Η Πολωνία, ο αντικομμουνισμός και… ο πλανήτης «Alphaville»

Η Πολωνία απαγορεύει δια νόμου την δημόσια αναφορά στον κομμουνισμό. Παρόμοιοι νόμοι τα τελευταία χρόνια έχουν ψηφιστεί στην Ουγγαρία και στην Ουκρανία. Και κάπως έτσι μέσα στον παραλογισμό θυμάμαι μια κινηματογραφική ταινία.

Ο φανταστικός πλανήτης «Alphaville»

Δεκαετία του ’60 και ο Jean-Luc Godard φτιάχνει άλλη μια παράδοξα δομημένη ταινία, με τον Eddie Constantine να μπουκάρει στη μελλοντική δυστοπική πόλη «Alphaville» και να απελευθερώνει τις ρέπλικες ανθρώπων από τον εκφυλισμό της πνευματικής υποδούλωσης. Ένα σινεμά που ονομάζεται επιστημονική φαντασία. Ο Eddie, μετά από πολλές προσπάθειες, πιάνει από το χέρι την, στεγνή από σκέψεις και συναισθήματα και σε πνευματικό αμόκ, Anna Karina και για να την πείσει να μπορέσουν να δραπετεύσουν από τα τσιράκια του καθεστώτος και την πόλη, της λέει να σκεφτεί μια απαγορευμένη λέξη. Την λέξη, αγάπη. Μια λέξη που λείπει από τα λεξικά του καθεστώτος. Όπως και η λέξη ποίηση. Όπως και η λέξη τρυφερότητα. Όπως και το να αναρωτιέσαι «Γιατί;». Στα λεξικά, τέτοιες λέξεις είναι απαγορευμένες.

«Συνείδηση… δεν υπάρχει εδώ» λέει η Anna ανοίγοντας το λεξικό και καταλήγει: «Οπότε κανείς εδώ δεν γνωρίζει πια την σημασία της λέξης συνείδηση. Κρίμα.». Και πίνει τον καφέ της αδιάφορα. Στις ερωτήσεις του Eddie για το ποιος είναι ο λόγος που κάθε κάτοικος έχει πλάι του την «Βίβλο» του καθεστώτος που είναι ένα λεξικό, η Anna φοβισμένη λέει: «Κάθε μέρα εξαφανίζονται λέξεις επειδή απαγορεύονται. Αντικαθίστανται από νέες λέξεις που εκφράζουν νέες ιδέες.». «Τί φοβάστε;» ρωτάει ο Eddie. «Φοβάμαι, διότι γνωρίζω αυτή την λέξη χωρίς να την έχω δει πουθενά.». «Ποια λέξη;» «Την συνείδηση». Αυτό είναι το κυρίαρχο ζήτημα της ταινίας. Μιας, επαναλαμβάνω, ταινίας επιστημονικής φαντασίας.

Το πραγματικό γεγονός του κάψιμου των βιβλίων

Μα κάπως έτσι βγαίνω από την φαντασία και σκέφτομαι την πλατεία Operplatz του Βερολίνου, στις 10 Μάη του 1933. Μπρος σε ένα πλήθος εξανδραποδισμένης «άριας» και ηθικόφρονας νεολαίας, ο επικεφαλής Γκέμπελς, φωνάζει: «Όχι στην παρακμή και στην ηθική διαφθορά! Ο Γερμανός του μέλλοντος δεν θα είναι απλώς ένας άνθρωπος των βιβλίων, αλλά ένας άνθρωπος με χαρακτήρα. Σε αυτό τον στόχο θέλουμε να σας εκπαιδεύσουμε. Και έτσι σήμερα τα μεσάνυχτα είναι η στιγμή να ρίξουμε στις φλόγες το διαβολικό πνεύμα του παρελθόντος.».

Τότε η ιστορία του 20ου αιώνα άρχισε να ασφυκτιά από την κάπνα του καμένου χαρτιού. Στις φλόγες οι σκέψεις συγγραφέων, διανοητών, επιστημόνων, ανθρώπων, όπως οι: Ernst Bloch, Albert Einstein, Friedrich Engels, Sigmund Freud, Franz Kafka, Rosa Luzemburg, Karl Marx, Stefan Zweig, Victor Hugo, Heinrich Mann,  Ernest Hemingway, Upton Sinclair, Jack London,  James Joyce, Fyodor Dostoyevsky, Maxim Gorki, Vladimir Lenin, Vladimir Nabokov, Leo Tolstoy, Vladimir Mayakovsky και εκατοντάδες άλλοι. Με λίγα λόγια «κάθε μέρα εξαφανίζονται λέξεις επειδή απαγορεύονται.» Εκατό χρόνια πριν είχε γραφτεί σχεδόν προφητικά πως «όπου καίνε βιβλία, στο τέλος θα καίνε και ανθρώπους». Όμως εκείνη την μέρα, οι ουρανοί άνοιξαν και έβρεξε. Και το «εκπαιδευτικό έργο» των ναζί δεν ολοκληρώθηκε με τυμπανοκρουσίες. Δώδεκα χρόνια μετά κρύφτηκαν στα λαγούμια τους μπρος στο πέρασμα των αντιφασιστών όπου γης και τον Κόκκινο Στρατό.

Η σημερινή «δημοκρατική» Πολωνία

2016. Και όπως οι λαοί, έτσι και αυτοί δεν ξεχνούν. Την λέξη ρεβάνς την έχουν μονίμως βραχνά στην πρακτική τους. Αυτή την φορά όμως όχι με το ναζιστικό προσωπείο αλλά με την μάσκα μιας δημοκρατικής και συνταγματικής Πολωνίας. «Δεν μπορούν να τιμούν ανθρώπους, οργανώσεις, γεγονότα και ημερομηνίες που συμβολίζουν τον κομμουνισμό ή οποιαδήποτε άλλο ολοκληρωτικό καθεστώς, είτε προάγουν το καθεστώς με άλλους τρόπους», θα διαβάσουμε στο νέο νόμο, στην νέα δηλαδή διαταγή, που υπογράφτηκε στις 21 Μάη. Υπογραφή, Γκέμπελς; Όχι, αυτή την φορά. Υπογραφή: Ευρωπαϊκή Ένωση. Και αυτό αντιθέτως με την ταινία του Godard δεν είναι φαντασία, δεν είναι μυθοπλασία, είναι η σκληρή και χυδαία πραγματικότητα.

Το Άουσβιτς

Μια πραγματικότητα όπου λέει πως το Άουσβιτς βρίσκεται στην Πολωνία. Εκεί, ευτελίστηκαν, δολοφονήθηκαν, εξοντώθηκαν 1.500.000 άνθρωποι, εκ των οποίων 300.000 Πολωνοί. Καθ΄όλη την περίοδο της γερμανικής κατοχής δολοφονήθηκαν 5.000.000 Πολωνοί στην ίδια τους την χώρα. Και σε αυτή την χώρα δολοφονούν τώρα την Ιστορία της, αποκρύπτοντας το αίμα, τον πόνο, την θηριωδία. Την Ιστορία που, κόντρα στον καιρό και την θέληση των αστών, γράφει φαρδιά πλατιά πως το Άουσβιτς απελευθερώθηκε στις 27 Γενάρη του 1945 από τον Κόκκινο Στρατό. Η ανείπωτη τραγωδία έλαβε τέλος εκείνη την ημερομηνία, από αυτούς τους απελευθερωτές. Αλλά σύμφωνα με τον νέο νόμο, κάθε αναφορά πρέπει να εξαφανιστεί. Η ημερομηνία! Οι άνθρωποι! Και συμπεραίνω πως στόχος είναι, ώσπου να το χρησιμοποιηθεί ξανά ως στρατόπεδο εξόντωσης – και αυτό κάθε μέρα φαίνεται – το πολωνικό Άουσβιτς να μετατραπεί σε μνημειοφύλακα εξόντωσης της σκέψης.

Και το συμπέρασμα

Οι ματαιόδοξοι φασίστες, οι ματαιόδοξοι «δημοκράτες», οι ματαιόδοξοι «ευρωενωσιακοί», έχουν φτάσει στα όρια της παράνοιας. Ό,τι δεν κατάφεραν οι χιτλερικοί με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, προσπαθούν να τα καταφέρουν με τον ιδεολογικό ευνουχισμό. Έγκλημα, εφάμιλλο, κατά της ανθρωπότητας.

«Red scare», λοιπόν, σε επανάληψη. Η Ιστορία στα χέρια των αφεντάδων, προσπαθεί να αντικατασταθεί από ένα ηλεκτρικό κύκλωμα. Πατάνε stop, πατάνε rewind, και ξαναπάτανε play μέχρι να ταιριάζει με τις προθέσεις τους. Στην Πολωνία, προσπάθησαν με τον καθολικισμό, προσπάθησαν με τον Βαλέσα, προσπαθούν και τώρα με τους νόμους. Οι λέξεις όμως μπορούν να απαγορευτούν; Οι λέξεις χωράνε στα λευκά όρια μιας σελίδας ενός λεξικού; Ο νους και η γνώση της ανθρωπότητας χωράει στα λεξικά; Όχι. Ο νους εξολοθρευτής αδυνατεί να απαγορεύσει λέξεις.

Όπως έλεγε ο Breton, «ο Άνθρωπος είναι η απάντηση όποια κι αν είναι η ερώτηση». Και αυτή την λέξη δεν μπορούν όσο και να προσπαθούν να την απαγορεύσουν. Όσο υπάρχει Άνθρωπος, υπάρχει σκέψη και όσο υπάρχει σκέψη τα ίδια συμπεράσματα θα βγαίνουν ξανά και ξανά. Η γνώση της ανθρώπινης ιστορίας θα καταλήγει στην ίδια πάντα λέξη. «Συνείδηση» όπως βλέπουμε στο «Alphaville». Και η συνείδηση, ευτυχώς για τους ανθρώπους, δυστυχώς για τους εξουσιαστές, αγαπάει την λέξη που στην Πολωνία από χθες απαγορεύτηκε. Έτσι απλά.

[hr]

ΥΓ: Μαθαίνω ότι η δική μας ΕΡΤ ανήμερα του νέου νόμου, πρόβαλε ντοκιμαντέρ για τους αγώνες του Βαλέσα για την ανατροπή του κομμουνισμού. Αυτή η ΕΕ, μα πόσο – και χρονικά – τυχαία χρησιμοποιεί κάθε ιδεολογικό εργαλείο για να αθωώσει το ναζισμό και όποιον τον προάγει; Ίσως γιατί γνωρίζει ποιος είναι ο εχθρός κάθε ιστορικής θηριωδίας και οπισθοδρόμησης και τρέχει να προλάβει τους νέους ιστορικούς τοκετούς.