Η αναδιατύπωση του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα για το βιασμό: μια μικρή απάλειψη και οι μεγάλες συνέπειες.
Εδώ και λίγες μέρες, έχει δοθεί σε δημόσια διαβούλευση το σχέδιο του νέου Ποινικού Κώδικα (στο εξής: Π.Κ.), που αποτελεί πόρισμα ειδικής επιτροπής και στο οποίο προτείνεται, μεταξύ άλλων, η αναδιατύπωση του εμφανώς περιοριστικού ισχύοντος ορισμού του βιασμού (άρθρο 336 του Π.Κ.), με τρόπο που όχι μόνο δεν λαμβάνει υπόψη του τις απαιτήσεις των σύγχρονων φεμινισμών, αλλά αποτελεί αντιδραστική εξέλιξη.
Συγκεκριμένα, στην παράγραφο 1 του άρθρου 336 του ισχύοντος Π.Κ. ορίζονται τα ακόλουθα: «1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζει άλλον σε συνουσία εξώγαμη ή σε ανοχή ή επιχείρηση ασελγούς πράξης τιμωρείται με κάθειρξη». Στο πλαίσιο της εφαρμογής αυτής της διάταξης, που, ας σημειωθεί, περιόριζε το βιασμό σε πράξη που μπορεί να συντελεστεί μόνο στον εξώγαμο βίο (αλήθεια, εντός του έγγαμου βίου δεν διαπράττονται βιασμοί;) και, εφόσον αποδεικνυόταν η «απειλή σπουδαίου και άμεσου κινδύνου», ήταν δυνατό να καταλογιστεί στο δράστη η πράξη του βιασμού, εφόσον αυτός είχε κάνει χρήση ψυχολογικής βίας ή εκβιασμού (π.χ. απώλεια θέσης εργασίας, διασυρμός του θύματος με την κυκλοφορία βιντεοσκοπημένων ερωτικών στιγμιοτύπων κ.ά.π.). Η δολοφονημένη στη Ρόδο Ελένη Τοπαλούδη είναι μια ηχηρή τέτοια περίπτωση.
Με τον υπό διαβούλευση νέο ορισμό[1] («Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη.»), για να προσδιοριστεί μια πράξη ως βιασμός χρειάζεται αποκλειστικά και μόνο να αποδειχθεί χρήση σωματικής βίας ή άμεσου κινδύνου ζωής του θύματος, με αποτέλεσμα να περιορίζεται επικίνδυνα ο ορισμός του βιασμού και να καθίστανται τα θύματα και τα υποψήφια θύματα (πρωτίστως γυναίκες αλλά και άντρες) περισσότερο ευάλωτα.
Αξίζει να σημειωθεί[2] πως αφενός ο ορισμός του βιασμού, στον Π.Κ. του 1950[3], είναι ο ίδιος[4] με αυτόν που περιλαμβάνεται στο μεταγενέστερο Π.Κ. του 1984 και αφετέρου, στον Π.Κ. του 1950, ο βιασμός συμπεριλαμβάνεται στο ΙΘ΄ Κεφάλαιο που έχει τίτλο: «Εγκλήματα κατά των ηθών», εντασσόταν, δηλαδή, στο πεδίο των πράξεων που προσέβαλλαν την Ηθική και τη Δημόσια Αιδώ. Με τον Π.Κ. του 1984 (ν.1419/1984), ο βιασμός περιλαμβάνεται, πλέον, στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, στο σημείο αυτό, μια μετατόπιση από το πεδίο ενός Λόγου για την Ηθική στο πεδίο της αυτοδιάθεσης του σώματος, που δεν μπορεί να είναι άσχετη με τις συντελεσθείσες αλλαγές των νοοτροπιών και την άνοδο, μολονότι με κάποια καθυστέρηση, του δεύτερου κύματος του φεμινιστικού κινήματος και στην Ελλάδα.
Ενάντια σε αυτές τις εξελίξεις, συγκροτήθηκε, ύστερα από κάλεσμα φεμινιστικών συλλογικοτήτων, η «Συνέλευση “Χωρίς Συναίνεση Είναι Βιασμός”», η οποία προέβη στη συμβολική κατάληψη της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων την Παρασκευή 22-3.
Η συγκεκριμένη «Συνέλευση», πέραν της άμεσης απόσυρσης της υπερσυντηρητικής αναδιατύπωσης του ορισμού του βιασμού, απαιτεί από την Κυβέρνηση να θέσει σε πραγματική ισχύ τη «Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης», στην οποία αναφέρεται, ξεκάθαρα, ότι για «οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη ή συμπεριφορά μόνη προϋπόθεση είναι η εκούσια συγκατάθεση των ατόμων, συγκατάθεση που αποτελεί προϊόν ελεύθερης βούλησης». Στο πλαίσιο αυτό, η «Συνέλευση» υποστηρίζει πως «μοναδική προϋπόθεση είναι η ελεύθερη, αβίαστη, ισότιμη συναίνεση σε κάθε σεξουαλική πρακτική, σε όλα τα στάδιά της. Όταν αυτή απουσιάζει είναι βιασμός!».
*το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στην εφημερίδα ΠΡΙΝ, την Κυριακή 7 Απριλίου 2019.
*οι φωτογραφίες είναι του Μάνου Καλλιμικράκη, από την πορεία για την Παγκόσμια Απεργία Γυναικών στην Αθήνα, στις 8 Μάρτη 2019
[1]http://www.opengov.gr/ministryofjustice/?p=9808&fbclid=IwAR2O8IYOCTIkG9b6kD1Eu8Yxlm9CYCuYwwO9gPNaAx5EApGHIT-x7ihR5-E.
[2] Βλ. το άρθρο της κυρίας Δήμητρας Τζανάκη, «Το σεξ χωρίς συναίνεση είναι βιασμός», δημοσιευμένο στην Εφημερίδα των Συντακτών (https://www.efsyn.gr/node/187882?fbclid=IwAR2SswwcLpDuncZ-qy4DJFvQwweCX21KeT15dTEbqDc66mZ3RC_8s29BqA).
[3] Ο πρώτος ελληνικός Π.Κ. συντάχθηκε το 1834 (Φ.Ε.Κ. 3/10-1-1834), ενώ μέχρι το 1950, με την έκδοση του Ν. 1492/1950, ίσχυε ο Π.Κ. του 1834, όπως είχε τροποποιηθεί.
[4] Ο ορισμός στον Π.Κ. του 1950 ήταν ο εξής: «Ο δια σωματικής βίας ή δι`απειλής σπουδαίου και άμεσου κινδύνου εξαναγκάζων θήλυ εις εξώγαμον συνουσίαν τιμωρείται δια καθείρξεως».