Ανόθευτη και άμεση σοφία
“Ιστορίες ημερολογίου” του Μπέρτολτ Μπρεχτ
Αν θες να μορφώσεις έναν άνθρωπο, πες του μια ιστορία. Να είναι απλή, σε γλώσσα κατανοητή, να μην τον υποτιμά και να μην έχει δασκαλίστικο ύφος. Η διδαχή σου να στηρίζεται στην ειλικρίνεια και την ανιδιοτέλεια και ο λόγος σου να είναι το μοναδικό μέσο για να μεταδώσεις το μήνυμα σου. Στόχος του συγγραφέα-παιδαγωγού να κάνει το άγνωστο κατανοητό. Να μεσολαβήσει στην πρόσληψη της εμπειρίας και να συγκρατήσει την ορμή της. Να γίνει ο κυματοθραύστης της και ο δέκτης να μπορεί να πλεύσει σε ήρεμα, γεμάτα ουσιαστική γνώση νερά.
Καλύτερος παιδαγωγός από τον Μπρεχτ δεν υπήρξε. Κι αν χρησιμοποίησε την τέχνη του θεάτρου για να επικοινωνήσει με το απαίδευτο κοινό, αυτό δεν μειώνει την αξία του υπόλοιπου έργου του. Μια λεπτομέρεια αυτού βλέπουμε-διαβάζουμε στις “Ιστορίες ημερολογίου”. Ακόμη και αυτοί που ξέρουν – όσο γίνεται φυσικά – τον γερμανό διανοητή μέσα από τα θεατρικά του, δεν μπορούν να μην τον ανακαλύψουν ξανά διαβάζοντας τις ιστορίες που βρίσκονται σε αυτό το βιβλίο. Ο Μπρεχτ με απλό, γεμάτο χάρη, θάρρος και τόλμη λόγο μεταδίδει τη σοφία των μαρξιστικών ιδεωδών.
Η πρώτη έκδοση του έργου έγινε το 1949 και απευθυνόταν στον λαό της νεοσύστατης, τότε, Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Ο Μπρεχτ να διδάξει ήθελε και τίποτε περισσότερο. Να δώσει και να μην πάρει τίποτα. Οι ιστορίες, και όχι μόνο (υπάρχουν και ποιήματα, κ.α.), κυριαρχούνται από το αλληγορικό, παραβολικό στοιχείο. Σαν να γράφει παραμύθια για μεγάλους, αλλά χωρίς την αφέλεια και την καθησυχαστική αθωότητα αυτών. Η δικαιοσύνη, η αδικία, η διαφθορά, η πλεονεξία, η πίστη, ο αγώνας, η πρωτοπορία, η θέση του ατόμου απέναντι στην εξουσία, ο θρησκευτικός φανατισμός, κι άλλες σημαντικές έννοιες-καταστάσεις διυλίζονται και προσφέρονται στον αναγνώστη πεντακάθαρες. Ο απλός και καίριος λόγος του Μπρεχτ σίγουρα βρίσκει ανταπόκριση γιατί το τελικό μήνυμα αποκαλύπτεται δίχως πολλές επιλογές.
Το έργο αρχικά δεν έγινε δεκτό με θέρμη και οι κριτικές ήταν αντιφατικές. Παρ’ όλα αυτά, η επιτυχία που γνώρισαν οι επανεκδόσεις του, αλλά και οι μεταφράσεις σε πλήθος άλλες γλώσσες, συνηγορούν για την αξία και τη διαχρονικότητα του. Η μετάφραση στην ελληνική έκδοση, καλαίσθητη, όπως πάντα, από τις εκδόσεις “Ερατώ”, ανήκει στον Μιλτιάδη Αργυρόπουλο. Η γερμανική δεν είναι εύκολη γλώσσα και λόγος του Μπρεχτ μπορεί να σε παρασύρει σε ακούσια λάθη. Η έκδοση συνοδεύεται από πρόλογο του μεταφραστή και μικρό βιογραφικό του Μπέρτολτ Μπρεχτ.
[hr]
Info: Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ιστορίες ημερολογίου, μετάφραση Μιλτιάδης Αργυρόπουλος, Εκδ. Ερατώ