Η Τέχνη και ο Τρόπος να Προσεγγίσεις τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας σου για να του Ζητήσεις Αύξηση
Η Τέχνη και ο Τρόπος να Προσεγγίσεις τον Προϊστάμενο της Υπηρεσίας σου για να του Ζητήσεις Αύξηση, Ζώρζ Περέκ, Μετ: Τούλα Τόλια, Εκδ. Καστανιώτη [Κεντρική φωτογραφία: Entropy, Nadja Yovanovic]
Χαρακτηριστική φιγούρα ανατρεπτικής γραφής και διακεκριμένο μέλος -μαζί με τον Ρεϊμόντ Κενό- της ομάδας OULIPO, ήτοι, του Εργαστηρίου Δυνητικής Λογοτεχνίας, μιας δράκας λογοτεχνών που εμφανίσθηκε στις αρχές του ’60 και επηρέασε τα Γαλλικά γράμματα για αρκετές δεκαετίες, ο Περέκ ακολούθησε «ανορθόδοξους» τρόπους λογοτεχνικής έκφρασης, πιστός στο μότο πως ουσιαστικά η έμπνευση έρχεται δεύτερη· το παν είναι ο τρόπος, η τεχνική τής γραφής.
Οι Ουλπιανοί αμφισβητούσαν οτιδήποτε υπήρξε πριν από αυτούς αν και αντλούσαν στοιχεία από το σουρεαλισμό, τον ντανταϊσμό, το θέατρο του παραλόγου αλλά και από τους μαθηματικούς συνδυασμούς! Με τούτα τα δεδομένα και με απίστευτη επινοητική σκέψη, που κυριαρχείται από κοφτερό ανατρεπτικό –και ίσως αναρχικό- χιούμορ, ο Περέκ τιμήθηκε το 1978 με το μεγάλο βραβείο Μedicis για το σημαντικότερο του, ίσως, έργο, «Ζωή Οδηγίες Χρήσεως». Στο «Η Τέχνη και ο Τρόπος…» – αντίστοιχου πνεύματος του απίθανου «Ασκήσεις Ύφους» του Κενό, ο συγγραφέας λειτουργεί κάτω από ένα οργανόγραμμα που του είχε δώσει ο συνάδελφός του και μαθηματικός Ζακ Περιό. Η δενδροειδής ή συνδυαστική γραφή του Περέκ μεταφέρει στην λογοτεχνία την θεωρία με τα παράλληλα σύμπαντα, όπου κάθε κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί είτε- είτε- είτε, και από εκεί πάλι η πορεία να περιέχει αμέτρητες διακλαδώσεις όπως ένα δένδρο.
Εκ των βασικών της μεταμοντέρνας λογοτεχνίας, ο Περέκ είναι γνωστός για την συγγραφή με περιορισμούς όπου από τα κείμενά του, συνήθως, λείπει αναγκαστικά κάποιο γράμμα ή δεν υπάρχουν παράγραφοι και σημεία στίξεως. Στο συγκεκριμένο βιβλίο που γράφεται ύστερα από ένα κατά παραγγελία οργανόγραμμα, ο Ζ.Π. εκλαμβάνει το κείμενο σαν σκακιέρα, όπου τα πιόνια κινούνται στρατηγικά προς διάφορες διευθύνσεις. Όλη η φασαρία είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος: με ποιο τρόπο θα ζητήσει ένας υπάλληλος του δημοσίου αύξηση από τον προϊστάμενό του. Λόγω των σφικτών ορίων του οργανογράμματος, ο λόγος κινείται πυρετικά με θαυμαστή γρηγοράδα σε ένα άστικτο κείμενο χωρίς κεφαλαία, με ακατάσχετη ροή που γυρίζει γύρω- γύρω από το δοθέν σχεδιάγραμμα, το παραλλάσσει συνεχώς, πάντοτε με μια φράση επωδό, που όμως -και παρά τη συνεχή επανάληψη λέξεων και φράσεων- διαρκώς εξελίσσεται προς το στόχο του ενώ σε κάθε βαριάντα του το υπονομευτικό χιούμορ του Περέκ χτυπάει κόκκινο.
Σάτιρα βαθιά κοινωνική -για το θέμα της εργασίας, της κατανάλωσης, των σχέσεων, του μικροαστικού τρόπου ζωής- ενδεδυμένη με ύφος καφκικό και με ισχυρές δόσεις μελαγχολίας. Βεβαίως, καλό είναι το βιβλίο να διαβαστεί απνευστί καθ’ ότι μικρό το δέμας μιας και ο ελεγχόμενος ιδιοφυής αυτοσχεδιασμός του Περέκ δεν λειτουργεί απολαυστικά όταν η ανάγνωση διακόπτεται συνεχώς. Επιπλέον η προτεραιότητα στο επίμετρο του Μπερνάρ Μανιέ είναι θα λέγαμε υποχρεωτική.
