Η τεχνολογία είναι απολιτίκ;

Το Bitcoin αναδύθηκε ως μια φαντασίωση για «απολιτίκ» χρήμα, δηλαδή ένα νόμισμα από τον λαό για τον λαό, όπως γλαφυρά αναφέρει ο οικονομολόγος Γ. Βαρουφάκης. Δεν πρόκειται να περιγράψουμε τι είναι το Bitcoin, πως δημιουργήθηκε ή λειτουργεί, καθώς αυτό έχει γίνει λεπτομερώς σε διάφορα κείμενα. Στόχος είναι, μέσω της περίπτωσης του Bitcoin, να δείξουμε ότι η τεχνολογία εν γένει δεν είναι ουδέτερη, όπως πολλοί έχουν ισχυριστεί. Δεν υπάρχει τίποτα μη πολιτικό –  ακόμη και το να είναι κάτι φαινομενικά απολιτίκ συνιστά πολιτική στάση. Επομένως, δεν μπορεί να υπάρξει μη πολιτικό νόμισμα.

[Σημείωση του Περιοδικού: Δείτε εδώ έναν σχετικά συμπυκνωμένο οδηγό για το bitcoin που είχαμε βρει βοηθητικό και παρακάτω ένα βίντεο που -στην αγγλική γλώσσα εξηγεί αρκετά περιεκτικά την ουσία του:]

Το Bitcoin βασίζεται στη σπανιότητα, και όπου υπάρχει σπανιότητα, εξουσιαστικές δομές αναδύονται. Για παράδειγμα, ήδη, στην οικονομία του Bitcoin παρατηρούμε τη δημιουργία μιας « αριστοκρατικής» τάξης, αποτελούμενη από αυτούς που εισήλθαν στο παιχνίδι νωρίτερα ή εκείνους που κατέχουν πανίσχυρους υπολογιστές (γνωστοί και ως τερατομηχανές). Για αυτούς και άλλους λόγους, θεωρούμε ότι το Bitcoin δεν είναι ένα νόμισμα προσανατολισμένο στα Κοινά σχεδιασμένο να εξυπηρετεί κοινωνικούς σκοπούς, αλλά ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας νέας μορφής καπιταλισμού, την οποία αποκαλούμε «κατανεμημένο καπιταλισμό».

Δηλαδή οι ομότιμες υποδομές (π.χ. το διαδίκτυο) χρησιμοποιούνται ώστε να επιτευχθεί αυτονομία και μέγιστη συμμετοχή, όμως ο κύριος στόχος παραμένει η μεγιστοποίηση του χρηματικού κέρδους. Κάτω από τέτοιες συνθήκες,ο οποιοσδήποτε κοινός πόρος (για παράδειγμα, στην περίπτωση του Bitcoin είναι το ελεύθερο λογισμικό, μέσω του οποίου οργανώνεται το σύστημα Bitcoin) αποτελεί παραπροϊόν, καθώς τα κίνητρα των συμμετεχόντων καθορίζονται από το κέρδος, το εμπόριο και την ανταλλαγή. Σε ένα ομότιμο (peer-to-peer) νόμισμα προσανατολισμένο στα Κοινά, οι συμμετέχοντες (peers) πρέπει να είναι άνθρωποι και όχι υπολογιστές. Στο Bitcoin, οι  συμμετέχοντες είναι υπολογιστές και μερικοί άνθρωποι μπορεί να συμμετέχουν με δεκάδες υπολογιστές στο δίκτυο, ενώ άλλοι με έναν.

Από την άλλη πλευρά, το Bitcoin μπορεί να ειδωθεί ως μία αντισυστημική προσπάθεια ενάντια στα παραδοσιακά μονοπώλια (κράτος και τραπεζικά ιδρύματα), με πολλές επιχειρηματικές προεκτάσεις. Επίσης, συνιστά μια απόδειξη ότι ένα ψηφιακό νόμισμα είναι δυνατό. Συνεπώς, η περίπτωση του Bitcoin μπορεί να αποτελέσει σημείο εκκίνησης νέων πειραμάτων (βλέπε Peercoin, SolarCoin) βασισμένα σε διαφορετικές αξίες, από αυτές του ανταγωνισμού και της μεγιστοποίησης του χρηματικού κέρδους.

Στον κόσμο του διαδικτύου, του λογισμικού και γενικότερα στην παραγωγή της πληροφορίας, ο «κώδικας είναι ο νόμος», όπως εύγλωττα λέει ο Lessig. Η παραπάνω πρόταση τονίζει ότι το πώς έχει σχεδιαστεί μία τεχνολογία (ο κώδικας του λογισμικού λόγου χάρη) καθορίζει και τι είναι δυνατό και τι όχι. Με άλλα λόγια, ένα τεχνολογικό εγχείρημα έχει έναν συγκεκριμένο πολιτικό προσανατολισμό, τον οποίο μπορούμε να επηρεάσουμε. Το πραγματικό θέμα δεν είναι η τεχνολογία καθεαυτή αλλά η ποικιλία των μονοπατιών που καλούμαστε να επιλέξουμε: η τεχνολογία δεν είναι πεπρωμένο αλλά πεδίο μάχης, όπου οι άνθρωποι μάχονται για να επηρεάσουν και να αλλάξουν τα σχέδια, τις χρήσεις και τα νοήματα των τεχνολογικών δυνατοτήτων και του κόσμου που τους περιβάλλει.

[ΣΗΜ: Το παραπάνω κείμενο περιγράφει το γενικότερο πλαίσιο ενός σχετικού εγχειρήματος του P2P Lab. Το “Ομότιμο Μανιφέστο” και η “Ομότιμη Προοπτική” αποτελούν δουλειές στα Ελληνικά των συνεργατών του εργαστηρίου]

*O Βασίλης Κωστάκης (PhD, MSc, MA) είναι οικονομολόγος, ερευνητής στο Ragnar Nurkse School of Innovation and Governance, και στο Tallinn University of Technology και ιδρυτικό μέλος του P2P Lab.

*Το P2P Lab είναι ένα ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο διεπιστημονικής έρευνας πάνω στις εφαρμογές και τον αντίκτυπο των ανοικτών τεχνολογιών. Αποστολή του είναι:

– η δημιουργία ολοκληρωμένων διεπιστημονικών οπτικών σχετικά με τα διάφορα συνεργατικά και ομότιμα εγχειρήματα.
– η παροχή συμβουλευτικής υποστήριξης σε επιχειρήσεις, οργανώσεις και δημόσιους οργανισμούς σχετικά με τις ανοικτές τεχνολογίες και πρακτικές.
– η παραγωγή καινοτόμων, ανοικτών τεχνο-οικονομικών λύσεων σε τοπικά προβλήματα.
– η συγγραφή και επιμέλεια άρθρων, βιβλίων και αναφορών πάνω στα ερευνητικά ενδιαφέροντα του εργαστηρίου.
– η διοργάνωση ανοικτών δραστηριοτήτων σκέψης, δράσης και επιμόρφωσης σχετικά με τα διαθέσιμα εργαλεία για τη δημιουργική αλλαγή των κοινωνιών.

Περισσότερες πληροφορίες: http://p2plab.gr/el/