«Θεία Κωμωδία. Κόλαση»

Το διαχρονικό, ιερό, έργο του Δάντη

| 11/04/2024

Τα λόγια αυτά γράφτηκαν μέσα στα σπλάχνα της Γης. Η μαύρη, ψυχρή, άβυσσος ήταν ο τελευταίος δρόμος κάτω από τον ουρανό. Η πορεία του αναπότρεπτου οδηγεί πρώτα στη θλίψη και μετά στο φως. Μην ψάξετε για δάκρυα και σπαράγματα. Εδώ, η μελαγχολία και η βαριά ανάσα γεμίζουν την ήδη πνιγηρή ατμόσφαιρα. Ο επισκέπτης εισέρχεται ως φίλος στον τόπο των καταραμένων, των κολασμένων. Από μακριά βλέπει τον αναποδογυρισμένο κώνο και γνωρίζει ότι η κορυφή είναι το σημείο που ο άνθρωπος εκμηδενίζεται. Αυτός που αξιώνεται να διαβεί την πύλη της κόλασης ζωντανός είναι ο τυχερός, ο εκλεκτός, αυτός που θα επιβεβαιώσει τη συνέχεια της τραγωδίας και την προσμονή της ελπίδας. Και όπου Γη, εκεί και το σώμα, τα σώματά μας, στοιβαγμένα, στρυμωγμένα στις εσωτερικές χαρακιές, στα μοναδικά μονοπάτια που κύκλους κάνουν. Και ο αριθμός «9» γίνεται ανάποδος σταυρός που οδηγεί τα βήματα στο κέντρο, εκεί που μια παγωμένη λίμνη καίει τους μεγαλύτερους προδότες, εκεί που η κόλαση γίνεται πέρασμα και διέξοδος, η απελπισία ελπίδα. Το πρώτο μέρος της Θείας Κωμωδίας μας δείχνει την Κόλαση, μας δείχνει τι είμαστε. Το διαχρονικό, ιερό, έργο του Δάντη μεταφράζεται και εκδίδεται ξανά. Αυτή τη φορά από τις εκδόσεις Πατάκη.

Όταν καταπιάνεσαι με τέτοιου μεγέθους λογοτεχνικά έργα, οφείλεις να ακολουθήσεις τις εντολές τους. Τι απαιτούν τέτοια δημιουργήματα; Σεβασμό, κατανόηση, ειλικρίνεια. Η εικόνα που έδωσε ο Δάντης για την Κόλαση είναι επιβλητική. Το μέγεθός της είναι αποτέλεσμα της ταπεινότητας και της ανθεκτικότητας που έδειξε απέναντι στην εμπειρία της ζωής. Ανεκπλήρωτος έρωτας, εξορία, καταδίκη, αυτοί ήταν οι σταυροί-καρφιά στο σώμα και την ψυχή του. Περιπλανήθηκε και καμία πλάνη δεν φοβήθηκε. Αυτό το πνεύμα, που «αγκαλιάζει» τον πόνο και την εύθραυστη αγάπη, είναι η οδός και ο οδηγός του μεταφραστή. Ο Σπύρος Καρέλας δεν φοβήθηκε το επώδυνο και δεν άφησε καμία σιγουριά να πληγώσει την αγάπη του για το διαχρονικό αυτό έργο. Στο πρόλογο αναφέρει ότι θέλησε να μεταφράσει από τα ιταλικά γιατί ήθελε να ξέρει τι λέει ο Δάντης. Απλό, αυτονόητο (;), σαφές και δύσκολο. Η μεταφορά στην ελληνική γλώσσα έπρεπε να μείνει, όσο γινόταν, πιστή στην πρωτότυπη συμφωνία. Γι’ αυτό και διατηρήθηκε η τριπλή ομοιοκαταληξία και το ιαμβικό μέτρο. Παράδειγμα. Στην αδικία σκοπεύει κάθε πονηριά/ουρανομίσητη κι ένας τέτοιος σκοπός/βλάπτει τον άλλο με απάτη ή με βια. [σ.114, Άσμα 11]. Όπου χρειάστηκε έδειξε  ευελιξία για να αποδώσει καλύτερα το πρωτότυπο. Χαρακτικά, ο στίχος 33 στο άσμα 5: στριφογυρνοχτυπώντας τα ξεσκίζει. Ο Καρέλας μας περνά τη διάθεσή του να μάθει από τον Δάντη, μας μεταφέρει την πρόκληση που ένιωσε. Και παρά τις δυσκολίες, που φαίνονται στην αφηγηματική ροή, στην ανάγνωση, η δαντική πορεία ολοκληρώνεται με ηρεμία και αυθεντική σιγουριά.

Η μετάφραση συνοδεύεται από την πολύ καλή εισαγωγή της Αννας Γρίβα. Εδώ δεν έχουμε μια τυπική, διεκπεραιωτική, προσθήκη. Η Γρίβα προσφέρει μια ουσιαστική, πολύπλευρη, ανάλυση της «Κόλασης» και της «Θείας Κωμωδίας». Διαβάζουμε για τη δομή του έργου και τη δομή του κόσμου. Μαθαίνουμε για την εποχή του Δάντη και για την Κωμωδία που έγινε Θεία, για τους πολλούς τρόπους μιας νέας γλώσσας. Και το χρονολόγιο αφορά τη ζωή του δημιουργού και τα ιστορικά γεγονότα με τα οποία συνδέθηκε. Η έκδοση αυτή, πραγματικά αξίζει να διαβαστεί.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις