, 1962: x).

Ύστερα από αυτό το πρώτο κύμα των γενικών ειδικών τευχών, αναμένω ένα δεύτερο κύμα με πιο συγκεκριμένα θέματα [Τεχνολογία και Αποανάπτυξη από τους Kerschner et al 2015; προσεχώς:  Τουρισμός και Αποανάπτυξη στο Journal of Sustainable Tourism, Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη και Αποανάπτυξη στα Οικολογικά Οικονομικά (Ecological Economics), και δοκιμαστικά στον Φεμινισμό και Αποανάπτυξη ] ή εισαγωγή σε νέους κλάδους (π.χ. Ανθρωπολογία: Αποανάπτυξη, Κουλτούρα και Εξουσία από τους  Gezon and Paulson, 2017; Γεωγραφία: προσεχώς Η γεωγραφία της Αποανάπτυξης στο Environment and Planning E).

Το βίβλίο Το λεξιλόγιο της Αποανάπτυξης (Routledge, 2014) έχει μεταφραστεί σε δέκα γλώσσες. Άλλα  έχουν δημοσιευθεί (π.χ Bonaiuti, 2011; Kallis, 2017, 2018; Borowy and Schmelzer, 2017; Nelson and Schneider, 2018), καθώς και πολλά που αναμένονται, και σχεδιάζουμε να ξεκινήσουμε μια σειρά βιβλίων, πιθανότατα με έναν Πανεπιστημιακό Εκδότη.

Εκπαίδευση

Η συμμετοχή νέων ανθρώπων στα Συνέδρια αποανάπτυξης παρουσίασε την ανάγκη για ευκαιρίες κατάρτισης. Για έβδομη χρονιά διοργανώθηκαν στη Βαρκελώνη  καλοκαιρινά μαθήματα πάνω στην Αποανάπτυξη και την Περιβαλλοντική Δικαιοσύνη.

Συχνά διοργανώνονται σε κατασκηνώσεις για το κλίμα στη Γερμανία μαθήματα προσανατολισμένα περισσότερο στον ακτιβισμό.

Η απονάπτυξη διδάσκεται πλέον σε πολλά πανεπιστήμια και στην Βαρκελώνη παρουσιάσαμε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα στην πολιτική οικονομία, την αποανάπτυξη και την περιβαλλοντική δικαιοσύνη,  το οποίο ξεκίνησε τον Οκτώβρη του 2018.

Η ομάδα ανάγνωσης της αποανάπτυξης στη Βαρκελώνη πραγματοποιείται εδώ και 8 χρόνια,ενώ υπάρχουν πολλές άλλες σε όλο τον κόσμο.

Χάραξη Πολιτικής

Όπως έχω υποστηρίξει αλλού, η ιδέα της αποανάπτυξη εισέρχεται πλέον στα κοινοβούλια. Ορισμένα πολιτικά κόμματα έχουν αρχίσει να υιοθετούν στα πολιτικά τους προγράμματα προτάσεις είτε προσανατολισμένες είτε συμβατές με την απονάπτυξη.

Στη Βουλή των Κοινοτήτων (House of Commons- μέλος του Βρετανικού Κοινοβουλίου) στο Λονδίνο έχει δημουργιουθεί μια Ολομερής Κοινοβουλευτική Ομάδα σχετικά με  τα όρια στη μεγέθυνση. Πρόσφατα, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή φιλοξενήθηκε και το σεμινάριο με τίτλο ‘’Υπάρχει ευημερία πέρα από την μεγέθυνση του ΑΕγχΠ?’’.

Ο αναδυόμενος τομέας των οικολογικών μακροοικονομικών ρίχνει φως σε προκλήσεις που σχετίζονται με την (Victor, 2008; Rezai and Stagl, 2016; Jackson, 2017; Hardt and O’Neill, 2017).

Κενός καμβάς

Το μέλλον είναι ένας κενός καμβάς. Πρέπει να σκεφτούμε στόχους, στρατηγικές και προτεραιότητες. Ας αναφερθούμε σε δυο απο αυτές, η μια κοιτάζοντας εσωτερικά προς την κοινότητα της αποανάπτυξης, και η άλλη στρεφόμενη προς τα έξω.

Εσωτερικά, υπάρχει η έρευνα για τη χαρτογράφηση των ομάδων αποανάπτυξης παγκοσμίως. Ο χάρτης που θα προκύψει ως αποτέλεσμα, θα αντιπροσωπεύει μια προσπάθεια να έρθουν σε επαφή ομάδες και άτομα για πολιτικές και πρακτικές ενέργειες σχετικές με την αποανάπτυξη, που βασίζεται στις διετείς διασκέψεις.

Ο χάρτης μπορεί να εξελιχθεί σε ένα (χαλαρό) δίκτυο που ενθαρρύνει τη δημιουργία συνεργασιών μεταξύ ατόμων και οργανώσεων, που τοποθετούν την αποανάπτυξη ως κοινό ορίζοντα. Το blog της αποανάπτυξης ήδη προσφέρει ένα χώρο για αυτές τις συζητήσεις.

Μια συνάντηση για τη δικτύωση διεξήχθη επίσης στην Κριστιάνια (Κοπεγχάγη) , μια μέρα πριν το συνέδριο στο Μάλμο.

Κοιτάζοντας προς τα έξω

Εξωτερικά, μια οπτική είναι να ενισχυθούν οι σχέσεις με παρεμφερείς ερευνητικές και ακτιβιστικές ομάδες, όπως αυτές του φεμινισμού, της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης, της πολιτικής οικολογίας, των οικολογικών οικονομικών, της μετα- εξορυκτισμού, του αντι-ρατσισμού, των κοινών, του αποαποικιοκρατισμού, της μετα-ανάπτυξης, και της οικονομικής και περιβαλλοντικής ιστορίας.

Ενδιαφέρον προηγούμενο αποτελεί το έργο η Αποανάπτυξη σε κινήματα που διερευνά τις σχέσεις των κινημάτων με περισσότερες από 30 διαφορετικές οπτικές. Υπάρχει επίσης η  FaDA: Συμμαχία του Φεμινισμού και της Αποανάπτυξης.

Για το μέλλον,  ο Ashish Kothari (52.25 λεπτό) μιλώντας στη Βουδαπέστη, πρότεινε μια ‘Παγκόσμια Συμβολή των Εναλλακτικών’ [Vikalp Sangam (‘Η Συμβολή των Εναλλακτικών’ στα Χίντι)], σύμφωνα με την εμπειρία της Ινδίας.

Η αρχή θα μπορούσε να είναι μια κοινή διαδικασία οραματισμού. Ευτυχώς, υπάρχουν ήδη μεγάλα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, όπως το TransforMap,  για ενημέρωση και κινητοποίηση.

Το <<πώς>> και το <<γιατί>>

Το <<πώς>>  πρέπει να το αναλογιστούμε – μέσω π.χ μιας κοινής διάσκεψης – το <<γιατί>> όμως είναι ξεκάθαρο.

Οι συμμαχίες μεταξύ αυτών των δικτύων, και τα δίκτυα των δικτύων, είναι θεμελιώδεις για την ύπαρξη εναλλακτικών και την προώθηση μιας βαθιάς ριζοσπαστικής κοινωνικο- οικονομικής μεταμόρφωσης.

Θα μπορούσαμε να το φανταστούμε σαν ένα ρίζωμα αντίστασης και αναγέννησης.

.

Ο Συγγραφέας

Ο Φεντερίκο Ντεμάρια είναι Οικολόγος Οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης. Είναι ένας από τους συγγραφείς του Λεξιλογίου της Αποανάπτυξης (Routledge, 2015), ένα βιβλίο μεταφρασμένο σε δέκα γλώσσες, και του επερχόμενου Πλουραλισμός: Ένα  Μετα- Αναπτυξιακό Λεξικό. Είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της συλλογικότητας Έρευνα & Αποανάπτυξη. Επί του παρόντος, συντονίζει το ερευνητικό εγχείρημα EnvJustice  , το οποίο χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ερευνητικό Συμβούλιο.

Μετάφραση

Άννα Χρυσοπούλου